دور شاروکین
دور شروکین (عربی) | |
 گاو بالدار با سر انسان که به نام لاماسو از دور شاروکین شناخته میشود. دوره نو-آشوری، حدود ۷۲۱–۷۰۵ پیش از میلاد. | |
  موقعیت در عراق | |
| نام دیگر | خورساباد |
|---|---|
| مکان | خورساباد، استان نینوا، عراق |
| منطقه | میانرودان |
| گونه | Settlement |
| طول | ۱٬۷۶۰ متر (۵٬۷۷۰ فوت) |
| عرض | ۱٬۶۳۵ متر (۵٬۳۶۴ فوت) |
| مساحت | ۲٫۸۸ کیلومتر مربع (۱٫۱۱ مایل مربع) |
| تاریخ | |
| ساختهشده | سال ٧٠۶ پیش از میلاد |
| رهاشده | حدود ۶۰۵ سال پیش از میلاد |
| دورهها | امپراتوری آشوری نو |
| فرهنگها | آشوریها |
| اطلاعات بیشتر | |
| تاریخهای کاوش | ۱۸۴۲–۱۸۴۴، ۱۸۵۲–۱۸۵۵ ۱۹۲۸–۱۹۳۵، ۱۹۵۷ |
| باستانشناسان | پول-امیل بوتا، اوژن فلاندن، ویکتور پلیس، ادوارد چیرا، گوردون لواد، فؤاد صفر همیلتون داربی، فؤاد سفار |
| وضعیت | ویران |
| مالکیت | عمومی |
| دسترسی عمومی | بله |
دور-شروکین: پایتخت نوآورانه سارگون دوم در عصر آشور نو
دور شاروکین ("قلعه سارگن"; عربی: دور شروكين)، خُرسآباد کنونی، پایتخت امپراتوری آشوری نو در زمان سارگون دوم بوده است که حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد بنا شده است.
خورساباد یک روستا در شمال عراق است که در ۱۲ کیلومتری شمال موصل قرار دارد و آشوریها در آن سکونت دارند.
در ۸ مارس ۲۰۱۵ دولت اسلامی عراق و شام کاخ خورساباد را تخریب کرد.[۱]
مقدمه
دور-شروکین، بهمعنای «دژ سارگن»، شهری باستانی در شمالشرق نینوا، در محدوده عراق کنونی بود که به دستور سارگون دوم، پادشاه آشوری (۷۲۱–۷۰۵ پ.م.)، در فاصله سالهای ۷۱۷ تا ۷۰۷ پیش از میلاد ساخته شد. هدف از احداث این شهر، ایجاد پایتختی کاملاً تازه و متفاوت با مراکز پیشین، همچون آشور و نینوا، بود. انتخاب مکانی بدون هیچ پیشینه سکونتی، امکان طراحی شهری نوین و سازمانیافته را فراهم کرد و نشاندهنده تمایل پادشاه برای گسست کامل از گذشته و بنیانگذاری هویتی جدید برای حکومتش بود. طراحی شهری و ساخت نوین دور-شروکین با نقشهای منظم، کاخی باشکوه و معابد تازه احداث شد. ساخت شهر با سرعتی چشمگیر پیش رفت و مستلزم بسیج گسترده نیروی انسانی و مصالح بود. نقشه شهر ساختاری مستطیلی و شبکهای داشت و ارگ مرکزی آن، با مساحتی حدود ۲۰ هکتار، از دیگر بخشها جدا بود. این طراحی با الگوی بینظم شهرهای قدیمیتر تفاوت آشکار داشت و بیانگر نظم و اقتدار سلطنتی بود. مساحت کل شهر حدود ۳۲۰ هکتار تخمین زده میشود و دیوارهای بیرونی با هفت دروازه بزرگ تقویت شده بودند. نامگذاری این دروازهها و فضاهای عمومی حامل پیامهای ایدئولوژیک درباره شکوه، امنیت و نظم آشوری بود و بُعد نمادین شهر را تقویت میکرد.
