اراگال

اراگال
خدای طوفان، خدای ستاره‌ای بلاگردان
نام‌های دیگر	اراکال
مرکز فرهنگی غالب	مه-توران، نیپور
اطلاعات شخصی
شریک زندگی	نینشار

اراگال یا اراکال خدایی بین‌النهرینی بود که در ارتباط با ارا تصور می‌شد. با این حال، در مورد ماهیت ارتباط بین آنها در آشورشناسی توافقی وجود ندارد. در حالی که اراگال ممکن است با طوفان‌ها و ویرانی‌های ناشی از آنان مرتبط باشد، او عمدتاً به عنوان یک خدای خیرخواه شناخته شده‌است (برای مثال به عنوان یک خدای اختری با کارکردهای بلاگردان). او در جایگاه شوهر الهه نینشار ، قصاب الهی اکور، در نظر گرفته می‌شد و می‌توان آنها را به عنوان یک جفت ستاره در رساله‌های نجومی مانند مول.اپین یافت. ارجاعات به پرستش اراگال رایج نیست، اگرچه نام او در منابع مختلفی از دوره ایسین-لارسا تا دوران نو بابلی آمده‌است. او همچنین در حماسه گیلگمش و آترا-هاسیس در جایگاه خدای مرتبط با طوفان بزرگ دیده می‌شود.

نام و شخصیت

نام اراکال از جنبهٔ ریشه‌شناسی با ارا مرتبط و این نظر مطرح شده که معنای آن «ارای بزرگ» است. تئونیم کوتاه‌تر به نوبه خود به ریشه ḥrr برمی‌گردد که احتمالاً معنایش «سوزان» است و در زبان‌های سامی مختلف، از جمله اکدی گواهی شده‌است. چنین استدلال شده‌است که اراگال و ارا به دلیل شباهتهای بین آنها پس از دوره بابلی قدیم، یکی بوده‌اند، یا اینکه اراگال یک «اقنوم ترکیبی» از اررا و نرگال بود که با تئونیم‌های دوگانه که به یک خدا نسبت داده می‌شد، قابل مقایسه است. چنین تئونیم‌هایی در متن‌های اوگاریتی مانند Nikkal-wa-Ib، کوثر-وا-خاسیس یا قودشو-وا-آرمور، رایج بود. اما بنا به گفته فرانس ویگرمن، اراگال در پانتئون بین‌النهرین، متمایز بود و او را باید خدایی جداگانه در اصل دانست و نه گونه‌ای از ارا. فرانک سیمونز نیز این موضوع را به عنوان یک احتمال پذیرفته‌است. با این حال، کینتیا تیلور با ویگرمن مخالف است و استدلال می‌کند که به دلیل نزدیکی این دو خدا در فهرست‌های خدایان و این واقعیت که اراگال در متون نوشته شده به گویش امِسال سومری به خوبی گواهی شده، احتمالا آنها در شرایط مشابهی توسعه یافته‌اند و در اصل اراگال صفتی است که در متنهای امِسال به ارا اطلاق می‌شود که در نهایت به عنوان یک چهره جداگانه در نظر گرفته شد. تئونیم‌های مرتبط دیگر عبارتند از ارراکال، ارراکالکال، ارراکار و ارکال. نخستینِ آنها از نظر کارکردی همزاد اراگال است و بر اساس حضور در متن‌های شناخته شده ممکن است املای اکدیِ همین نام را نشان دهد که به دنبال پدیده جایگزینی همخوان‌های صدادار و بی‌صدا در وام واژه‌های سومری در این زبان شکل گرفته است. صورت اراگال برای مثال در نسخه بابلی باستان فهرست خدای ویدنر و فهرست خدای شوش دیده می‌شود، در همان حال صورت اراکال در نسخه متاخر آن = آنوم (لوح VI، سطر ۱۰) و نیز آترا-هاسیس و حماسه گیلگمش آمده است.

چنین استدلال شدهاست که اراگال در اصل با طوفان‌ها و تخریب‌های ناشی از آنان مرتبط بوده‌است. به گفته نیکلا دی زورزی، قسمتی از بخش انوما آنو انلیل که بر آب‌وهوا متمرکز است را می‌توان به عنوان یک فال مربوط به او ترجمه کرد، «ارراگال روزهای سختی را برای زمین به ارمغان خواهد آورد». با این حال، در بیشتر متونی که به او ارجاع داده‌اند، در جایگاه یک خیرخواه به تصویر کشیده شده‌است. او به عنوان یک خدای اختری عمل می‌کرد. در سری طلسم هولبازیزی («شر رفته!») او در کنار خوشه پروین، شباهنگ و مشتری برای بلاگردانی فراخوانده می‌شود. او همچنین به عنوان خدایی مرتبط با [جهان زیرین توصیف شده‌است.

