جواد صفی‌نژاد

جواد صفی‌نژاد
زادهٔ	۹ شهریور ۱۳۰۸ شهر ری
ملیت	ایرانی
پیشه	استاد دانشگاه تهران
سازمان	دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
مکتب	انسان‌شناس
جایزه(ها)	جشنوارهٔ بین‌المللی فارابی و نیز تقدیرشده کتاب سال ایران

جواد صفی‌نژاد (زاده ۹ شهریور ۱۳۰۸ در شهرری) انسان‌شناس، جغرافی‌دان ایرانی است. او برای پژوهش‌هایش در حوزهٔ اقوام و عشایر ایرانی شناخته‌شده‌است. صفی‌نژاد برای نگارش اثری تحت‌عنوان کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن برگزیدهٔ اولِ دهمین دورهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی فارابی و نیز برگزیدهٔ کتاب سال ایران شد. صفی‌نژاد استاد بازنشسته گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران هست.

زندگی

از راست: غلامرضا سحاب، جواد صفی‌نژاد و رسول جعفریان در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران

جواد صفی‌نژاد در ۹ شهریور ۱۳۰۸شمسی در شهر ری متولد شد. نیاکان او از لرهای بختیاری بودند. در سال ۱۳۳۲در رشته تاریخ و جغرافیا دانشگاه تهران پذیرفته شد و در سال ۱۳۳۶درجه لیسانس را دریافت کرد. سال ۱۳۴۵با همکاری نادر افشارنادری بخش مستقل مطالعات و تحقیقات عشایری را پایه‌گذاری کرد. او کاشف شیوه سنتی کشاورزی ایران «بُنه» است. همکاری با پژوهشکده‌های متعدد علمی، انجام ده‌ها طرح تحقیقاتی چون مطالعات میدانی در میان عشایر، تحقیق دربارهٔ سبزی کاری شهر ری و پیشینه جغرافیایی و تاریخی شمال خراسان و… از جمله فعالیت‌های او است.

صفی‌نژاد را پدر مطالعات و پژوهش‌های «قنات» در ایران نامیده‌اند؛ مردم‌شناسی ایلات و عشایر لُر و قشقایی از تخصص‌های اوست.

از جمله آثار او می‌توان به کتاب‌های «کتاب جهان‌نما (جغرافیای ایران و جهان)، رافائیل فلوغون، با همکاری غلامرضا سحاب، انتشارات دنیای جغرافیای سحاب»، «نظام سنتی آبیاری در نائین، انتشارات کمیته ملی آبیاری و زهکشی»، «مبانی جغرافیای انسانی، انتشارات امیر کبیر» و… اشاره کرد.

تحصیلات

• لیسانس تاریخ و جغرافی از دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۶
• کارشناسی ارشد علوم اجتماعی از دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۰

پژوهش و انتشارات

برخی از کتاب‌های منتشر شده صفی‌نژاد عبارتند از:

• بنه (نظام‌های زراعتی سنتی در ایران) (برندهٔ کتاب سال)
• کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن

