ال (خدا)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
ال
مجسمه ال، یافت شده در تل مگیدو
اطلاعات کلی
نامال، ئیل
اقامتگاهکوه لیل
سمبلگاو نر
همسراناشیره و همسران دیگر
فرزندانیم
سحر
عشتروت
عثتر
موت
شلیم
آنات
ادد

اِل یا ئیل (‎’Ēl یا ‎’Il، به صورت الف-لام نوشته می‌شود، مثلاً به اوگاریتی: 𐎛𐎍، به فنیقی: 𐤀𐤋،[۱] به عبری: אל‎، به سریانی: ܐܠ، به عربی: إل یا إله، هم ریشه با اکدی: ilu) یک کلمه سامی شمال غربی به معنای خدا یا الهه است که (به عنوان اسم خاص) به هر کدام از چندین خدای خاور نزدیک باستان اشاره دارد. یک هجی نادرتر، "ila"، است که نشان دهنده شکل گزاره‌ای [یا اسنادی] آن در اکدی قدیم و در زبان عموری است.[۲] این کلمه مشتق شده از کلمه دوحرفی کهن و مهجور شده ʔ‑L در زبان نیاسامی، به معنای «خدا» است.

خدایان خاصی که به عنوان ال یا ئیل شناخته می‌شدند شامل بزرگ‌ترین خدای دین کنعانی باستان،[۳] و عالی‌ترین خدای سامی‌های میان رودان در دوره پیشا-سارگونی می‌شود.[۴] ال پیش از یهوه خدای بنی‌اسرائیل بود اما نهایتاً در قرون نهم تا ششم پیش از میلاد با یهوه ترکیب شد.[۵] داستان بخشیده‌شدن اسرائیل به یهوه توسط ال نیز در یکی از نسخه‌های تورات باقی مانده‌است.[۶]

در میان هیتی‌ها، ال به الکونیرسا معروف بود. اگرچه ال در طول زمان در زبان های مختلف ظاهر و معانی متفاوتی پیدا کرد، اما همچنان به صورت ئیل یا ال در عبارات اسمی مرکب مانند اسماعیل، اسرائیل، دانیال، رافائل، میکائیل و جبرئیل وجود دارد.

شکل‌های زبان‌شناختی و معنی‌ها[ویرایش]

در زبان‌های سامی شمال‌غربی، اِل یک کلمه عمومی برای هر خدا و همچنین نام یا عنوان خاص یک خدا بود که از دیگر خدایان به عنوان «اِل» متمایز بود[۷]. ال در راس بسیاری از پانتئون ها ذکر شده است. در برخی از منابع کنعانی و اوگاریتی، ال به عنوان پدر خدایان، خدای آفرینش یا هر دو نقش داشته است[۸]. با این حال از آنجایی که کلمه اِل گاهی به خدایی غیر از «خدای برتر ال» اشاره می‌کند، در این مورد که آیا به عنوان نام خاص خدای برتر ال به کار رفته یا به معنای کلی خدا، به هر خدای دیگری اشاره دارد، مبهم است. به عنوان مثال، در متون اوگاریتی، ئیل ملک به معنای "ال پادشاه" است اما ئیل حداد به معنای "خداوند حداد" است. در زبان اوگاریتی، شکل جمع ال، «الهم» (به معنای خدایان) است که معادل «الوهیم» در زبان عبری است. در متون عبری این کلمه توسط مفسران کتاب مقدس از نظر معنایی مفرد برای "خدا" تفسیر شده است[۹].

توسعه تاریخی[ویرایش]

در مناطقی که خط آنها به خط میخی اکدی در طول هزاره دوم پیش از میلاد است، نام افراد و ذکر ال (به اکدی : ilu) یافت میشود. این اصطلاح در واقع توسط ایدئوگرام "دیگیر" نوشته شده است که به عنوان یک تعیین کننده برای الوهیت عمل می کند. وقتی نام عموری‌ داریم، مانند همه زبان‌های سامی غربی، ال یافت میشود. قبل از این گواهی ها که مربوط به آغاز هزاره دوم قبل از میلاد است، ممکن است در متون کتابخانه سلطنتی ابلا (محل باستان‌شناسی تل مردیخ، در سوریه) از قرن ۲۴ قبل از میلاد، شکلی باستانی از نام «ال» وجود داشته باشد. جایی که یک خدا با نام "Ilu" (خوانش نامطمئن) یافت میشود که به خدای سومری انلیل شبیه‌سازی شده است. این نام در سرلیستی از خدایان به عنوان جد خدایان یا پدر همه خدایان یافت می شود.[۱۰]

در برخی از کتیبه‌های یافت شده عبارت Ēl qōne 'arṣ یعنی «ال خلق زمین» دیده می‌شود. همین عنوان در متون هیتی با نام الکونیرسا نیز دیده می شود که به نظر می رسد شوهر آشردو (اشیره) و پدر ۷۷ یا ۸۸ فرزند است.