ارتباط با سایر خدایان

در فهرست خدایان آن = آنوم (لوح I، سطر ۳۳۲) اراگال در میان خدایان نیپور قرار دارد و همسر نینشار (الهه‌ای که قصاب و آشپز اکور توصیف می‌شود) است. هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که نینشار با همسر اررا، مامی، ارتباط داشته باشد. بر اساس چکیده نجومی مول.اپین، اراگال و نینشار با دو ستاره جفت مطابقت دارند که در مجاورت ستاره مرتبط با «لاما، فرستاده بابا»، بخشی از صورت فلکی معروف به «ماده-بز»، شلیاق امروزی قرار دارند. چنین فرض شده است که «ستاره اراگال» مربوط به زتا لیرا است. اراگال و نینشار نیز با هم با nigkalagû مرتبط بودند که یا زنگ‌های بلاگردان یا ناقوس بلاگردانی هستند که صدایی شبیه تندر تولید می‌کند. آنها همچنین ارتباط مشترکی با چاقو داشتند و در توضیح یک آیین، آنها را با هم به عنوان «حامل خنجر برنزی» خطاب می‌کنند.

یک نسخه دو زبانه از فهرست خدای ویدنر از امار ممکن است اراگال را با تارحونا یا تارحونت، به ترتیب خدای آب‌وهوای هیتی و لووی، برابر بداند، اگرچه دلایل این امر نامشخص است. چنین اشاره شده است که نسخه‌های چند زبانه این متن بعید است که منابع قابل اعتمادی برای اطلاعات الهیاتی باشند.

چنین پیشنهاد شده که نام هراکلس قهرمان یونانی از نام ارگال گرفته شده‌است. با این حال، با توجه به ارزیابی انتقادی والتر بورکرت از این پیشنهاد، عموما این پیشنهاد مبتنی بر «زمینه‌های بسیار لغزنده» در نظر گرفته می‌شود.

پرستش

اشاره به اراگال در منابع شناخته‌شده، نادر است. قدیمی‌ترین گواهی‌های قطعی، نام‌های تئوفوریِ مربوط به دوره ایسین-لارسا، مانند کوگ-ارراگال و پوزور-ارراگال هستند؛ نام قدیمی‌تر که Èr-ra-gal نوشته شدهاست و متعلق به اور سوم است به احتمال زیاد باید به عنوان Erra-rabi خوانده شود و او را فراخوانی نمی‌کند. یک سند قانونی بابلی قدیم که منشأ ناشناخته دارد، او را در کنار ادد از شوهاتوم، یک سکونتگاه کاملاً ناشناخته ذکر می‌کند. در سایر متن‌های آن دوره، گواهی‌های او تا حد زیادی محدود به مدخل‌های فهرست‌های خدا است.

یک متن آشوری میانه به مه توران (سیرارا) به عنوان مرکز آیین اراگال اشاره می‌کند، اگرچه این نام فقط ممکن است به عنوان جایگزینی برای نرگال در این زمینه استفاده شود، زیرا دومی در ارتباط با این شهر به خوبی گواهی شده‌است. بازسازی معبد اراگال واقع در آنجا بر روی منشور شکسته نینورتا-توکولتی-آشور ذکر شده‌است.

تعدادی از نامه‌هایی که گمان می‌رود منشا آن بابل باشد و مربوط به سال‌های آخر سلطنت اسرحدون یا سالهای اول آشوربانیپال است، تعمیر مجسمه‌های تعدادی از خدایان را که ظاهراً در این شهر پرستش می‌شدند، از جمله اراگال و همچنین اوراش، بلت-ایکالی، شاراهیتو، زابابا و لوگال-مارادا توصیف می‌کند. چکیده نیپور که به واسطه رونوشت‌های بابلی نو شناخته می‌شود، بیان می‌کند که در این شهر، اراگال در «صحن بیرونی در گرزه» و در معبد نرگال پرستش می‌شد. کتیبه‌ای از نبونعید متعلق به اصطلاحا استوانه ایگیکالاما اراگال را به عنوان «قوی‌ترین در میان خدایان» توصیف و او را به عنوان یکی از خدایان معرفی می‌کند که پادشاهی را به او اعطا کردند.

اساطیر

هم در حماسه گیلگمش (لوح XI، سطر ۱۰۲) و هم در نسخه آشوری نو آترا-هاسیس اراگال مسوول «از بیخ کندن تیرک‌های مهار» قبل از طوفان است. فرانس ویگرمن به طور آزمایش پیشنهاد می‌کند که این موضوع می‌تواند بازی با کلمات باشد که شامل نام اراکال و واژه تارکولو می‌شود. می‌توان آن را به معنای تحت‌اللفظیِ «تیرک مهار» ترجمه کرد اما از نظر استعاری می‌تواند به ارتباط بین عناصر مختلف جهان اشاره کند. نقش اراگال در ادبیات بین‌النهرین به این متن‌ها محدود می‌شود، اما استدلال شده که اشاره‌ای به این دو قسمت را می‌توان در اسطوره اررا و ایشوم (لوح IV، سطرهای ۱۱۸ تا ۱۲۰) یافت، جایی که اولین از دو خدای نام‌بخش تخریبی که قادر به ایجاد آن است را توصیف می‌کند:

بگذار تیرک مهار را به در آرَم تا کشتی‌ها دور شوند،

بگذار سکان را بشکنم تا نتواند در ساحل پهلو بگیرد،

بگذار دکل را برکنم، و همه اسبابش را پاره کنم.

