سید شمس‌الدین حسینی

سید شمس‌الدین حسینی
نماینده مجلس شورای اسلامی دوره یازدهم و دوازدهم
متصدی
آغاز به کار ۷ خرداد ۱۳۹۹
حوزه انتخاباتی	تنکابن، رامسر و عباس‌آباد
سخنگوی اقتصادی دولت
دوره مسئولیت ۲۰ دی ۱۳۸۸ – ۱۲ مرداد ۱۳۹۲
رئیس‌جمهور	محمود احمدی‌نژاد
پس از	ایجاد جایگاه
پیش از	انحلال جایگاه (ایجاد جایگاه در دولت سیزدهم، سید احسان خاندوزی)
چهاردهمین وزیر امور اقتصادی و دارایی
دوره مسئولیت ۱۵ مرداد ۱۳۸۷ – ۲۴ مرداد ۱۳۹۲
رئیس‌جمهور	محمود احمدی‌نژاد
پس از	حسین صمصامی (سرپرست)
پیش از	علی طیب‌نیا
اطلاعات شخصی
زاده	سید شمس‌الدین حسینی ۱۳۴۶ تنکابن
ملیت	ایران
حزب سیاسی	مستقل
پیشه	سیاستمدار، اقتصاددان و استاد دانشگاه
جایزه‌ها	نشان خدمت
وبگاه	shamseddin-hosseini.ir

دیدار شمس الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران و هیئت همراه با پراناب موکرجی، وزیر دارایی هند

سید شمس‌الدین حسینی (زاده ۱۳۴۶ در اصفهان و بزرگ شده در تنکابن) اقتصاددان، سیاستمدار و استاد دانشگاه ایرانی است که در فاصله سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران بود.

او در دوره یازدهم انتخابات مجلس شورای اسلامی با کسب ۴۴ هزار و ۹۷۳ رای به عنوان نماینده مردم رامسر، تنکابن و عباس‌آباد در مجلس شورای اسلامی ایران انتخاب شد. وی همچنین در دور دوازدهم انتخابات مجلس شورای اسلامی با کسب ۴۵٬۳۹۸ رأی از مجموع ۷۰٬۷۹۳ رأی مأخوذه، به عنوان نماینده مردم رامسر، تنکابن و عباس‌آباد در مجلس شورای اسلامی ایران رای اعتماد دوباره گرفت. او در دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات، رئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید و نظارت بر اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی و همچنین رئیس کمیسیون تلفیق بودجه مجلس شورای اسلامی بود.

حسینی بعد از دوره وزارت، برای تدریس به دانشگاه علامه طباطبایی رفت و هم‌اکنون عضو در هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی است. وی همچنین در دانشگاه‌های مختلف به تدریس در مقاطع گوناگون پرداخته است. او در این دوره ریاست گروه منابع و اقتصاد دفاع دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و همچنین ریاست انجمن علمی اقتصاد دفاع را بر عهده داشت.

پیشینهٔ اجرایی

• مدیر کل حوزه ریاست و بین‌الملل سازمان برنامه و بودجه کشور (۱۳۷۴ تا ۱۳۷۷)
• هماهنگ‌کننده ملی پروژه‌های دفتر عمران سازمان ملل متحد (UNDP)، جاییکا و کوییکا در جمهوری اسلامی ایران و امور اکو (ECO)؛ (۱۳۷۵ تا 1377)
• دبیر کمیسیون‌های مشترک همکاری ایران با کشورهای کره جنوبی و مالزی در سازمان برنامه و بودجه کشور (۱۳۷۵ تا ۱۳۸۱)
• مدیر کل دفتر بین‌الملل و روابط عمومی وزارت نیرو و دبیر کمیسیون مشترک ایران و قطر در این وزارتخانه (۱۳۷۷ تا ۱۳۸۱)
• مدیرکل دفتر مطالعات اقتصادی وزارت بازرگانی (۱۳۸۱ تا ۱۳۸۷)
• نایب رئیس کمیته برنامه‌ریزی توسعه صادرات وزارت بازرگانی (۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴)
• نماینده وزارت بازرگانی در کمیسیون تخصصی شورای بورس تهران (۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷)
• عضو کمیسیون فرعی شورای پول و اعتبار (۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷)
• معاونت وزیر کار و رفاه اجتماعی (۱۳۸۷)
• وزیر امور اقتصادی و دارایی در دولت نهم و دهم جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۷ تا 1392)
• رئیس گروه منابع و اقتصاد دفاع دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی (۱۳۹۲
• نماینده مردم رامسر، تنکابن و عباس‌آباد در دور یازدهم مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۸ تا 1402)
• نماینده مردم رامسر، تنکابن و عباس‌آباد در دور دوازدهم مجلس شورای اسلامی (۱۴۰۲ تا …)