متون نیاسینایی

یک کتیبه باستانی نیاسینایی که در صحرای سینا یافت شده است حاوی کلمات "El id 'olam" است که ویلیام آلبرایت آن را به " ال (خدای) ابدیت" ترجمه کرده است[۱۱]. در استوانه ای که در تل لاچیش یافت شده و مربوط به سلطنت آمنهوتپ دوم است، به خدای مصری پتاح لقب ḏū gitti داده شده است، که به خدای جت (یک شهر فلیسطیه)، ترجمه می‌شود. همچنین این عنوان در کتیبه‌ای دیگر یافت شده است. فرانک مور کراس خود در مطالعات خود تأکید می کند که چگونه پتاح مانند ال (در سینا) غالباً "خدای ابدیت" خوانده می شود، و حدس می‌زند که ممکن است این همذات پنداری ال با پتاح باشد که منجر به اطلاق لقب ابدی (Olam) به ال شده است.[۱۲] هرچند در متون اوگاریتی، پتاح ظاهراً با خدای صنعتگر کوثر-وا-خاسیس شناخته می شود.[۱۳] با این حال ارتباط دیگری با فرشته مندائی پتاحئیل دیده می شود که نامش ترکیبی از دو اصطلاح پتاح و ئیل است.[۱۴]

اوگاریت و کنعان

طرحی با مداد از اصل استل اوگاریتی، که روی آن خدای ال از مردی نجیب (شاید پادشاه اوگاریت) پیشکشی دریافت می کند.

برای کنعانیان و در کل منطقه شام ​​باستان، ال یا ئیل خدای برتر، پدر بشر و همه مخلوقات بود.[۱۵] او همچنین پدر خدایان بسیاری از جمله بعل، یم و موت بود که هر کدام دارای ویژگی های مشابهی با خدایان یونانی/رومی:  زئوس (خدای طوفان و هوا)، پوزئیدون (خدای دریا) و هادس (خدای مرگ) داشتند. ال (پدر آسمان / ساترن) و پسر بزرگش: "حداد" (پدر زمین / ژوپیتر) هر دو دارای نماد گاو نر هستند و هر دو شاخ گاو را بر روی سر خود دارند.

همانطور که در لوح های گلی اوگاریت ثبت شده است، ال شوهر الهه اشیره است. ال با همسرش اشیره در چادری بر بالای کوهی زندگی می کرد که تمام آب شیرین جهان از پایه آن سرچشمه می گرفت. این زوج در بالاترین مرتبه میان خدایان کنعانی/اوگاریتی قرار داشتند.

شخصیت و اسطوره‌ها[ویرایش]

شخصیت و عناوین

مجسمه برنز طلاکاری یک خدای نشسته که احتمالاً ال است. یافت شده در راس شمره، قرن 14 قبل از میلاد. موزه ملی دمشق.

به طور مکرر از ال در متون اوگاریتی، ال پادشاه (il milk)، خالق مخلوقات[۱۶] (bny bnwt)، پدر خدایان (abū banī 'ili) و پدر انسان (ab adm) نام برده می‌شود[۱۷]. نام‌های «ابدی»، «خالق»، و «خالق باستانی» عنوان‌های مشخصه ال در اسطوره‌ها و عبادت‌های کنعانی هستند. دیگر صفات و عناوین او شامل: ال ریش خاکستری، گاو نر ال، پدر سالها، پر از خرد، ال آن جنگجو، بخشنده و خدای مهربان هستند.

شخصیت پردازی ال در متون اوگاریتی همیشه مطلوب نیست. اقتدار او بدون تردید است، اما گاهی اوقات مورد تهدید یا تمسخر قرار می گیرد. او در نقش ناتوانی «هم خنده دار و هم رقت انگیز» است. اما بر اساس نظریه برخی از محققان این شخصیت پردازی احتمالاً یک تفسیر نادرست از متون یافت شده است. زیرا ال روابط تکمیلی با خدایان دیگر داشت. تمامی تفاوت های ال با سایر خدایان، مربوط به عملکرد بود. به عنوان مثال، ال و بعل پادشاهان الهی بودند اما ال اجرایی بود در حالی که بعل نگهدارنده کیهان بود.

