سرکوب خیزش ۱۴۰۱ شهرهای کردنشین ایران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
سرکوب خیزش ۱۴۰۱ ایران
موقعیتمناطق کردنشین ایران:
تاریخدر پاییز و زمستان ۱۴۰۱ به‌ویژه از ۲۸ آبان تا ۳ آذر
گونه حمله
کشتار
اسلحهکلاشنیکوف، ژ ۳، شات‌گان، دوشکا، تیربار سنگین W85، خودروی نظامی، تانک، هلیکوپتر، هگزاکلرواتان (گاز شیمیایی فلج‌کننده اعصاب)
کشته‌هادست‌کم صد و چند ده نفر (آمار اصلی در دسترس نیست)
زخمی‌هابیش از ۸٫۰۰۰ تن؛ از جمله:

بوکان: بیش از ۳۰۰ نفر
جوانرود: بیش از ۱۰۰ نفر
مهاباد: بیش از ۲۰۰ نفر
پیرانشهر: بیش از ۴۰ نفر

  • کودکان و نوجوانان ربوده‌شده:

۱۸۶ تن (۱۵۴ پسر و ۳۲ دختر)

  • بازداشت‌شدگان:
۶٫۵۰۰ نفر؛ از جمله، ۱۷۱ زن و ۱۳۸ کودک
مرتکبانسپاه پاسداران انقلاب اسلامی
خیزش ۱۴۰۱ ایران
از بالا به پایین: جوانان معترض در بلوار کشاورز - تجمع حمایتی معترضان ایرانی در ملبورن - تجمع اعتراضی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر
تاریخاز ۲۵ شهریور ۱۴۰۱[۱]
به‌مدت ۴ ماه[۲]
موقعیت
علت(ها)کشته‌شدن مهسا امینی
اهدافبراندازی نظام جمهوری اسلامی
روش‌ها
طرف‌های مدنی درگیر
شخصیت‌های پیشرو
مردمی، خودجوش و بدون ساختار رهبری سید علی خامنه‌ای
و دیگر مقامات نظام جمهوری اسلامی
تلفات و کشته‌ها

کشته‌شدگان: دست‌کم ۵۲۹ نفر (هرانا[۷]
۵۳۷ تن (صدای آمریکا[۸]
دست‌کم ۵۷۰ تن (رادیو فردا)[۹][۱۰]
دست‌کم ۶۳۲ نفر (کانون حقوق بشر ایران)،[۱۱]
بیش از ۱٫۵۰۰ تن (طبق بولتن محرمانه سپاه)[۱۲]
از جمله ۷۱ کودک و نوجوان[۱۳] (غیر از اعدام‌شدگان)

کشته‌شده بر اثر شکنجه یا نرسیدن دارو: دست‌کم ۱۵ تن[۱۴]

در خطر اعدام: دست‌کم ۱۰۹ تن[۱۵]

زخمی‌شدگان: در کردستان، بیش از ۸٫۰۰۰ هزار نفر[۱۶] (آمار سایر نقاط در دسترس نیست)

بازداشت‌شدگان: دست‌کم ۱۹٫۷۰۰ تن (هرانا)،[۱۷]
دست‌کم ۲۲٫۰۰۰ تن (قوه قضاییه[۱۸]
دست‌کم ۶۰٫۰۰۰ تن (صدای آمریکا)[۱۹]
کشته‌شدگان: ۶۸ نفر (هرانا)،[۲۰]

بیش از ۹۰ نفر (ایرنا)[۲۱]

زخمی‌شدگان: بیش از ۲٫۰۰۰ نفر[۲۲]

سرکوب خیزش ۱۴۰۱ شهرهای کردنشین ایران[۲۳] در جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران (به‌ویژه در اواخر آبان و اوایل آذر ۱۴۰۱) با حمله مسلحانه گسترده نیروهای وابسته به نظام جمهوری اسلامی ایران در مناطق کردنشین ایران یعنی کرمانشاه، کردستان، ایلام و آذربایجان غربی[۲۴] انجام شد.[۲۵]

این حملات توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از سخنرانی ۲۸ آبان خامنه‌ای انجام شد. نیروهای سپاه پاسداران و گروه‌های وابسته به آن در این حملات دست به قتل‌عام مردم زدند و در شهرها با تانک، هلی‌کوپترهای نظامی و اسلحه‌های جنگی به ساختمان‌های مسکونی حمله کردند.[۲۶]

برخی منابع خبری، قتل‌عام در بعضی از شهرها مانند جوانرود کرمانشاه و مهاباد بالا بودن تعداد کشته‌شدگان در طی چند روز را گزارش کردند.[۲۷]

پیش‌زمینه[ویرایش]

در ادامه سرکوب خیزش ۱۴۰۱ ایران - که از ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ و با کشته‌شدن یک دختر کرد به نام ژینا امینی[۲۸] توسط گشت ارشاد آغاز شد- و پس از سخنرانی و دستور خامنه‌ای در ۲۸ آبان ۱۴۰۱ مبنی بر «جمع‌کردن بساط شرارت» (سرکوب کامل خیزش)، سرکوبگری‌های نیروهای حکومتی در مناطق غربی و کُردنشین ایران به‌ویژه در استان‌های شمال استان ایلام کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی افزایش چشمگیری یافت به طوری که دست‌کم ۵۰ شهروند معترض به‌دست نیروهای امنیتی کشته شدند.[۲۴]

حملات سپاه[ویرایش]