تحصیلات

• کارشناسی اقتصاد بازرگانی از دانشگاه علامه طباطبائی (۱۳۶۸)
• کارشناسی ارشد علوم اقتصادی از دانشگاه تهران (۱۳۷۱)
• دکترای اقتصاد در بخش عمومی و بین‌الملل از واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد تهران (۱۳۸۴)

وزارت

طرح تحول اقتصادی و هدفمندسازی یارانه‌ها

در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴ یکی از کاندیداها (مهدی کروبی) وعده یارانه ۵۰ هزار تومانی را مطرح کرد ولی کاندید دیگر که سخن از «آوردن پول نفت بر سر سفرهٔ مردم» می‌زد (احمدی‌نژاد) پیروز شد. در این دوره که شمس الدین حسینی با حفظ سمت در دولت جدید در وزارت بازرگانی مشغول به کار بود، به این فکر افتاد که می‌شود قیمت حامل‌های انرژی را اضافه کرد و به جای یارانهٔ غیر مستقیم، یارانهٔ نقدی و مستقیم پرداخت و به این فکر افتاد که این ایده را با هدف‌مندی مورد نظر استاد راهنمای خود در دوره دکتری، جمشید پژوهان درآمیزد. وی در دیداری با احمدی‌نژاد که شمس‌الدین حسینی از طرف وزارت بازرگانی در آن حضور داشت، دربارهٔ طرحی به عنوان طرح تحول اقتصادی گفت و گو کرد و پس از آن به جلسات اقتصادی سه شنبه‌های هیئت دولت راه یافت. در این دوره داود دانش جعفری وزیر اقتصاد بود. بعد از ۳ سال از وزارت وی، اختلافات در تیم اقتصادی دولت منجر به استعفای دانش جعفری شد و حسین صمصامی به عنوان سرپرست وزارت اقتصاد انتخاب شده بود. در این زمان شمس الدین حسینی در دیدار دوم خود با احمدی‌نژاد که شامگاه یک روز جمعه انجام شد، صریح و روشن اعلام کرد می‌تواند طرح یارانه نقدی ۵۰ هزار تومانی کروبی و ایده‌های استاد دوره دکترایش (جمشید پژویان) را درهم آمیزد و طرح هدفمند سازی یارانه‌ها را به عنوان یکی از ۷ جزء طرح تحول اقتصادی به اجرا گذارد. رئیس‌جمهور نیز با استقبال از این طرح، درخواست کرد که بیشتر روی این طرح کار شود.

وزارت

سرانجام رئیس‌جمهور با هدف اصلی اجرای طرح تحول اقتصادی، در مرداد سال ۱۳۸۷ پیشنهاد وزارت شمس الدین حسینی را به مجلس شورای اسلامی ارائه و این پیشنهاد به رأی گذاشته شد و از مجموع ۲۷۱ رأی گرفته شده، با ۲۱۸ رای موافق، ۲۹ رای مخالف و ۲۳ رأی ممتنع، موفق به کسب رأی اعتماد از مجلس و وزیر وزارت امور اقتصادی و دارایی شد. از جمله طرح‌های اجرا شده در این دوره در وزارت اقتصاد، اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، قانون مالیات بر ارزش افزوده، قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴، لایحه اصلاح قانون گمرکی و لایحه اصلاح نظام مالیاتی و همچنین اصلاح اساسنامه جامع حسابداران برای افزایش شفافیت در اقتصاد و … بود.