اسطوره‌ها

طبق متن اسرارآمیز شحر و شلیم یافته شده در اوگاریت، ال به سواحل دریا رفت و دو زن را دید که بالا و پایین می پرند. ال تحریک شد و آن دو را با خود برد. بعد پرنده ای را با پرتاب عصا به سوی آن کشت و آن را روی آتش کباب کرد. او از آن زنان خواست که به او بگویند چه زمانی پرنده کاملاً پخته میشود و همچنين او را به عنوان شوهر یا پدر خطاب کنند، زیرا او پس از آن با آنها همانطور که آنها او را صدا می کنند رفتار می کند. آنها ال را با عنوان شوهر سلام می‌کنند. سپس ال با آنها دراز کشید و آنها شحر ( خدای سپیده دم) و شلیم ( خدای غروب) را به دنیا آوردند. دوباره ال با زنانش دراز کشید و همسرانش «خدایان بخشنده»، «شکافان دریا»، «فرزندان دریا» را به دنیا آوردند. نام این همسران به صراحت ذکر نشده است، اما برخی از عناوین گیج کننده در ابتدای گزارش، از الهه اشیره (همسر اصلی ال) و الهه رحمایو نام برده شده است.

جستار های وابسته[ویرایش]

دین کنعانی

الوهیم

انلیل

اشیره

بعل حداد

داگون

منابع[ویرایش]

  1. ↑ «Online Phoenician Dictionary». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۷.
  2. ↑ Cross 1997, p. 14.
  3. ↑ Matthews, Victor Harold (August 2004). Judges and Ruth. New Cambridge Bible Commentary. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-00066-6. LCCN 2003053218. OCLC 52380969
  4. ↑ Gelb, I. J. (1961), Old Akkadian Writing and Grammar (2nd ed.), University of Chicago, retrieved 30 April 2015
  5. ↑ Smith 2002, p. 8٬33–34.
  6. ↑ Smith 2010, pp. 139–140 and chapter 4.
  7. ↑ https://books.google.com/books?id=S1tQ5Larst0C. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  8. ↑ Leeming, David (2005). https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000leem. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  9. ↑ For example: Keller, Catherine (2009). "The Pluri-Singularity of Creation". In McFarland, Ian A. https://books.google.com/books?id=7E12H6cjqUoC&q=%22Its+ending+marks+it+stubbornly%22#v=snippet&q=%22Its%20ending%20marks%20it%20stubbornly%22&f=false. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  10. ↑ Hill, Robert C. (2007-05). "Judges and Ruth (The New Cambridge Bible Commentary). By Victor H. Matthews and Judges (Blackwell Bible Commentaries). By David M. Gunn". The Heythrop Journal. 48 (3): 460–461. doi:10.1111/j.1468-2265.2007.00325_2.x. ISSN 0018-1196. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  11. ↑ Wiseman, D. J. (1967-10). "William Foxwell Albright: The Proto-Sinaitic inscriptions and their decipherment. (Harvard Theological Studies, XXII.) [iii], 45 pp., 8 plates. Cambridge, [Mass.]: Harvard University Press; London: Oxford University Press, 1966. 16s.". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 30 (3): 759–759. doi:10.1017/s0041977x0013277x. ISSN 0041-977X. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  12. ↑ Hill, Robert C. (2007-05). "Judges and Ruth (The New Cambridge Bible Commentary). By Victor H. Matthews and Judges (Blackwell Bible Commentaries). By David M. Gunn". The Heythrop Journal. 48 (3): 460–461. doi:10.1111/j.1468-2265.2007.00325_2.x. ISSN 0018-1196. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  13. ↑ Hill, Robert C. (2007-05). "Judges and Ruth (The New Cambridge Bible Commentary). By Victor H. Matthews and Judges (Blackwell Bible Commentaries). By David M. Gunn". The Heythrop Journal. 48 (3): 460–461. doi:10.1111/j.1468-2265.2007.00325_2.x. ISSN 0018-1196. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  14. ↑ Hill, Robert C. (2007-05). "Judges and Ruth (The New Cambridge Bible Commentary). By Victor H. Matthews and Judges (Blackwell Bible Commentaries). By David M. Gunn". The Heythrop Journal. 48 (3): 460–461. doi:10.1111/j.1468-2265.2007.00325_2.x. ISSN 0018-1196. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  15. ↑ Mann, Thomas W. (2010-01). "Book Review: How to Read the Bible: A Guide to Scripture, Then and Now". Interpretation: A Journal of Bible and Theology. 64 (1): 96–98. doi:10.1177/002096431006400117. ISSN 0020-9643. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  16. ↑ Pope, Marvin (1952-06). "Umberto Cassuto. The Goddess Anath, Canaanite Epics of the Patriarchal Age". Journal of Cuneiform Studies. 6 (3): 133–136. doi:10.2307/1359085. ISSN 0022-0256. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  17. ↑ Pope, Marvin (1952-06). "Umberto Cassuto. The Goddess Anath, Canaanite Epics of the Patriarchal Age". Journal of Cuneiform Studies. 6 (3): 133–136. doi:10.2307/1359085. ISSN 0022-0256. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)

پیوند به بیرون[ویرایش]

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ال_(خدا)&oldid=39571723»