پس از اوج گرفتن خیزش و نیز صدور دستور سرکوب از سوی خامنه‌ای، نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعد از اعلام حکومت نظامی، با کلاشنیکوف، ژ ۳،[۲۹] شات‌گان،[۳۰] دوشکا،[۳۱] تیربار سنگین W85،[۳۰] خودروهای نظامی، تانک،[۳۲] هلیکوپتر[۳۳][۲۶] و گاز شیمیایی فلج‌کننده اعصاب (هگزاکلروات)[۳۴] به استان کردستان و استان کرمانشاه و شهرهای کردنشین (آذربایجان غربی) حملات شدیدی کرد.[۲۷]

حکومت جمهوری اسلامی در تلاش است تا با ایجاد رعب و وحشت در میان مردم و یک قتل‌عام وسیع، خیزش مردمی از بین ببرد.[۳۵]

حکومت نظامی[ویرایش]

سپاه پاسداران از بلندگوهای مساجد اعلام کرده‌است که از ساعت ۹ شب تا ۹ صبح، حکومت نظامی است و هیچ‌کسی حق بیرون آمدن از خانه را ندارد.[۳۶]

۲۸ آبان[ویرایش]

پس از قطع برق شهر، نیروهای سپاهی حکومت در ۲۸ آبان و در هنگام شب با سلاح‌های جنگی و خودروهای زرهی، ابتدا وارد شهر مهاباد شدند و بی‌وقفه به مردم معترض در خیابان‌ها و حتی به سمت منازل شلیک کردند و با آسیب‌زدن و ویران‌کردن مغازه‌ها و خانه‌ها، از جمله، در شهرک ویلاشهر سنندج، خسارات زیادی به مردم وارد کردند.[۲۷]

بعد از سنگربندی معترضان در مهاباد، نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با خودروهای نظامی و هلیکوپتر… به آنجا نیز حمله کرده و تعداد زیادی از مردم را در سه راه شیلان سرکوب کردند.[۳۳]

دانشگاه‌های سنندج که در هفته‌های گذشته، بارها هدف حمله نیروهای امنیتی قرار گرفته بود، در روز و شب ۲۸ آبان ۱۴۰۱ نیز مورد یورش قرار گرفت. به سوی دانشجویان، گاز اشک‌آور و گلوله ساچمه‌ای شلیک کردند. رحمت صادقی، رئیس دانشگاه سنندج در اعتراض به سرکوب دانشجویان از مقام خود استعفاء کرد.[۳۷]

۲۹ آبان[ویرایش]

بنا بر گزارش‌هایی، سپاه در شهر جوانرود[۳۸] نیز شروع به قتل‌عام کرد. در نتیجهٔ تیراندازی‌های نیروهای حکومتی در جوانرود و در شامگاه ۲۹ آبان ۱۴۰۱، چند تن، از جمله، یک نوجوان ۱۶ ساله به نام بهاءالدین ویسی کشته شد و برادرش به نام نجم‌الدین - که به‌شدت، مجروح شده بود - توسط نیروهای حکومتی ربوده شد.[۲۷] سازمان حقوق بشری هه‌نگاو کردستان با انتشار ویدیویی از حضور نیروهای حمله نظامی سپاه نبی اکرم کرمانشاه در حمله به شهروندان در جوانرود خبر داد. این نیروها با فریاد الله اکبر و رگبار سنگین سلاح‌های جنگی به این شهر حمله کردند.[۳۹]

گروهی از معترضان در عبدل‌آباد (یکی از مناطق جنوب تهران) در مراسم یادبود حمیدرضا روحی در گورستان بهشت زهرا، شعارهایی همچون: «مهاباد، کردستان، سنگر کل ایران»، «قسم به خون یاران، ایستاده‌ایم تا پایان» و «کردستان، زاهدان، باغیرتانِ ایران» در حمایت از مناطق کردنشین دادند که نیروهای امنیتی با گلوله و نیز گاز اشک‌آور، به آنان حمله کرده و برخی شان را بازداشت کردند.[۴۰]

۳۰ آبان[ویرایش]

در ۳۰ آبان ۱۴۰۱ و پس از بازگشت مردم از مراسم خاک‌سپاری عرفان کاکایی و بهاءالدین ویسی، نیروهای امنیتی، جمعیت بزرگی را که با دوشکا به رگبار گلوله بستند که هنوز از ابعاد و حجم کشتار در جوانرود، اطلاعات دقیق و کاملی در دست نیست. قطع گسترده اینترنت و دسترسی‌نداشتن به منابع نزدیک به فعالان کُرد، نگرانی‌ها از سرکوب دوبارهٔ معترضان در این شهر را افزایش داده‌است.[۴۱]

تنها در جوانرود، به‌ویژه در میدان فلسطین، تعدادی کشته[۴۲] و دست‌کم ده‌ها نفر زخمی شدند.[۴۳] تصاویر انتشار یافته از جوانرود - که به میدان جنگ، شباهت دارد - گویای سرکوب خونین معترضان است.[۴۴]

به‌طور هم‌زمان در پیران‌شهر نیز بر اثر به‌رگبار بسته شدن مردم، چند نفر، از جمله، یک نوجوان ۱۶ ساله به نام کاروان قادر شکری کشته شدند. همچنین در هنگام انتقال پیکر کاروان قادر شکری به روستای شین‌آباد، نیروهای حکومتی مردم را به رگبار بستند که منجر به کشته شدن برخی از مردم شد.[۲۷]

همچنین در شهرهای سنندج، مریوان، دیوان‌دره، پیرانشهر و مهاباد نیز با سلاح‌های جنگی به مردم شلیک کرده و حتی آن‌ها را به رگبار بستند.[۲۷]

