عده

عدّه مطابق ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی ایران مصوب ۱۳۱۳ عبارت است از مدتی که تا پایانش، زنی که عقد نکاح او منحل شده‌است، نمی‌تواند شوهر دیگری اختیار کند.

حکمت وجود عده

دربارهٔ علت وجود عده گفته شده که برای احترام به ازدواج پیشین بهتر است زن زمانی شکیبایی کند و پس از گذشتن این مدت با هرکس خواست ازدواج کند. همچنین گفته شده برای جلوگیری از اختلاط نطفه و گم گشتن نسب و بی‌سرپرست شدن فرزندان و اینکه اگر فرزندی از ازدواج پیشین وجود دارد مدتی صبر شود تا مشخص شود که فرزند متعلق به شوهر پیشین است.

واژه‌شناسی

عده یا عدت در لغت به معنی شمار و جماعت و گروه است و از العدة عربی گرفته شده که از رِیشه عَدَّ به معنی شمردن می‌آید. از نظر دستوری مصدر سماعی است و در اصطلاح فقه به مدتی گفته می‌شود که زن باید برای ازدواج دیگرباره شکیبایی پیشه کند. «عده گرفتن» کنایه از خانه‌نشینی و «عدهٔ غم» به معنای دوران اندوه و افسردگی است. «عده‌دار بکر» هم کنایه از خم شراب و شرابی است که هنوز از آن نخورده‌اند. خاقانی در این دو بیت به این معانی اشاره دارد:

آن عده‌دار بکر طلب کن که روح را

آبستنی به مریم عذرا برافکند

صاحب حالت شدن حله تن دوختن

خارج عادت شدن عدهٔ غم داشتن

مدت عدّه

عده پس از دخول شوهر در پیش زن (واژن) که در فقه اسلامی پس زن (مقعد) را نیز شامل می‌شود بر عهده زن قرار می‌گیرد:

• عدّه شوهرمرده: ۴ ماه و ۱۰ روز قمری.
• عدّه زنی که در زمان بارداری، شوهرش بمیرد: پایان بارداری به شرط اینکه کمتر از ۴ ماه و ۱۰ روز قمری نباشد.
• عدّه زنی که در زمان بارداری از شوهرش جدا شود: پایان بارداری.
• عدّه جدایی (طلاق): ۳ بار عادت ماهانه. (فقه شیعه در ازدواج موقت، عده انقضا یا بذل مدت را ۲ بار عادت ماهانه در نظر می‌گیرد.)
• عدّه یائسه: بدون عده اما در صورت شک در یائسگی ۳ ماه قمری.
• عدّه زنی که [با وجود اقتضای سن در فقه اسلامی] عادت ماهانه ندیده است: ۳ ماه قمری (فقه شیعه در ازدواج موقت، عده را در این باره ۴۵ روز در نظر می‌گیرد.)
• اگر زنی بخواهد بار دیگر با شوهر پیشین خود که اخیراً جدا شده ازدواج کند: ملزم به رعایت عده نیست.
• عدّه برای زن غیرمدخوله: زنی که به طرق دیگر جز دخول با مردی آمیزش کرده، عده ندارد.

گفتنی‌است در فقه اسلامی عدهٔ زن برده نصف زن آزاد است.