از مهم‌ترین تفاوت او با دیگر یاران احمدی‌نژاد این بود که ناگاه غیب نشد.

استیضاح

بعد از رخ دادن اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی در پرونده صادرات نفت بابک زنجانی، استیضاح سید شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد دولت دهم در تاریخ سه‌شنبه ۱۰ آبان ۱۳۹۰ در مجلس اعلام وصول شد. در جلسه استیضاح او با بیان اینکه فرد باتجربه‌ای پرونده مفسده اخیر را رسیدگی می‌کند، گفت: اگر من از این مفسده مطلع بودم و تقصیرکار بودم مرا به چنگال عدالت می‌دهد؛ صبوری کنید من مجرم نیستم و آگاه به جرم هم نیستم؛ مسئول هستم و مسئولیتم را ایفا می‌کنم. او در ادامه ضمن عذرخواهی بیان می‌کند که «اگر تاکنون مانده‌ام و استعفا نداده‌ام به این دلیل بوده که این مفسده در دوره مسئولیت من اتفاق افتاده است از این رو باید مسئولانه برای جبران آن تلاش کنم»

از مجموع ۲۴۵ نماینده حاضر در این جلسه، ۲۴۴ نفر در رای‌گیری شرکت کردند، ۱۴۱ نماینده به این استیضاح رای مخالف دادند، ۹۳ نفر هم موافق استیضاح بودند و ۱۰ نفر هم ممتنع دادند.

سخنرانی شمس الدین حسینی در مراسم افتتاحیه هفتمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه در تهران - ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۲

تشدید تحریم‌ها در سال ۱۳۹۰ و بحران ارزی

در سال ۱۳۹۰ دولت آمریکا و غرب فشارهای اقتصادی بر ایران را افزایش داد و دولت آمریکا سعی کرد با تحریم خرید نفت ایران، صادرات این محصول ایران را مرحله به مرحله کاهش داده و متوقف کند. در چنین شرایطی در بهمن ماه سال ۱۳۹۰ محمود بهمنی، رئیس بانک مرکزی اعلام کرد سیاست تثبیت ارز روی نرخ مشخص ۱۲۲۶ تومانی شروع شده و تمام حواله‌ها و واردات کالاها با این نرخ انجام می‌شود و کلا از بازار فرعی (بازار آزاد ارز) صرف نظر کرده‌اند و خود بانک مرکزی به صورت مستقیم تخصیص ارز را انجام می‌دهد. در چنین شرایطی دولت آمریکا در اوایل سال ۱۳۹۱ برای اولین بار به شکل بی‌سابقه‌ای از ابزار دلار و سهم بالای آن در تراکنش‌های بانکی استفاده و بانک مرکزی ایران را تحریم کرد. تحریم بانک مرکزی باعث سقوط شدید ارزش ریال و فاصله گرفتن قیمت آن از نرخ اعلامی بانک مرکزی شد. در آن مقطع، تلاش برای دور زدن تحریم‌ها، توسعه تجارت خارجی با کشورهای غیر غربی، توسعه روابط بانکی دو جانبه، مخصوصاً با کشور چین و ساختارهای موازی غیر بانکی فروش نفت بود. شمس الدین حسینی دو سال بعد از اتمام دوره وزارت در این باره به مجلهٔ تجارت فردا گفت «شوک ۱۳۹۱ (به اقتصاد) به قدری شدید بود که دربارهٔ ۱۳۹۱ هیچ‌گاه آماری ارایه نکردم.»

