روانی (فیلم ۱۹۶۰)

روانی
کارگردان	آلفرد هیچکاک
تهیه‌کننده	آلفرد هیچکاک
فیلمنامه‌نویس	جوزف استفانو
بر پایه	روانی از رابرت بلاک
بازیگران	آنتونی پرکینز جنت لی جان گوین ورا مایلز لورن تاتل
موسیقی	برنارد هرمان
فیلم‌بردار	جان ال. راسل
تدوین‌گر	جرج توماسینی
توزیع‌کننده	پارامونت پیکچرز
تاریخ‌های انتشار	۸ سپتامبر ۱۹۶۰ (ایالات متحده)
مدت زمان	۱۰۹ دقیقه
کشور	ایالات متحده
زبان	انگلیسی
هزینهٔ فیلم	۸۰۶٬۹۴۷ دلار
فروش گیشه	۵۰ میلیون دلار

روانی (به انگلیسی: Psycho) فیلمی در ژانر وحشت روان‌شناختی و دلهره‌آور به کارگردانی آلفرد هیچکاک محصول سال ۱۹۶۰ کشور آمریکا است. این فیلم یکی از برترین فیلم‌های ژانر وحشت و از برجسته‌ترین آثار تاریخ سینما شمرده می‌شود. در فهرست «صد سال… صد فیلم» بنیاد فیلم آمریکا که لیستی از ۱۰۰ فیلم برتر تاریخ سینما به انتخاب منتقدان سینماست، در رتبهٔ ۱۸ قرار دارد. شخصیت منفی این فیلم، نورمن بِیتس، جزو برترین شروران تاریخ سینمای جهان محسوب می‌شود و در فهرست «۱۰۰ سال… ۱۰۰ شرور و قهرمان» بنیاد فیلم آمریکا که فهرستی از ۵۰ تا از برترین قهرمان‌ها و ۵۰ تا از برترین شرورهای تاریخ سینما به انتخاب منتقدان سینماست، در رتبهٔ ۲ قرار دارد. گاس ون سنت در سال ۱۹۹۸ این فیلم را با همین عنوان بازسازی کرد.

سه دنباله برای این فیلم ساخته شد که به ترتیب عبارتند از: روانی ۲، روانی۳ و روانی ۴: آغاز. همچنین روانی (۱۹۹۸) بازسازی فیلم روانی آلفرد هیچکاک به صورت رنگی است.

داستان

لوگو رسمی فیلم روانی

«مارین کرین» (لی) به امید تسهیل کار ازدواجش با «سام لومیس» (گاوین) پولهای کارفرمایش را می‌دزدد و از شهر محل سکونتش خارج می‌شود و بین راه در هتل بیتس، که جوانی به نام «نورمن بیتس» (پرکینز) اداره اش می‌کند، به استراحت می‌پردازد. «نورمن» به او می‌گوید که همراه مادر از لحاظ روانی نامتعادلش در خانه کنار هتل زندگی می‌کند. شب هنگام که، «ماریون» از کار خود پشیمان شده، پیش از خواب به حمام می‌رود و زیر دوش — ظاهراً به دست مادر «نورمن» — به قتل می‌رسد. «نورمن» آثار قتل را پاک می‌کند و جسد «ماریون» و اتوموبیل‌اش را در باتلاق می‌اندازد.