دور-شروکین با نقشهای منظم، کاخی باشکوه و معابد تازه احداث شد. ساخت شهر با سرعتی چشمگیر پیش رفت و مستلزم بسیج گسترده نیروی انسانی و مصالح بود. نقشه شهر ساختاری مستطیلی و شبکهای داشت و ارگ مرکزی آن، با مساحتی حدود ۲۰ هکتار، از دیگر بخشها جدا بود. این طراحی با الگوی بینظم شهرهای قدیمیتر تفاوت آشکار داشت و بیانگر نظم و اقتدار سلطنتی بود. مساحت کل شهر حدود ۳۲۰ هکتار تخمین زده میشود و دیوارهای بیرونی با هفت دروازه بزرگ تقویت شده بودند. نامگذاری این دروازهها و فضاهای عمومی حامل پیامهای ایدئولوژیک درباره شکوه، امنیت و نظم آشوری بود و بُعد نمادین شهر را تقویت میکرد.
هنر و ایدئولوژی در دور-شروکین
این شهر نهتنها یک مرکز اداری و سیاسی، بلکه عرصهای برای نوآوریهای هنری و معماری بود. در اینجا سالنامهها، نقشبرجستههای سنگی و کتیبههای سلطنتی به اوج بلوغ هنری خود رسیدند؛ روندی که از سده نهم پیش از میلاد آغاز و در دوره تیگلاتپیلسر سوم احیا شده بود.
بر اساس پژوهشهای Liverani، ارزش نمادین این شهر از طریق معماری منظم، آثار هنری و کتیبههای موجود تقویت میشد و پیامهایی روشن درباره نظم کیهانی، اقتدار شاه و شکوه امپراتوری آشور منتقل میکرد. این ویژگیها دور-شروکین را به الگویی از تلفیق سیاست، مذهب و هنر در قالب معماری تبدیل کرده است.
سرنوشت شهر و کاوشهای باستانشناسی
عمر دور-شروکین کوتاه بود. پیش از آنکه پروژه بهطور کامل تکمیل شود، سارگون دوم در سال ۷۰۵ پ.م. در نبرد کشته شد و پایتخت به نینوا منتقل گردید. این رخداد سبب شد شهر بهسرعت متروک بماند و به شکوفایی مورد انتظار نرسد.
حفاریهای باستانشناسی این محوطه در سال ۱۸۴۳ میلادی توسط پل-امیل بوتا آغاز شد و در سالهای بعد توسط ویکتور پلاس و هیئت آمریکایی دانشگاه شیکاگو ادامه یافت. از مهمترین یافتهها میتوان به نقشبرجستههای عظیم، مجسمههای گاوهای بالدار، عاجهای تزئینی و فهرست پادشاهان آشوری اشاره کرد که اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ و فرهنگ آشور نو ارائه میدهند. با این حال، در سال ۲۰۱۵، بخشهایی از این محوطه در جریان حملات گروه افراطی داعش تخریب شد و بخش مهمی از میراث فرهنگی آن از میان رفت.
نتیجهگیری
دور-شروکین نمونهای برجسته از تلاش برای بنیانگذاری پایتختی نوین در جهان باستان بود؛ پایتختی که با طراحی منظم، هنر پیشرفته و پیامهای ایدئولوژیک خود، بازتابی از جاهطلبی سیاسی و فرهنگی سارگون دوم محسوب میشد. هرچند این شهر به دلیل مرگ زودهنگام شاه به سرنوشت رهاشدگی دچار شد، اما بقایای معماری، نقشبرجستهها و مدارک تاریخی کشفشده در آن همچنان در مطالعات باستانشناسی و تاریخ هنر خاور نزدیک باستان اهمیت ویژهای دارند.
منابع
[ویرایش]- ↑ «داعش کاخ «خورساباد» در شمال موصل را تخریب کرد». رادیوزمانه. ۱۷ اسفند ۱۳۹۳. دریافتشده در ۹ مارس ۲۰۱۵.
• Liverani, M. The Ancient Near East: History, Society and Economy. Translated by Soraia Tabatabai, Routledge, 2014.
• Kuhrt, A. The Ancient Near East, c. 3000–330 BC. Routledge, 1995.
• Postgate, J. N. The First Empires: Babylonia and Assyria. World History Series, 1992.
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Dur-Sharrukin». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۹ مارس ۲۰۱۵.
پیوند به بیرون
[ویرایش]