این بحران اقتصادی به مدت بیش از یک سال ادامه داشت و قیمت هر دلار به بیش از ۳۵۰۰ تومان رسید. در این شرایط در اواخر سال ۱۳۹۱ بانک مرکزی از سیاست تثبیت قیمت ارز روی نرخ ۱۲۲۶ تومانی عقب‌نشینی کرد و با یک برنامه حذف مرحله به مرحله که اولویت آخر به کالاهای غذایی وارداتی بود، به سیاست بازار گردانی ارز و سیاست ارز شناور مدیریت شده بازگشت و ظرف چند ماه تا اردیبهشت ماه ۱۳۹۲ تخصیص ارز ۱۲۲۶ تومانی متوقف شد.

سؤال از وزیر اقتصاد

حذف تخصیص ارز ۱۲۲۶ تومانی باعث شد نمایندگان مجلس برای پاسخگویی به سؤال‌ها در این زمینه شمس الدین حسینی، وزیر اقتصاد را به مجلس فرا بخوانند. در این جلسه وی بعد از ارائه توضیحاتی در مورد مسائل ارزی کشور ضمن ابراز بی اطلاعای نسبت به میزان تزریق ارز به بازار و نقل و انتقالات آن بیان کرد که مسائل ارزی و تعیین مقررات مربوطه در حیطه وظایف (مستقیم مربوط به) وزارت اقتصاد نیست و بنا به استقلال بانک مرکزی، وزارت اقتصاد حق دخالت در امور ارزی را ندارد. اگرچه این توضیحات حسینی باعث شد رای اعتماد نمایندگان را بگیرد، ولی حواله دادن مسئولیت به بانک مرکزی باعث شد جلسه سؤال از رئیس بانک مرکزی در هفته بعد برگزار شود.

وی در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ دربارهٔ وقایع اقتصادی سال آخر دولت احمدی‌نژاد می‌گوید که حتی کارشناسان بانک مرکزی می‌گفتند بانک مرکزی مستقل از دولت است و امکان ندارد تحریم شود … قیمت ارز نیز مانند هر کالای دیگر تابع عرضه و تقاضاست. در این دوران و بعد از تحریم بانک مرکزی صادرات نفت از ۲٫۴ میلیون بشکه نفت به حدود ۱٫۴ میلیون بشکه کاهش یافت و عرضه ارز در بازار را کاهش داد. از طرف دیگر ما بالاترین ذخایر ارزی تا آن زمان را داشتیم که بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار بود، ولی مشکل این بود که نمی‌توانستیم این ارزها را جابجا (و تبدیل) کنیم. او دربارهٔ منفی شدن رشد اقتصادی در این دو سال می‌گوید که در این دو سال صادرات نفت کشور ۴۰٪ کاهش پیدا کرد و صادرات آن بیشتر از این بود. از آنجا که ۲۵٪ تولید ناخالص داخلی کشور ناشی از تولید نفت بود، این به معنای کاهش ۱۰٪ حجم اقتصاد است؛ یعنی اگر در سال آخر رشد اقتصادی (غیر از نفت) برابر مثبت ۴٪ بود، این کاهش تولید نفت رشد اقتصادی آن سال را منفی ۶٪ کرد.

او دلیل آسیب‌های شدید به اقتصاد در نتیجه تحریم‌ها در دو سال آخر دولت دهم را این می‌داند که ساختارهای طرح‌ریزی شده اقتصاد کشور برای مقابله با تحریم مستحکم نبوده و باعث تأثیر شدید تحریم‌ها بر آن شده.