کتاب‌شناسی

• نظام‌های بهره‌گیری از آب با تکیه بر قنات در جزیره کیش: جواد صفی‌نژاد، تهران: مناطق آزاد تجاری صنعتی، ۱۴۰۲، ۲۴۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۷۰۴۰۲۳۲
• پیشگامان جغرافیا در قلمرو اسلام محمدحسن گنجی پیشگامی از نام‌آورترین جغرافیدانان جهانی دنیای اسلام: جواد صفی‌نژاد، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ۱۴۰۱، ۱۱۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۲۲۲۲۶۱۲۳۸
• ۹۰ روز با مقنیان: نادر پیری‌اردکانی، جواد صفی‌نژاد، تهران: حبله رود، ۱۴۰۱، ۳۶۲ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۲۲۷۶۴۱۷۲۱
• مدیریت منابع آب: مسائل، تهدیدها، فرصت‌ها: غلامرضا لطیفی، فاطمه منجزی، تهران: نگارستان اندیشه، ۱۳۹۹، ۲۵۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۲۲۶۶۰۷۲۰۹
• لرهای ایران (لر بزرگ، لر کوچک): جواد صفی‌نژاد، تهران: سفیر اردهال، ۱۳۹۸، ۷۷۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۳۱۳۶۷۷۹
• مقدمه‌ای بر دو روزنامه شرف و شرافت: جواد صفی‌نژاد، غلامحسین امیرخانی، محمدرضابن‌محمدرحیم کلهر، تهران: یساولی، ۱۳۹۷، ۶۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۳۰۶۰۶۱۹
• کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن: جواد صفی‌نژاد، تهران: موسسه فرهنگی هنری پویه مهر اشراق، ۱۳۹۶، ۸۳۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۸۲۱۵۱۹۶
• اماکن تاریخی ری: جواد صفی‌نژاد، تهران: موسسه فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۶، ۳۵۲ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۴۹۳۹۲۵۹
• اطلس ایلات کهگیلویه: جواد صفی‌نژاد، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۵، ۱۴۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۴۴۶۴۵۹۱
• جمعیت و شناسنامه ایلات کهگیلویه: براساس اولاد - طایفه - تیره و سایر مشخصات ایل سال ۱۳۴۷: جواد صفی‌نژاد، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۵، ۴۶۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۴۴۶۴۵۸۴
• جامعه‌شناسی ایلات و عشایر ایران: جواد صفی‌نژاد، تهران: سمت، ۱۳۹۵، ۳۵۲ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۰۲۰۲۹۴۱
• اصول علم جغرافیا: جغرافیای محمد صفی‌خان "نسخه برابر اصل" (شناخت از سه کتاب درسی جغرافیایی): جواد صفی‌نژاد، غلامرضا سحاب، تهران: دنیای جغرافیای سحاب، ۱۳۹۴، ۱۲۲ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۷۶۶۰۰۸۹
• کتاب جهان‌نما: جغرافیای ایران و جهان "نسخه برابر اصل": رافائیل فلوغون، جواد صفی‌نژاد، غلامرضا سحاب، تهران: دنیای جغرافیای سحاب، ۱۳۹۴، ۲۹۲ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۷۶۶۰۰۷۲
• ایل بهمئی: جغرافیای بهمئی، مونوگرافی ایل بهمئی، جمعیت بهمئی، مسکن در ایل بهمئی: نادر افشارنادری، جواد صفی‌نژاد، الویا رسترپو، تهران: خجسته، ۱۳۹۱، ۳۶۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۶۲۳۳۹۸۰
• دومین اطلس جغرافیایی دوره قاجار: شامل نقشه‌های ایران، تهران و قاره‌های جهان در یکصد و بیست سال قبل: محمدرضا مهندس، سعید بختیاری، جواد صفی‌نژاد، غلامرضا سحاب، تهران: دنیای جغرافیای سحاب، ۱۳۹۱، ۵۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۹۳۲۶۳۱۰
• طایفه سرلک شاخه ای کهن از ایل بختیاری: بازنگاری و تحلیل دویست سند نویافته از صفوی تا عصر حاضر: جواد صفی‌نژاد، رضا سرلک، تهران: طهوری، ۱۳۸۹، ۵۳۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۶۴۱۴۹۰۷
• کوششی در آموزش خط سیاق به انضمام کتاب‌های درسی تعلیم سیاق: محاسب التجار، بحرالجواهر، خلاصه السیاق، احسن المحاسبات، سیاق مظفری ...: جواد صفی‌نژاد، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۸، ۴۲۸ صفحه. شابک ‎۹۶۴۴۴۶۲۲۵۴
• مبانی جغرافیای انسانی: جواد صفی‌نژاد، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۸، ۴۱۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۰۳۴۰۷۵۲
• نظام آبیاری سنتی در نائین: شرکت سهامی آب منطقه‌ای اصفهان و چهارمحال و بختیاری: جواد صفی‌نژاد، تهران: کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، ۱۳۸۷، ۵۹۵ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۶۶۶۸۵۷۷
• وصف خلیج‌فارس در نقشه‌های تاریخی: محمدحسن گنجی، امیرهوشنگ انوری، محمدباقر وثوقی، حسن حبیبی، جواد صفی‌نژاد، فاطمه فریدی‌مجید، تهران: بنیاد ایران‌شناسی (وابسته به نهاد ریاست جمهوری)، ۱۳۸۶، ۴۴۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۸۷۷۶۱۶۴