در ۳۰ آبان ۱۴۰۱ نیز سپاه پاسداران با خودرو زره‌پوش رزمی و هلیکوپتر... به مناطق کردنشین حمله کرد و به گفته برخی از شاهدان عینی، مأموران حکومت با استفاده از سلاح نیمه‌سنگینی مثل دوشکا به جوانان و زنان شلیک کردند. در طی سه روز (از ۲۸ تا ۱ آذر) بر اثر حملات سنگین جمهوری اسلامی در شهرهای کردنشین، تلفات و خسارات زیادی ایجاد شد که این حملات، همچنان ادامه دارد.[۲۷]

حمله به کردهای ایرانی مقیم عراق[ویرایش]

نیروهای سپاهی جمهوری اسلامی در ۳۰ آبان ۱۴۰۱ و هم‌زمان با حمله به کردستان ایران، با حملات پهپادی، موشکی و توپخانهای به مقرهای دو حزب کُرد ایرانی یعنی حزب دموکرات و کومله زحمتکشان کردستان در کردستان عراق نیز حمله کردند که البته این، سومین موج حملات موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی به مقرهای احزاب کرد ایرانی در مهر و آبان ۱۴۰۱ بود[۲۷] و در پی این حملات، ۲۱ نفر کشته شدند.[۴۵]

سنگرسازی در دانشگاه[ویرایش]

دانشجویان دانشگاه آزاد سنندج هم در ۲۸ آبان برای مقابله با گاز اشک‌آور و گلوله، سنگر ساختند.[۴۶]

ربودن زخمیان[ویرایش]

برخی از زخمی‌شدگان به‌دست نیروهای امنیتی ربوده شده و وضعیت سلامتی‌شان با خطر جدی روبه‌روست.[۴۷]

حمله به خودروهای انتقال خون[ویرایش]

نیروهای امنیتی در برخی از شهرهای کرمانشاه، از جمله، روانسر، خودروهای حامل کیسه‌های خون را - که از بانک خون کرمانشاه به مقصد جوانرود در حرکت بوده - به رگبار بسته و مانع از انتقال خون به بیمارستان جوانرود شدند. همچنین سپاه پاسداران با ربودن وسایل خون‌گیری در بیمارستان حضرت رسول مانع اهدای خون شهروندان جوانرودی شدند؛[۴۸] در حالی که بیمارستان از همه مردم درخواست اهدای خون برای زنده‌نگهداشتن زخمی‌ها کرده بود.[۴۹]

حمله به ساختمان سپاه و برخی مراکز حکومتی[ویرایش]

پس از کشته‌شدن برخی از معترضان دیگر، مردم به منزل امام جمعه، دفتر نماینده کامیاران در مجلس شورای اسلامی و نیز مرکز بزرگ اسلامی در دیوان‌دره حمله کردند.[۵۰]

در موموری (استان ایلام) نیز مردم معترض در ۲۸ آبان، قسمت‌هایی از ساختمان بخشداری، شهرداری، بانک‌های عامل، جهاد کشاورزی و اداره پست را به آتش کشیدند و ساختمان سپاه پاسداران حمله کردند. در این شهر نیز نیروهای سرکوب به سوی معترضان، گاز اشک‌آور و گلوله، شلیک کرده و چند تن را مجروح کردند.[۵۱]

در سرابله (ایلام) هم معترضان به برخی از بانک‌ها و اماکن دولتی یورش بردند.[۵۱]

۱ و ۲ آذر[ویرایش]

به گزارش سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، در طی روزهای گذشته، نیروهای حکومتی از ساعت ۲ تا ۵ بامداد به خانه‌های شهروندان هجوم برده و پس از تخریب منازل و خودروها، وسایل داخل خانه، طلا و زیورآلات و نیز موبایل افراد را با خود برده‌اند.[۵۲]

مردم شهرهای مختلف استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه، پس از کشتار گسترده در جوانرود، یک‌پارچه و در حمایت از خیزش، اعتصاب کردند که این، هشتمین اعتصاب گسترده در (مناطق کردنشین ایران به‌ویژه) کردستان از زمان آغاز خیزش ۱۴۰۱ است.[۵۳]

۳ آذر[ویرایش]

در ۳ آذر ۱۴۰۱، کاسبان در بیش از ۲۰ شهر، همچون: سیستان و بلوچستان،[۵۴] مشهد، اصفهان، تهران، ارومیه و دزفول... در حمایت از خیزش کُردها اعتصاب کردند.[۵۵]

کسبه در شهرهای کردنشین، همچون: سرپل ذهاب، سرابله، کنگاور، هرسین، اسلام‌آبادغرب، گیلانغرب، صحنه، پاوه، آبدانان، روانسر، جوانرود، کرمانشاه، ثلاث باباجانی،کامیاران، سنندج، قروه، مریوان، بیجار بانه، سقز دیوان‌دره، دهگلان، ارومیه، بوکان، نقده، مهاباد، پیران‌شهر، سردشت و اشنویه... نیز اعتصاب کردند.[۵۵]

دی و بهمن[ویرایش]

بنا به گزارش سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، با تداوم جو امنیتی در شهرهای کردنشین، (دست‌کم) ۱۸۲ شهروند کُرد به دست مأموران اداره اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه بازداشت یا ربوده شدند. بر طبق این گزارش، ۱۲ فعال زن، ۱۴ کودک و نوجوان (زیر ۱۸ سال)، ۹ دانشجو، و ۶ استاد دانشگاه، از بازداشت‌شدگان هستند.[۵۶]

گستره جغرافیایی[ویرایش]

آمار کشته‌ها، زخمی‌ها، ربوده‌شدگان و بازداشت‌شدگان[ویرایش]

بازداشت‌شدگان[ویرایش]