مقابله با تحریم‌ها

وی در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ در گفتگویی در برنامه تلویزیونی جهان آرا بیان می‌کند، با توجه به اینکه در طرف غربی نهادهای مشخصی برای طراحی تحریم‌ها و ضربه هدفمند با تحریم وجود دارد و ساختارهای اقتصاد ایران برای مقابله با تحریم طراحی نشده و با ابزارهای چنین ساختاری نمی‌توان با تحریم‌ها و نهادی مثل اوفک مقابله کرد؛ به همین منظور از سال ۱۳۸۴ پیشنهاد شده بود که ستادی برای این منظور به اسم ستاد تداویر ویژه دولت تشکیل شود و بیشتر معاونت اجرایی رئیس‌جمهور کارها را پیگیری می‌کرد که بعداً با تشدید تحریم‌ها جلسات این ستاد به صورت منظم توسط معاون اول برگزار و رئیس‌جمهور و اعضای تیم اقتصادی دولت در آن نقش کلیدی داشتند. وی در اشاره به اقدامات انجام شده در این ستاد برای مقابله با تحریم‌ها، تحریم بنزین را مثال می‌زند و می‌گوید یکی از جاهایی بود که می‌خواستند با تحریم آن کشور را زمین گیر کنند بود، ولی دو اقدام برای مقابله با این تحریم صورت گرفت که در آن زمان مورد هجمه شدید رسانه‌ای هم قرار گرفت که یکی افزایش تولید بنزین با ساخت پالایشگاه‌های جدیدی مثل ستاره خلیج فارس بود که ۹۰٪ آن تا پایان دولت دهم تکمیل شد و دیگری مدیریت مصرف با طرح هدفمند سازی یارانه‌ها بود. وی می‌گوید خانم کلینتون جایی گفته که ما می‌خواستیم بنزین ایران را تحریم کنیم ولی آن‌ها با هدفمندی یارانه‌ها این طرح ما را منتفی (کم اثر) کردند.

وی در مورد کارهای دیگری که برای مقابله با تحریم انجام شد می‌گوید: «ما متوجه شدیم که نیاز داریم سامانه‌های تجاری ما، یعنی به صورت مشخص سامانه واردات و صادرات و ثبت سفارش، با سامانه گمرکی ما، یعنی ورود و خروج کالا و سامانه ارزی و بانکی ما به هم متصل شوند. برای این منظور مرکزی درست کردیم به اسم مرکز مبادله ارزی. جالب اینکه بعد از تغییرات دولت یکی از جاهایی که تعطیل شد همین مرکز مبادله بود و بعدها هیچ تلاش موفقی که یک چیزی جایگزین آن شود نشد.» وی در ادامه مثال‌هایی از سرقت‌ها و فسادها ناشی از ناهماهنگی دستگاه‌ها که در نتیجه نبود این سامانه درست شده است می‌زند. وی می‌گوید: «اگر ما موفق شدیم (در سال آخر دولت دهم) بازار ارز را کنترل کنیم، به این دلیل بود که توانستیم یک اشراف اطلاعاتی (اطلاعات اقتصادی) و یک اشراف اجرایی با وصل کردن سامانه‌های اطلاعاتی و وصل کردن حلقه ثبت سفارش، تخصیص ارز و ورود و خروج کالا به کشور برقرار کنیم.

او می‌گوید اقدام دیگر انجام شده توسط این ستاد، افزایش تولید پروتئین و گوشت در کشور برای مقابله با تحریم‌های این حوزه بود. به این صورت که بخشی از منابع صندوق توسعه ملیِ به صورت ریالی را به شکل مدیریت شده توسط بانک کشاورزی و مدیریت اجرایی وزارت جهاد کشاورزی استان‌ها به تولید این کالاها تخصیص دادیم و موفق شدیم به سرعت تولید این بخش را افزایش دهیم. وی به عنوان مثال می‌گوید جهش تولید مسکن بعد از تشدید تحریم‌ها بود و این رویداد به این دلیل بود که داشت کار صورت می‌گرفت و اگر تحریم جدید در جایی مثل بازار کالا روی گٌرده مردم فشار می‌آورد، سعی می‌شد در بازار دیگری به اسم بازار مسکن این فشار تا حدودی گرفته شوند.