بر اساس مقاله اخیر الیز زومر، اشاره احتمالی دیگری به اراگال در زمینه مشابهی نیز در متن HS 1885+ از نیپور رخ می‌دهد؛ این متن یک «حماسه پادشاهی» (Königsepos) و بیانگر درگیری بین گولکیشار، ششمین پادشاه سلسله اول دریا و سامسو-دیتانا است که اولی در جایگاه قهرمان داستان قرار دارد.

منابع

• Cavigneaux, Antoine; Krebernik, Manfred (1998), "^dNin-SAR", Reallexikon der Assyriologie (به آلمانی), retrieved 2023-01-10
• De Zorzi, Nicla (2015). "Review: Erlend Gehlken: Weather Omens of Enūma Anu Enlil. Thunderstorms, Wind and Rain (Tablets 44–49)". Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie. Walter de Gruyter GmbH. 105 (2). doi:10.1515/za-2015-0020. ISSN 0084-5299. S2CID 199486970.
• George, Andrew R. (1992). Babylonian Topographical Texts. Orientalia Lovaniensia analecta. Departement Oriëntalistiek. ISBN 978-90-6831-410-6. Retrieved 2023-01-10.
• Holloway, Steven W. (2002). Aššur is king! Aššur is king! Religion in the exercise of power in the Neo-Assyrian Empire. Leiden: Brill. ISBN 1-4175-9092-0. OCLC 60245860.
• Hunger, Hermann; Pingree, David (1999). Astral sciences in Mesopotamia. Leiden. ISBN 978-90-04-29413-4. OCLC 944920350.
• Krul, Julia (2018). The Revival of the Anu Cult and the Nocturnal Fire Ceremony at Late Babylonian Uruk. Brill. doi:10.1163/9789004364943_004. ISBN 9789004364936.
• Lyons, Deborah (1996). Gender and Immortality. Princeton University Press. doi:10.1515/9781400864386. ISBN 978-1-4008-6438-6.
• Rutherford, Ian (2017). "Sandas in Translation". Hittitology today: Studies on Hittite and Neo-Hittite Anatolia in Honor of Emmanuel Laroche's 100th Birthday. Institut français d'études anatoliennes. ISBN 978-2-36245-083-9. OCLC 1286359422.
• Schwemer, Daniel (2001). Die Wettergottgestalten Mesopotamiens und Nordsyriens im Zeitalter der Keilschriftkulturen: Materialien und Studien nach den schriftlichen Quellen (به آلمانی). Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 978-3-447-04456-1. OCLC 48145544.
• Simons, Frank (2017). "A New Join to the Hurro-Akkadian Version of the Weidner God List from Emar (Msk 74.108a + Msk 74.158k)". Altorientalische Forschungen. De Gruyter. 44 (1). doi:10.1515/aofo-2017-0009. ISSN 2196-6761. S2CID 164771112.
• Smith, Mark S. (1994). The Ugaritic Baal cycle. Volume I. Introduction with Text, Translations and Commentary of KTU 1.1-1.2. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-09995-1. OCLC 30914624.
• Taylor, Kynthia (2017). The Erra Song. A Religious, Literary, and Comparative Analysis (PDF) (PhD). Retrieved 2023-01-10.
• Tugendhaft, Aaron (2016). "Gods on clay: Ancient Near Eastern scholarly practices and the history of religions". In Grafton, Anthony; Most, Glenn W. (eds.). Canonical Texts and Scholarly Practices. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/cbo9781316226728.009.
• Watson, Rita; Horowitz, Wayne (2011). Writing science before the Greeks: a naturalistic analysis of the Babylonian astronomical treatise MUL.APIN. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-20231-3. OCLC 727949975.
• Wisnom, Laura Selena (2020). Weapons of words. Intertextual competition in Babylonian poetry: a study of Anzū, Enūma eliš, and Erra and Išum. Leiden. ISBN 978-90-04-41297-2. OCLC 1120783834.
• Weiershäuser, Frauke; Novotny, Jamie (2020). The Royal Inscriptions of Amēl-Marduk (561–560 BC), Neriglissar (559–556 BC), and Nabonidus (555–539 BC), Kings of Babylon (PDF). Penn State University Press. doi:10.1515/9781646021178. ISBN 978-1-64602-117-8.
• Wiggermann, Frans A. M. (1998), "Nergal A. Philological", Reallexikon der Assyriologie, retrieved 2023-01-10
• Zomer, Elyze (2021). "Enmity Against Samsu-ditāna". Law and (Dis)Order in the Ancient Near East. Penn State University Press. doi:10.1515/9781646021208-028.