نیروهای حکومتی تعداد زیادی از مردم و جوانان کُرد را بازداشت کردند.[۲۷]

  • در ۲۹ آبان ۱۴۰۱، انور گوران، آریان گوران، کاوه عزیزی و یونس محمودی آذر، پس از بازداشت‌شدن به مکان نامعلومی منتقل شدند و نیز دیاکو خوزستانی، فایق حسین‌پور، مختار عماره، سینا ایازی و جواد آیاتی، قادر احمدی و میرمحمد امینی… بازداشت شدند.[۵۹]
  • پیش‌تر نیز افرادی به نام‌های آرام محمدرحیمی، فاروق محمدرحیمی، کامران مؤمنی و فرزندش ظاهر مؤمنی نیز دستگیر شده بودند.[۵۹]
  • در ۱ آذر ۱۴۰۱ نیز هیدی ناظمی و پیام منصوری در خانه خود، توسط نیروهای حکومتی بازداشت شدند.[۵۹]
  • در دی و بهمن ۱۴۰۱، (دست‌کم) ۱۸۲ شهروند کُرد، از جمله، ۱۲ فعال زن، ۱۴ کودک و نوجوان (زیر ۱۸ سال)، ۹ دانشجو، و ۶ استاد دانشگاه به دست مأموران امنیتی بازداشت یا ربوده شدند.[۶۰]

کودکان و نوجوانان ربوده شده[ویرایش]

سازمان حقوق بشری هه‌نگاو اسامی ۱۸۶ کودک و نوجوان کُرد (۱۵۴ پسر و ۳۲ دختر) را که در جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران به دست نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ربوده شده‌اند منتشر کرد[۶۱] که برخی از آنان به چند سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق و نیز جریمه مالی محکوم شدند.[۶۲]

زخمیان[ویرایش]

گزارش‌های تأیید شده حاکی از زخمی و مفقود شدن صدها تن در شهر بوکان… است که زخمی‌ها از ترس ربوده‌شدن در خارج از مراکز درمانی درمان شده و نیاز شدید به خون و دارو و جراحی دارند.[۶۳]

  • تنها در شهر بوکان بیش از ۳۰۰ تن زخمی شده‌اند.[۶۴]
  • بیش از ۱۰۰ نفر نیز در شهر جوانرود زخمی شده‌اند که وضعیت جسمی برخی از آن‌ها وخیم گزارش شده‌است.[۶۵]
  • در مهاباد بیش از ۲۰۰ تن زخمی شدند که برخی از آنها پیکرشان را سپاه ربود و حال چندین تن وخیم گزارش شده‌است.

کشته‌شدگان[ویرایش]

نام‌های ۶۷ تن از کشته‌شدگان (آمار اصلی در دسترس نیست) به تفکیک شهر، عبارت است از:[۲۴]

  • کرمانشاه: مینو مجیدی، سینا نادری، آرمین سعیدی، رامین کرمی، افشین آشام، آیناز جواهری، رضا شهپرنیا، امیر حسین بساطی، حسین محمدی، کوروش پاژخ، فرهاد خسروی و …
  • ایلام: محسن قیصری
  • بوکان: دست‌کم ۲۳ نفر؛[۶۶] همچون: سالار مجاور، اسعد رحیمی، محمد حسن‌زاده، سامان قادربیگی، مصطفی شعبانی، غفور مولودی، هژار مام خسروی، هیوا جان‌جان، امجد عنایتی، میلاد معروفی، سلیمان شکری و شهریار محمدی[۲۴] و سعید شاهرخی… و همچنین پیکر نزدیک به ۱۰ شهروند در سردخانه بیمارستان قلی‌پور بوکان است که نیروهی امنیتی مانع آشکار شدن هویتشان شده‌اند.[۶۷]
  • جوانرود: بهاءالدین ویسی (۱۶ ساله)، عرفان کاکایی (آموزگار)، مسعود تیموری، اسماعیل گل‌عنبر، تحسین میری، جمال اعظمی، جوهر فتاحی،[۲۴][۶۸] حسام حسینی و نیز ۷ نفر دیگر (که نامشان اعلام نشده‌است)، از جمله، یک دختر که پیکرش را سپاه ربود.[۶۹]
  • سنندج: زانیار الله‌مرادی، عیسی بیگلری، شاهو بهمنی، آرام حبیبی، امید حسنی، فرهاد خسروی و حسین عبدپناه.[۲۴]
  • مهاباد:اسماعیل (سمکو) مولودی، زانیار ابوبکری، شاهو خضری، کبری شیخه سقا، فرشته احمدی، مسعود احمدزاده، هاجر عباسی آزاد حسین‌پور، محمد احمدی گاگش، مهران رحمانی، کمال احمدپور، ریباز (ایوب) صالحی وند، شمال خدیری پور و شورش (سلیمان) نیکنام.[۲۴]
  • پیرانشهر: امیر فراستی‌شاد، کاروان قادر شکری (کاروان قادری، ۱۶ ساله)،[۷۰] طاهر عزیزی، جلال قربانی، حیدر محالی و کومار درافتاده (نوجوان ۱۶ساله).[۲۴]
  • دیوان‌دره: جمشید فتحی، حبیب‌الله فتحی و هیوا سواری.[۲۴]
  • سقز: دانیال پابندی و عبدالرحمن بختیاری.[۲۴]
  • کامیاران: فؤاد محمدی و برهان کرمی.[۲۴]
  • مریوان: ستار رحیمی.[۲۴]
  • دهگلان: محسن نیازی.[۲۴]
  • سردشت: آسو قادری.[۲۴]
  • گیلان‌غرب: اردلان قاسمی.[۲۴]
  • بانه: مطلب سعیدپیرو.