حسینی می‌گوید در این دوره برای سوخت، سیستم حمل و نقل، غذا و … برنامه برای مقابله با تحریم وجود داشت. همچنین اشاره می‌کند آن چیزی که در این دوران خستگی را روی تن می‌گذاشت، و امروز خدا را شکر می‌کنیم که پیش مردم رو سفیدیم، این بود که منصفانه نمره داده نمی‌شد و قضاوت نمی‌شد. وی می‌گوید که نگران این است که چرا از تجارب خوبی که گرفته شد (در دوره‌ها و تحریم‌های بعد) بهره گرفته نشد.

فعالیت‌های علمی آموزشی و پژوهشی

سخنرانی شمس الدین حسینی در صحن علنی مجلس، آبان ماه سال ۱۴۰۰

• تدریس دروس اقتصاد کلان، اقتصاد توسعه و اقتصاد خرد در سطوح مختلف آموزش عالی
• عضو هیئت علمی و استاد راهنما، مشاور و ناظر پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری اقتصاد
• انجام طرحهای مختلف پژوهشی از جمله در حوزه تدوین شاخصهای توزیع درآمد، تأمین اجتماعی و …
• عضو شورای راهبری و کمیته کارشناسی تدوین لایحه قانون تجارت
• عضو شورای راهبری و کمیته تدوین لایحه قانون رقابت
• عضو کمیته تدوین چارچوب سیاستی مهار تورم و تدوین طرح ساماندهی بازار گندم، آرد و نان
• عضو کمیته رقابت پذیری ستاد تدوین برنامه چهارم توسعه
• عضو هیئت تحریریه پژوهشنامه بازرگانی
• عضو شورای نویسندگان فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین
• عضو شورای دبیران مجله برنامه و بودجه
• عضو هیئت تحریریه فصلنامه تعاون روستایی و کشاورزی (سازمان تعاون روستایی)
• از مؤسسان و اعضای انجمن خبرگان برنامه‌ریزی کشور

جستارهای وابسته

• سوابق سیدشمس‌الدین حسینی، وزیر پیشنهادی کابینه دهم/ مروری بر مهم‌ترین وقایع اقتصادی کشور در دوره وزارت حسینی
• شمس‌الدین حسینی؛ مرد یارانۀ نقدی و سودای ریاست مجلس
• بررسی عملکرد اقتصادی دولت احمدی‌نژاد و حسن روحانی با مصاحبه با شمس الدین حسینی - برنامه جهان آرا

پیوند به بیرون

مناصب سیاسی
پیشین: اسحاق صلاحی	معاون هدفمندکردن یارانه‌ها و رفاه اجتماعی وزیر رفاه و تأمین اجتماعی ۱۳۸۸–۱۳۸۷	پسین: حسینعلی ضیایی
عنوان جدید	دبیر کارگروه طرح تحول اقتصادی ۱۳۹۲–۱۳۸۷	توقف طرح
پیشین: حسین صمصامی سرپرست	وزیر امور اقتصادی و دارایی ۱۳۹۲–۱۳۸۷	پسین: علی طیب‌نیا
عنوان جدید	سخنگوی اقتصادی دولت ۱۳۹۲–۱۳۸۸	بدون متصدی تصدی بعدی توسط: سید احسان خاندوزی
عنوان جدید	رئیس کمیته اقتصادی ستاد هدفمندسازی یارانه‌ها ۱۳۹۲–۱۳۸۹	انحلال ستاد
کرسی پارلمانی
پیشین: محمدرضا تابش الیاس حضرتی	عضو ناظر مجلس در شورای پول و اعتبار ۱۴۰۳–۱۳۹۹ متصدی همزمان: حسین‌زاده بحرینی (۱۴۰۱–۱۳۹۹)، مرحبا (۱۴۰۳–۱۴۰۱)	بدون متصدی
پیشین: حمیدرضا حاجی‌بابایی	رئیس کمیسیون تلفیق ۱۴۰۱	پسین: حمیدرضا حاجی‌بابایی