سراج‌الدین علی خان آرزو
| سراج‌الدین علی خان آرزو | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۶۸۷ آگره |
| درگذشت | ۲۶ ژانویهٔ ۱۷۵۶ لکهنو |
سراج‌الدین علی خان (زادهٔ ۱۶۸۷ – ۲۶ ژانویهٔ ۱۷۵۶) که با تخلص آرزو هم شناخته می‌شود، شاعر و فرهنگ‌نویس اهل دهلی در دربار گورکانی بود.[۱] نوشته‌های او عمدتاً به زبان فارسی بود امّا ۱۲۷ رباعی به زبان اردو هم نگاشته‌است. او دایی میر تقی میر بود؛ همچنین استادِ او و میرزا محمد رفیع سودا، میرزا مظهر جان‌جانان و نجم‌الدین‌شاه مبارک‌ابرو بود.
آرزو در آگره زاده شد؛ او فرزند میرزا حسام‌الدین بود که در دربار اورنگ‌زیب چندین مقام عالی داشت. آرزو به فارسی و عربی را از کودکی آموخت و علاوه‌بر آنها اردو و سانسکریت هم می‌دانست.[۲]
او نوشتن را از ۱۴ سالگی آغاز کرد و در سال ۱۷۱۹ به دهلی رفت. آناندرام مخلص او را به آصف جاه معرّفی کرد. او نیز به او شغلی درخور داد. آرزو در خانه‌اش مجالس شعرخوانی و مشاعره برگزار می‌کرد که شاعران زیادی مانند میر تقی میر را به خود جذب کرد. در سال ۱۷۵۴، او به لکهنو و سپس ایودیا که شهر جد پدریش بود رفت. سرانجام ۱۷۵۶ میلادی، مطابق با ۱۱۶۹ قمری، در لکهنو درگذشت و در وکیل‌پورای دهلی دفن شد.[۲]
آثار[ویرایش]
آثار آرزو عبارت هستند از:[۲]
- زوایدالفواید یا زایدالوفاید دربارهٔ مصادر فارسی و مشتقات آنها
- نوادرالفاظ شامل تحقیق در لغات هندی در تصحیح غرایب‌اللغات عبدالواسع هانسوی.
- مثمر : نخستین کتاب فارسی دربارۀ زبان‌شناسی و علم‌اللغه
- سراج‌اللغه یا سراج‌اللغات (۱۱۴۷): فرهنگی فارسی که در آن ارتباط فارسی و سانسکریت بحث شده‌است.
- چراغ هدایت (دفتر دوم سراج‌اللغه): فرهنگی از اصطلاحات و واژگانی که شعر شعرای فارسی به کار رفته‌است.
- تنبیه الغافلین في الاعتراض علی بعض اشعار الشیخ علی حزین (۱۱۵۷-۱۱۶۱)
- احقاق‌الحق در نقد اشعار حزین
- داد سخن (۱۱۵۴-۱۱۶۵) در نقد چند قصیده
- سراج وهّاج در بررسی صورت درست یکی از بیت‌های حافظ
- نقد دیوان حاکم لاهوری
- مجمع النفایس - تذکرہ شعرای زبان فارسی در شبه قارہ ھند.
- بیاض آرزو (پیش‌نویس مجمع‌النفایس)
- دیوان غزل و قصیده‌ها
- موهبت عظمی در دانش معانی
- عطیهٔ کبری در دانش بیان
- معیارالافکار در دستور زبان
- خیابان گلستان در شرح اثر سعدی
- شکوفه‌زار در شرح اسکندرنامهٔ نظامی
- شرح قصاید عرفی
- شرح گُل کُشتی میرنجات
- شرح قصاید خاقانی
- شرح مختصرالمعانی
- مثنوی جوش و خروش
- مثنوی حسن و عشق
- مثنوی عالم آب
- مثنوی در وزن حدیقهٔ سنائی
- مثنوی مهر و ماه
- مثنوی عبرت‌فسانه
- ادب عشق
- پیام شوق - مجموعهٔ نامه‌ها
- گلزار خیال
- آبروی سخن
- دیباچه‌ها[۳]
- گوکا ری کیال - شعری بلند در وصف آمدن بهار و جشن هولی
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ Braj B. Kachru; Yamuna Kachru; S. N. Sridhar (27 March 2008). Language in South Asia. Cambridge University Press. p. 106. ISBN 978-0-521-78141-1.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Abida Samiuddin (2007). Encyclopaedic Dictionary of Urdu Literature. Global Vision Publishing Ho. p. 75. ISBN 978-81-8220-191-0.
- ↑ آرزو، سراج‌الدین علی‌بن‌حسام‌الدین (۱۳۹۹). مثمر (نخستین کتاب فارسی دربارهٔ زبان‌شناسی و علم‌اللغه). به کوشش سیدمحمد راستگو. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب. صص. هفتادوسه-هشتاد‌ویک.
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانه‌های ملی | |
| پایگاه‌های دادهٔ علمی | |
| سایر | |