خاک‌سپاری پنهانی و بدون احراز هویت[ویرایش]

بنا به گزارش‌هایی، پیکر برخی از کشته‌شدگان، پنهانی و بدون ثبت و احراز هویت، دفن شده‌اند.[۷۱]

آمار کلی[ویرایش]

کشته‌شدگان[ویرایش]

تا آذر و در جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران، دست‌کم صد و چند ده کُرد توسط حکومت جمهوری اسلامی کشته شدند:[۷۲][۷۳]

  • استان آذربایجان غربی: ۴۷ تن[۷۳]
  • استان کردستان: ۳۸ تن[۷۳]
  • استان کرمانشاه: ۳۷ تن[۷۳][۷۲]
  • استان ایلام: ۵ تن[۷۲]
  • استان‌های دیگر: ۱۵ تن[۷۳]
  • اقلیم کردستان عراق: ۲۱ تن (کردهای ایرانی مقیم عراق)[۷۲]
  • جمع تلفات: ۱۶۳؛ از جمله، ۵ زن و ۱۱ کودک و نوجوان.
زخمی‌شدگان[ویرایش]

تنها در ۸۰ روز نخست خیزش ۱۴۰۱ ایران، در ۴۷ شهر کردستان، بیش از ۸٫۰۰۰ هزار نفر زخمی (۴۰ نفر در وضعیت وخیم) شدند.[۷۳]

بازداشت‌شدگان[ویرایش]

۶٫۵۰۰ نفر، از جمله، ۱۷۱ زن و ۱۳۸ کودک بازداشت شدند.[۷۳]

شعارهای معترضان (به ترتیب الفبا)[ویرایش]

  • ئازادی خوێنی ده‌وێ؛ رۆلهٔ نه‌ترسی ده‌وێ (آزادی خون می‌خواهد؛ فرزندِ نترس می‌خواهد) (شعار زنان معترض)[۷۴]
  • این آخرین کلامه؛ هدف کل نظامه.[۳۳]
  • بهاءالدین قاره‌مانه، شه‌هیدی کوردستانه (بهاالدینِ قهرمان، شهیدِ کردستان).[۷۵]
  • سقز تنها نیست، کرمانشاه پشتیبان آن است.
  • بوکان تنها نیست، مهاباد پشتیبانش است.[۷۵]
  • جوانرود تنها نیست؛ ثلاث پشتیبان آن است.[۷۶]
  • جوانرود تنها نیست؛ سقز پشتیبان آن است.[۷۶]
  • تاکوو کوردێک بمێنێ، کوردستانیش دەمێنێ (حتی اگر یک کرد بماند، کردستان باقی می‌ماند.)[۷۷]
  • دایه مه‌گری بۆ رۆله شه‌رتبێ بستێنن تۆله (مادر گریه نکن برای فرزندت؛ عهد می‌بندم بگیرم انتقامش را)[۷۸]
  • ژن، ژیان، ئازادی (زن، زندگی، آزادی).[۷۷]
  • شەهید نامرێ (شهید نمی‌میرد.)[۷۹]
  • قاسملوو قاسملوو رێگات درێژهٔ هه‌یه (قاسملو قاسملو راهت ادامه دارد)[۷۸]
  • کُرد، بلوچ و آذری؛ آزادی و برابری.[۷۹]
  • کردستان، کردستان، گورستان فاشیست‌ها (نیروهای جمهوری اسلامی).[۷۷][۸۰]
  • کشته شده صد نفر؛ تیم ملی‌شون رفته قطر.[۸۰]
  • مرگ بر خامنه‌ای.[۸۱]
  • مرگ بر دیکتاتور.[۳۳]
  • مرگ بر سپاهی.[۷۷]
  • مرگ بر جمهوری اسلامی.[۷۵]
  • مرگ بر جاش (خیانتکار به ملت کرد).[۷۵]
  • مهاباد تنها نیست؛ یارسان پشتش است.[۷۶]
  • مهاباد، کردستان، تنها نیست؛ کُرد، پشتیبان آن‌هاست.[۸۰]
  • مهاباد تنها نیست، سقز پشتیبانش است

واکنش‌ها[ویرایش]

  • «سازمان حقوق بشر ایران» از سازمان ملل متحد و شورای امنیت و ارگان‌های مدافع حقوق بشر خواستار اقدام فوری برای متوقف کردن حکومت جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران در «کشتار مردم بی‌دفاع در شهرهای استان کردستان» شد.[۲۷]
  • وزارت خزانه‌داری آمریکا سه نفر از مسئولان جمهوری اسلامی در استان کردستان به نام‌های حسن عسگری، فرماندار سنندج، علی‌رضا مرادی، فرمانده نیروی انتظامی سنندج و نیز محمدتقی اصانلو، فرمانده حوزه غرب سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به دلیل نقششان در سرکوب خشونت‌بار معترضان ایرانی تحریم کرد.[۸۲][۸۳]
  • کانون نویسندگان ایران در ۲ آذر ۱۴۰۱ در بیانیه‌ای سرکوب «سازمان‌یافته» مردم معترض ایران و به‌ویژه شهرهای کردنشین به‌دست نیروهای جمهوری اسلامی را محکوم کرد.[۸۴]