• نان سنگک: مطالعه‌ای مردم‌شناختی: سیدداود روغنی، جواد صفی‌نژاد، تهران: اختران، دات، کتاب آمه، ۱۳۸۵، ۳۱۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۸۸۹۷۰۸۱
• (Persian gulf: atlas of old and historical maps (3000 B.C. - 2000 A.D) (جلد ۱): کوروش کمالی‌سروستانی، غلامرضا وطن‌دوست، جواد صفی‌نژاد، فرهاد تهرانی، محمدرضا سحاب، علی‌اکبر محمودیان، هوشنگ قاسمی، رضا نظرآهاری، تهران: صبح صادق، ۱۳۸۴، ۳۰۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۸۴۰۳۴۴۲
• سفرهای سلیمان سیرافی از خلیج‌فارس تا چین: جواد صفی‌نژاد، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، (چاپ ۲) ۱۳۸۴، ۸۲ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۶۳۵۷۶۴۸
• خلیج‌فارس در نقشه‌های کهن: محمدرضا سحاب، جواد صفی‌نژاد، علی‌اکبر محمودیان، فرهاد تهرانی، هوشنگ قاسمی، تهران: موسسه جغرافیایی سحاب، مترجمان: عباس هاشمی‌اسحق‌پور، علی مهران، بهرام کیهان‌خدیو، پژمان اکبرزاده، کلود کرباسی، ۱۳۸۴، ۱۰۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۶۵۵۶۷۷۵
• جهان‌نامه (بازنویسی کتاب جهان‌نامه اثر محمد بن نجیب بکران): اکبر ایرانی، علیرضا مختارپور، جواد صفی‌نژاد، تهران: اهل قلم، (چاپ ۲) ۱۳۸۳، ۱۶۲ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۵۵۶۸۷۹۳
• پهنه جهان [تلخیص و بازنویسی کتاب حدود العالم من المشرق الی المغرب اثر نویسنده‌ای ناشناخته] تالیف قرن چهارم هجری: علیرضا مختارپور، جواد صفی‌نژاد، اکبر ایرانی، تهران: اهل قلم، (چاپ ۲) ۱۳۸۳، ۱۴۶ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۵۵۶۸۹۶۰
• کهن شهرها: تلخیص و بازنویسی کتاب مسالک الممالک اثر ابو اسحاق ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری: اکبر ایرانی، علیرضا مختارپور، جواد صفی‌نژاد، تهران: اهل قلم، ۱۳۸۳، ۱۵۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۸۰۸۴۳۳۷
• همایش بین‌المللی قنات اردیبهشت ۱۳۷۹ یزد: واژه‌نامه قنات: عبدالوحید آغاسی، جواد صفی‌نژاد، تهران: شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد، (چاپ ۲) ۱۳۸۳، ۱۲۰ صفحه.
• لرهای ایران (لر بزرگ، لر کوچک): جواد صفی‌نژاد، تهران: آتیه، ۱۳۸۱، ۷۷۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۷۴۰۹۲۲۳
• همایش بین‌المللی قنات اردیبهشت ۱۳۷۹ یزد: سد زیرزمینی قنات وزوان - میمه اصفهان: جواد صفی‌نژاد، بیژن دادرس، تهران: موسسه گنجینه ملی آب ایران، ۱۳۷۹، ۲۵۶ صفحه.
• تحلیل و تفسیر مجموعه اسناد روستایی و عشایری ایران (جلد دوم): جواد صفی‌نژاد، تهران: آتیه، ۱۴۷۷، ۱۳۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۶۳۷۳۲۲۸
• تحلیل و تفسیر مجموعه اسناد روستایی و عشایری ایران (جلد ۱): ولایت تربت حیدریه (۱۲۹۶ ق.): جواد صفی‌نژاد، تهران: آتیه، ۱۳۷۷، ۵۱۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۶۳۷۳۲۰۴
• تحلیل و تفسیر مجموعه اسناد روستایی و عشایری ایران: کتاب سوم: طومار دشمن‌زیاری، کتاب چهارم: اسناد ... (جلد ۲): جواد صفی‌نژاد، تهران: آتیه، ۱۳۷۷، ۶۲۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۶۳۷۳۲۱۱
• کشاورزی سنتی بر اساس اسناد جنوب تهران (جلد ۲): ابرهارد کروگر، مترجم: جواد صفی‌نژاد، تهران: موسسه جغرافیایی سحاب، ۱۳۷۶، ۳۲۰ صفحه.
• کشاورزی سنتی ایران بر اساس اسناد جنوب تهران (دوران قاجاریه) (جلد ۱): جواد صفی‌نژاد، ابرهارد کروگرناشر: موسسه جغرافیایی سحاب، ۱۳۷۶، ۱۹۸ صفحه.
• عشایر مرکزی ایران: جواد صفی‌نژاد، تهران: امیرکبیر، (چاپ دوم) ۱۳۷۵، ۷۳۶ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۰۰۰۲۳۱۵
• بنه (نظام‌های زراعتی سنتی در ایران): جواد صفی‌نژاد، تهران: امیرکبیر، ۱۳۶۹، ۵۸۴ صفحه.
• نظامهای آبیاری سنتی درایران (جلد ۲): جواد صفی‌نژاد، تهران: آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸، ۲۷۷ صفحه.
• مبانی جغرافیای انسانی: با اشاراتی به جغرافیای انسانی ایران: محمدحسن گنجی، مترجم: جواد صفی‌نژاد، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۶، ۴۲۴ صفحه.
• طالب‌آباد (نمونهٔ جامعی از بررسی یک ده): جواد صفی‌نژاد، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۴۵، ۵۳۵ صفحه.

جستارهای وابسته

• خط سیاق
• بنه (نظام‌های زراعتی سنتی در ایران)
• کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن

پیوند به بیرون

• مقالات جواد صفی‌نژاد