منظومه دوگانه
منظومه دوگانه (به انگلیسی: Binary system) منظومه ای از دو جسم آسمانی است که به اندازه ای به یکدیگر نزدیک که برهمکنش گرانشی آن‌ها باعث می‌شود که پیرامون یک گرانیگاه مشترک بگردند. در تعریف دقیق تر منظومه دوگانه این گرانیگاه باید خارج از هر دو جسم قرار داشته باشد تا در قالب منظومه سیاره-ماه یا منظومه سیاره ای دسته‌بندی نشود.
معمول‌ترین حالت‌های منظومه‌های دوگانه شامل ستاره‌های دوگانه و سیارک‌های دوگانه می‌شود اما سیاره‌ها، سیاه چاله‌ها، ستاره‌های نوترونی، کوتوله‌های قهوه ای، سیاه چاله‌ها و کهکشان‌ها نیز می‌توانند منظومه‌های دوگانه ایجاد کنند.
منظومه‌های چندگانه نیز همانند منظومه‌های دوگانه هستند با این تفاوت که به جای دو جسم، سه جسم یا بیشتر در آن قرار دارند.
طبقه‌بندی[ویرایش]
در یک منظومه دوگانه جسم درخشان تر جسم اصلی و جسم دیگر جسم ثانویه خوانده می‌شود. نوع دیگر طبقه‌بندی، تقسیم منظومه‌های دوگانه بر پایه چرخش است. دوگانه‌های گسترده اجسامی هستند که چرخش آن‌ها را از یکدیگر جدا نگاه می‌دارد. این اجسام به شکل جداگانه در گردش هستند و برهم اثر بسیار اندکی می‌گذارند. دوگانه‌های نزدیک اجسام در مجاورت یکدیگر هستند که قادر به انتقال جرم به یکدیگر می‌باشند.
این منظومه‌ها همچنین بر مبنای شیوه مشاهده شدن آن‌ها توسط ما طبقه‌بندی می‌شوند. دوگانه‌های بصری اجسامی هستند که به اندازه کافی با هم فاصله دارند تا با تلسکوپ قابل مشاهده باشند. دوگانه‌های گرفته اجسامی هستند که گذر یکی از آن‌ها هنگام چرخش باعث می‌گردد دیگری از زاویه دید ما در زمین پوشیده شود. دوگانه‌های نجومی اجسامی هستند که با توجه به ناشناخته بودن جسم دیگر به نظر می‌رسد دور چیزی نمی‌چرخند و دوگانه بودن آن‌ها تنها از طریق استنباط حاصل می‌شود. نداشتن روشنایی کافی یا پوشیده شدن توسط تابش جسم اصلی ممکن است باعث عدم توانایی اخترشناسان در کشف جسم ثانویه شود.
دوگانه‌های نوری گونه ای از طبقه‌بندی مرتبط است که نوعی منظومه دوگانه به حساب نمی‌آید. این اجسام به اندازه ای به یکدیگر نزدیک هستند که همانند منظومه‌های دوگانه به نظر می‌رسند. درحالیکه این گونه نیست و این اجسام تنها از زاویه دید زمینی کنار یکدیگر به نظر می‌رسند اما در اصل دارای فاصله‌های متفاوتی از منظومه شمسی هستند.
سیارک‌های دوگانه[ویرایش]
هر گاه سیارک‌های مجاور از منظر اندازه مشابه هم باشند به جای ماه خواندن یکی از آن‌ها، نام سیارک‌های دوگانه بر آن‌ها نهاده می‌شود. آنتیوپ ۹۰ مثالی از این سیارک‌های دوگانه است. سیارک پلوتو و شارون، بزرگترین ماه آن گاهی سیارک دوگانه خوانده می‌شوند چرا که مرکز جرم بین آن‌ها خارج از هر دو قرار دارد.