در بیانیه این کانون آمده‌است: «آنچه امروز بر مردم کُرد می‌گذرد ادامه سال‌ها سرکوب و شکنجه سیستماتیک حاکمیتی چهل‌وچندساله است که با اقلیت‌ستیزی و ایجاد ناامنی و دستگیری و اعدام مخالفان، سعی در یکپارچه‌سازی زبان و باورهای مذهبی و آئینی دارد…؛ مناطق کردنشین ایران - که در روزهای اخیر یکی از پرشورترین صحنه‌های مقاومت مردمی را در جنبش آزادی‌خواهی رقم زده بودند - اکنون به عرصه فجیع‌ترین سرکوب‌های حکومتی بدل شده‌اند».[۸۵]

این کانون در بیانیه خود، یادآور شد که حکومت جمهوری اسلامی از «تفرقه‌افکنی، عوام‌فریبی و اتهام بی‌اساس و نخ‌نمای تجزیه‌طلبی تا بازداشت و کشتار مردم بی‌دفاع» به‌عنوان حربه برای سرکوب و به خاک و خون کشیدن معترضان به‌ویژه در بلوچستان و شهرهای کردنشین بهره می‌برد. کانون نویسندگان ایران در پایان، از آزادی‌خواهان ایران و سراسر جهان خواسته‌است که در برابر کشتار، سکوت نکنند و صدای معترضان را به گوش جهانیان برسانند.[۸۵]