در ادامه «سام» به همراه خواهر ماریون «لی لا» (مایلز) و یک کارآگاه خصوصی به نام «آربوگاست» (بالسام) به جستجوی «ماریون» می‌آیند. آربوگاست نیز وقتی وارد خانه‌ای می‌شود که مادر نورمن در آن زندگی می‌کند، توسط او به قتل می‌رسد. سرانجام سام و لیلا به دنبال او میایند. هنگامی که سم، سر نورمن بیتس را گرم می‌کند، لیلا به دنبال هر نشانی از مادر نورمن بیتس یا آربوگاست یا مارین می‌گردد. نورمن ناگهان متوجه ماجرا می‌شود و به سرعت به دنبال لیلا داخل خانه می‌دود. لیلا برای اینکه نورمن او را نبیند، وارد انباری زیر پله می‌شود، که تصادفاً همان مکانی است که نورمن مادر خود را در آنجا مخفی کرده. نورمن که تصور می‌کند لیلا به طبقه بالا رفته، به سرعت از پله‌ها بالا می‌رود. در این هنگام، لیلا پیرزنی را می‌بیند که پشت به او رو به آتش روی صندلی‌ای نشسته، ولی وقتی او را برمی‌گرداند، متوجه می‌شود که او چیزی جز یک اسکلت نیست.

لیلا با دیدن اسکلت جیغ وحشتناکی می‌کشد و متوجه می‌شود که سال‌هاست که مادر بیتس مرده‌است؛ ولی ناگهان، زنی با وحشتناک‌ترین قیافه ممکن، با چاقوی بلندی به سمت او حمله‌ور می‌شود اما سام جلوی او را می‌گیرد و تحویل پلیس می‌دهد. این فرد، همان کسیست که مارین و آربوگاست را به قتل رسانده. این فرد، مادر نورمن بیتس نیست؛ بلکه خود نورمن بیتس است؛ که در اثر شوکی که پس از مرگ مادرش به او وارد شده، خود را شبیه به مادرش می‌کند، و کارهای وحشتناکی انجام می‌دهد. حقایق آشکار می‌شود و ماشین و جنازهٔ مارین را از باتلاق بیرون می‌آورند.

تحلیل فضایی فیلم

اسلاوی ژیژک، فیلسوف و منتقد، این فیلم را صحنهٔ رویارویی دو نوع معماری و درواقع دو زمان حال و گذشته توصیف می‌کند، به نحوی که این رویارویی باعث تقسیم نورمن میان دو شده‌است. ژیژک می‌گوید: «در یک طرف متل افقی با معماری مدرنش و در طرف دیگر خانهٔ مادری عمودی نورمن قرار دارد که به شیوه معماری گوتیک ساخته شده و نورمن تا ابد میان این دو جهان در حال دویدن است و هیچ‌گاه مکان مناسبی برای خودش پیدا نخواهد کرد.»

بازیگران

بازیگر	نقش	توضیحات
آنتونی پرکینز	نورمن بیتس	صاحب متل بیتس
جنت لی	مارین کرین	کارمند بنگاه املاک
ورا مایلز	لایلا کرین	خواهر مارین
جان گوین	سم لومیز	معشوقه مارین
مارتین بالسام	آربوگاست	کارآگاه خصوصی
جان مک‌اینتایر	آل چمبرز	سرکلانتر
سیمون اوکلند	فرد ریچمن	روان‌پزشک
فرانک آلبرستون	تام کاسیدی	مشتری بنگاه
پاتریشا هیچکاک	کارولاین	کارمند بنگاه، همکار مارین
وان تیلور (هنرپیشه)	جورج لوری	صاحب بنگاه، رئیس مارین
لورن تاتل	خانم چمبرز	همسر آل چمبرز
جان اندرسون	چارلی	دلال اتومبیل
مرت میل		افسر گشتی بزرگراه

سکانس حمام

سکانس «قتل زیر دوش حمام» در فیلم روانی دارای چنان اهمیتی در تاریخ سینما است که در بسیاری از دانشکده‌های سینمایی جهان تدریس می‌شود. در این سکانس سه‌دقیقه‌ای از ۷۷ زاویه دوربین و ۵۰ کات استفاده شده‌است.

جستارهای وابسته

• روانی ۲
• روانی ۳
• روانی ۴: آغاز
• روانی (۱۹۹۸)

پیوند به بیرون

• روانی در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
• روانی در پایگاه داده‌های فیلم تی‌سی‌ام
• روانی در آل‌مووی
• روانی در باکس آفیس موجو
• روانی در راتن تومیتوز