جستارهای وابسته[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

  1. «ادامه اعتراضات در ایران؛ مأموران به تجمع اعتراضی دانشگاه کردستان حمله کردند». بخش فارسی صدای آمریکا.
  2. «شش ماه تلاش برای سرنگونی حکومت ایران؛ آیا جدال به پایان رسید؟». BBC NEWS فارسی.
  3. «نقش لباس‌شخصی‌ها در اعتراضات؛ از سال ۷۶ تا امروز». آفتاب‌نیوز. ۲۳ مهر ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۱۲ آذر ۱۴۰۲.
  4. صادق امامی (۳۰ آبان ۱۴۰۱). «پیشمرگ‌های مسلمان کُرد علیه تجزیه‌طلبان». فرهیختگان (۳۷۳۹). دریافت‌شده در ۳۰ آبان ۱۴۰۱.
  5. «آمریکا: از همکاری روسیه و ایران در سرکوب معترضان نگرانیم». voanews.
  6. «ریزش و کمبود نیروی سرکوبگر، جمهوری اسلامی را مجبور به استفاده از مزدوران نیابتی و خارجی کرده‌است!». کیهان لندن. ۲۰۲۲-۱۰-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۲.
  7. "خبرگزاری هرانا | زن، زندگی، آزادی؛ گزارش تفصیلی از ۸۲ روز اعتراض در سراسر ایران - خبرگزاری هرانا" (به انگلیسی). Retrieved 2023-02-14.
  8. «ثبت هویت ۵۳۷ تن از کشته‌شدگان اعتراضات؛ ۱۰۵ معترض در خطر اعدام». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۶.
  9. رادیوفردا (۲۰۲۳-۰۷-۱۵). «فرماندهان سپاه: سرکوب باید تشدید شود؛ مقامات هم فکر کردند «کار نظام تمام» است». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۳۰.
  10. فردا، رادیو (۲۰۲۳-۰۹-۲۹). «اذعان حسین سلامی به «سازماندهی و استفاده از بازنشستگان سپاه پاسداران» در سرکوب اعتراضات». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۳۰.
  11. https://web.archive.org/web/20230404163757/https://iranhrs.org/%D8%A8%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%B2-%DB%B4%DB%B0-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%A7/
  12. https://web.archive.org/web/20221206085607/https://www.radiofarda.com/a/statistics-dead-protests-iran/32157075.html
  13. «صدور حکم ۱۰ سال زندان و ۷۴ ضربه شلاق برای یک مستندساز». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۸.
  14. «گزارش تحقیقی: دست‌کم ۱۵ معترض در بازداشت کشته شده‌اند؛ فشار و «شکنجه» برای گرفتن اعتراف». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۵.
  15. «هشدار نهاد حقوق بشری: ۱۰۹ معترض ایرانی در خطر اعدام هستند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۱۰.
  16. «گزارش شماره ۱۱ هه‌نگاو از اعتراضات درشهرهای کُردستان، ۱۲۲ کشته و بیش از ۸ هزار مجروح». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۰.
  17. "خبرگزاری هرانا | زن، زندگی، آزادی؛ گزارش تفصیلی از ۸۲ روز اعتراض در سراسر ایران - خبرگزاری هرانا" (به انگلیسی). Retrieved 2023-02-14.
  18. «رئیس قوه قضاییه بازداشت دستکم ۲۲ هزار نفر در جریان اعتراضات را تأیید کرد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۲۴.
  19. شیوا محبوبی: حداقل ۶۰ هزار نفر تا کنون در کل ایران دستگیر شده‌اند, retrieved 2022-11-29
  20. "خبرگزاری هرانا | زن، زندگی، آزادی؛ گزارش تفصیلی از ۸۲ روز اعتراض در سراسر ایران - خبرگزاری هرانا" (به انگلیسی). Retrieved 2023-01-20.
  21. «دادستان کل کشور: بیش از ۹۰ نیروی انتظامی و بسیج در فتنه اخیر شهید شدند». ایرنا. ۱۹ بهمن ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۱۹ بهمن ۱۴۰۱.
  22. «اعلام آمار رسمی تعداد مجروحان و شهدای پلیس در ناآرامی‌های اخیر». انصاف‌نیوز.
  23. «گزارش‌ها از سرکوب بی‌رحمانه شهروندان در شهرهای کردنشین ایران». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۰ آبان ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۲.
  24. ۲۴٫۰۰ ۲۴٫۰۱ ۲۴٫۰۲ ۲۴٫۰۳ ۲۴٫۰۴ ۲۴٫۰۵ ۲۴٫۰۶ ۲۴٫۰۷ ۲۴٫۰۸ ۲۴٫۰۹ ۲۴٫۱۰ ۲۴٫۱۱ ۲۴٫۱۲ ۲۴٫۱۳ ۲۴٫۱۴ ۲۴٫۱۵ ۲۴٫۱۶ ۲۴٫۱۷ ۲۴٫۱۸ ۲۴٫۱۹ ۲۴٫۲۰ ۲۴٫۲۱ ۲۴٫۲۲ ۲۴٫۲۳ ۲۴٫۲۴ ۲۴٫۲۵ ۲۴٫۲۶ ۲۴٫۲۷ ۲۴٫۲۸ «سازمان‌های حقوق‌بشری: حدود ۵۰ معترض طی یک هفته در کردستان، کرمانشاه و آذربایجان‌غربی کشته شدند». voanews.
  25. «جوانان محلات تهران برای اعتراضات سراسری روز شنبه هم‌زمان با «صدمین روز انقلاب» فراخوان داد». ایران اینترنشنال. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۲۳.
  26. ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ «گشت‌زنی هلی‌کوپترهای نظامی، کمبود دارو در شهرهای کردنشین – DW – ۱۴۰۱/۹/۱». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۳.
  27. ۲۷٫۰۰ ۲۷٫۰۱ ۲۷٫۰۲ ۲۷٫۰۳ ۲۷٫۰۴ ۲۷٫۰۵ ۲۷٫۰۶ ۲۷٫۰۷ ۲۷٫۰۸ ۲۷٫۰۹ «فراخوان اقدام فوری برای متوقف کردن کشتار مردم در مهاباد و جوانرود و سایر شهرهای کردستان». fa.iran-hrm.
  28. «هشدار محمد خاتمی به حکومت: ادامه وضع کنونی به فروپاشی اجتماعی می‌انجامد». voanews.
  29. «نیروهای حکومتی طی امروز ۵ شهروند کُرد را در جوانرود با اسلحه جنگی کشتند». hengaw.
  30. ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ «گزارش میدانی از جوانرود: «میدان فلسطین قتلگاه بود»». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  31. «گزارش‌ها از سرکوب بی‌رحمانه شهروندان در شهرهای کردنشین ایران». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۴.
  32. «اذعان نماینده سپاهی مجلس شورای اسلامی به اعزام نیروی زمینی به کردستان». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۳.
  33. ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ ۳۳٫۲ ۳۳٫۳ «مهاباد ناآرام؛ ورود نیروهای حکومتی به شهر و سنگربندی مردم در خیابان‌ها». voanews.
  34. «سرکوب معترضان با استفاده از تسلیحات نیمه‌سنگین و شیمیایی در کردستان». العربیه فارسی. ۲۰۲۲-۱۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۳.
  35. «نیروهای سرکوب مراسم خاکسپاری جان‌باختگان جوانرود و پیرانشهر را به خاک و خون کشاندند». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  36. «بوکان؛ کشتار سیستماتیک و سرقت اموال مردم توسط نیروهای حکومتی». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  37. «گزارش رخدادها ــ تحصن باشکوه در دانشگاه سنندج، تحریم امتحان‌ها در دانشگاه مازندران». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  38. شهرام موصلچی (۱ آذر ۱۴۰۱). «یک روز پس از کُشتار خونین جوانرود؛ اعتصاب گسترده در شهرهای کردستان». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۲۲.
  39. «خیزش سراسری؛ مأموران شب‌هنگام به مردم معترض در بوکان، کامیاران، اندیمشک و تهران شلیک کردند». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۲-۱۱-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۳.
  40. «گزارش رخدادها ـ کشته شدن دست‌کم دو نفر در شصت‌وششمین روز «جنبش زن، زندگی، آزادی»». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  41. «یک روز پس از کُشتار خونین جوانرود؛ اعتصاب گسترده در شهرهای کردستان». radiozamaneh.
  42. «گزارش میدانی از جوانرود: «میدان فلسطین قتلگاه بود»». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  43. «گزارش‌ها از سرکوب بی‌رحمانه شهروندان در شهرهای کردنشین ایران». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۴.
  44. «نیروهای سرکوب مراسم خاکسپاری جان‌باختگان جوانرود و پیرانشهر را به خاک و خون کشاندند». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  45. «شبکه حقوق بشر کردستان: ۱۰۵ شهروند کُرد در جریان اعتراضات کشته شده‌اند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۶.
  46. «گزارش رخدادها ــ رزم شبانه‌روزی در مهاباد، آتش خشم در مورموری». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  47. «نیروهای حکومتی طی امروز ۵ شهروند کُرد را در جوانرود با اسلحه جنگی کشتند». hengaw.
  48. «نیروهای حکومتی طی امروز ۵ شهروند کُرد را در جوانرود با اسلحه جنگی کشتند». hengaw.
  49. «گزارشی از درگیری مردم و نیروهای حکومتی در جوانرود خون چکان». ۱۴۰۱-۰۹-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  50. «گزارش رخدادها ــ رزم شبانه‌روزی در مهاباد، آتش خشم در مورموری». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  51. ۵۱٫۰ ۵۱٫۱ ۵۱٫۲ ۵۱٫۳ «گزارش رخدادها ــ رزم شبانه‌روزی در مهاباد، آتش خشم در مورموری». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  52. «بوکان؛ کشتار سیستماتیک و سرقت اموال مردم توسط نیروهای حکومتی». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  53. «یک روز پس از کُشتار خونین جوانرود؛ اعتصاب گسترده در شهرهای کردستان». radiozamaneh.
  54. «شبکه حقوق بشر کردستان: ۱۰۵ شهروند کُرد در جریان اعتراضات کشته شده‌اند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۶.
  55. ۵۵٫۰ ۵۵٫۱ «شمار جان‌باختگان اعتراضات سراسری در ایران به ۴۴۵ تن رسید». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۶.
  56. «جو امنیتی در شهرهای کردنشین: ١٨٢ نفر طی یک ماه «بازداشت یا ربوده» شده‌اند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۳.
  57. «نیروهای حکومتی طی امروز ۵ شهروند کُرد را در جوانرود با اسلحه جنگی کشتند». hengaw.
  58. ۵۸٫۰ ۵۸٫۱ ۵۸٫۲ ۵۸٫۳ «گزارش رخدادها ـ کشته شدن دست‌کم دو نفر در شصت‌وششمین روز «جنبش زن، زندگی، آزادی»». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  59. ۵۹٫۰ ۵۹٫۱ ۵۹٫۲ «ربودن گسترده شهروندان در مهاباد توسط نیروهای حکومتی؛ احراز هویت ١٨ تن توسط هه‌نگاو». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۴.
  60. «جو امنیتی در شهرهای کردنشین: ١٨٢ نفر طی یک ماه «بازداشت یا ربوده» شده‌اند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۳.
  61. «انتشار اسامی ۱۸۶ کودک و نوجوان کُرد «ربوده شده» توسط جمهوری اسلامی». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۱۶.
  62. «انتشار اسامی ۱۸۶ کودک و نوجوان کُرد «ربوده شده» توسط جمهوری اسلامی». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۱۶.
  63. «بوکان؛ کشتار سیستماتیک و سرقت اموال مردم توسط نیروهای حکومتی». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  64. «بوکان؛ کشتار سیستماتیک و سرقت اموال مردم توسط نیروهای حکومتی». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۴.
  65. «نیروهای حکومتی طی امروز ۵ شهروند کُرد را در جوانرود با اسلحه جنگی کشتند». hengaw.
  66. «بوکان؛ کشتار سیستماتیک و سرقت اموال مردم توسط نیروهای حکومتی». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۴.
  67. «بوکان؛ کشتار سیستماتیک و سرقت اموال مردم توسط نیروهای حکومتی». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  68. «نیروهای حکومتی طی امروز ۵ شهروند کُرد را در جوانرود با اسلحه جنگی کشتند». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  69. «یک روز پس از کُشتار خونین جوانرود؛ اعتصاب گسترده در شهرهای کردستان». radiozamaneh.
  70. «کشته شدن ۴۲ شهروند در شهرهای کُردستان توسط نیروهای حکومتی طی هفته گذشته». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  71. «بوکان؛ کشتار سیستماتیک و سرقت اموال مردم توسط نیروهای حکومتی». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  72. ۷۲٫۰ ۷۲٫۱ ۷۲٫۲ ۷۲٫۳ «شبکه حقوق بشر کردستان: ۱۰۵ شهروند کُرد در جریان اعتراضات کشته شده‌اند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۶.
  73. ۷۳٫۰ ۷۳٫۱ ۷۳٫۲ ۷۳٫۳ ۷۳٫۴ ۷۳٫۵ ۷۳٫۶ «گزارش شماره ۱۱ هه‌نگاو از اعتراضات درشهرهای کُردستان، ۱۲۲ کشته و بیش از ۸ هزار مجروح». Hengaw (به کردی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۰.
  74. «گزارش میدانی از جوانرود: «میدان فلسطین قتلگاه بود»». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  75. ۷۵٫۰ ۷۵٫۱ ۷۵٫۲ ۷۵٫۳ «نیروهای سرکوب مراسم خاکسپاری جان‌باختگان جوانرود و پیرانشهر را به خاک و خون کشاندند». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  76. ۷۶٫۰ ۷۶٫۱ ۷۶٫۲ «گزارش رخدادها − اینترنت را قطع کرده‌اند تا بزنند و بکشند». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۴.
  77. ۷۷٫۰ ۷۷٫۱ ۷۷٫۲ ۷۷٫۳ «گزارش رخدادها ــ رزم شبانه‌روزی در مهاباد، آتش خشم در مورموری». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  78. ۷۸٫۰ ۷۸٫۱ «التهاب در شهرهای کردنشین؛ حمایت از مهاباد در چند شهر ایران – DW – ۱۴۰۱/۸/۲۹». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۳.
  79. ۷۹٫۰ ۷۹٫۱ «گزارش‌ها از سرکوب بی‌رحمانه شهروندان در شهرهای کردنشین ایران». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۴.
  80. ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ ۸۰٫۲ «نیروهای سرکوب مراسم خاکسپاری جان‌باختگان جوانرود و پیرانشهر را به خاک و خون کشاندند». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  81. «گزارش رخدادها ـ کشته شدن دست‌کم دو نفر در شصت‌وششمین روز «جنبش زن، زندگی، آزادی»». www.radiozamaneh.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۵.
  82. «آمریکا سه مسئول ارشد جمهوری اسلامی در استان کردستان را تحریم کرد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۳.
  83. «اذعان نماینده سپاهی مجلس شورای اسلامی به اعزام نیروی زمینی به کردستان». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۳.
  84. «بیانیه کانون نویسندگان ایران در محکومیت سرکوب‌های حکومتی در شهرهای کردنشین». صدای آمریکا. ۳ آذر ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۶.
  85. ۸۵٫۰ ۸۵٫۱ «ادامه اعتراض‌ها؛ کانون نویسندگان: در برابر کشتار سکوت نکنید – DW – ۱۴۰۱/۹/۲». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۲۴.