رضاقلی‌میرزا ظلی

رضاقُلی‌میرزا ظِلّی قاجار
رضاقُلی‌میرزا ظِلّی قاجار
	رضاقلی‌میرزا ظِلّی قاجار
اطلاعات پس‌زمینه
زاده	۱۲۸۵ خورشیدی تهران
درگذشته	۲۳ بهمن ۱۳۲۴ (۳۹ سال) تهران بیماری سل
ژانر	موسیقی سنتی
استاد(ها)	علی‌قلی‌میرزا; اقبال‌آذر; عارف قزوینی

رضا قُلی میرزا ظِلّی قاجار (زاده ۱۲۸۵ ه‍. ش تهران _ وفات ۲۳ بهمن ۱۳۲۴ ه‍. ش) خواننده و استاد موسیقی سنتی ایرانی بود. او آواز خوانی را در محضر اساتیدی چون اقبال‌آذر و عارف قزوینی آموخت. برخی از آثار وی (سال های ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲ ه‍.ش) به کوشش آقای ساسان سپنتا، به شیوهٔ آنالوگ بر صفحه‌های ریل مغناطیسی ضبط شده است.

زندگی[ویرایش]

رضا قُلی میرزا ظِلّی قاجار در سال ۱۲۸۵ خورشیدی به دنیا آمد. پدرش احمدمیرزا ظِلّی قاجار از نوادگان علی میرزا ظل‌السلطان پسر فتحعلی شاه قاجار بود که هنگام کودکی وی درگذشت.^[۱] رضا قلی زیر نظر برادر بزرگترش علی‌قلی میرزا پرورش یافت. هنگام تحصیل در دوره دوم متوسطه در اداره تلفن (مخابرات) استخدام شد و سپس به آموزگاری مشغول گردید. مدتی هم در مدرسه زرتشتیان تدریس کرد و سرانجام در بانک ملی ایران استخدام شد. او از جوانی صدای خوبی داشت و بر حسب اتفاق در رشت با عارف قزوینی آشنا شد. این آشنایی سبب شد تا ضمن بهره‌مندی از صدای عارف با دستگاه‌های موسیقی ایرانی آشنا شود. ظلی مدتی هم نزد اقبال آذر تعلیم آواز دید. شهرت ظلی در حوالی دهه ۲۰ شمسی بود و به خاطر صدای خوش با چند تن از نوازندگان مشهور آن زمان آشنایی و همکاری هنری داشت.

آثار[ویرایش]

او صفحهٔ گرامافونی با ارسلان درگاهی ،احمد عبادی (سه‌تار)، ابوالحسن صبا (ویولن) و مشیر همایون شهردار (پیانو) ضبط کرده است.

از جمله آوازهای او آواز اصفهان است که محمدرضا لطفی در بروشور آلبوم بازسازی‌اش از این آواز دربارهٔ آن نوشته: «این آواز در دورهٔ خودش یکی از آوازهای مورد توجه عام و خاص بود و تا به امروز، بیشتر خوانندگان مانند بنان و شجریان متأثر از آن بوده و هستند.»^[۲]

به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران^{^{[چه کسی؟]}} رضا قلی میرزا ظلی یکی از خوانندگانی است که در آوازهایش بهترین تحریرها را ارائه داده است.^[۳]

با وجود عمر کوتاهی که داشت آثارش در حد خوانندگان درجه اولی چون طاهرزاده، قمرالملوک، اقبال آذر و ادیب خوانساری است. محمدرضا شجریان در سبک آوازی خود از شیوه ظلی به بهره برده است .

زندگینامه[ویرایش]

او تحصیلات خود را در تهران تا دوم متوسطه ادامه داد و بعد از آن تحصیل را رها کرد. چندی پیشهٔ آموزگاری داشت و سپس تا پایان عمر در اداره برق کار کرد. وی پس از فراگیری مقدمات ردیف آواز نزد عارف قزوینی، به محضر ابوالحسن‌خان اقبال آذر، خوانندهٔ نامدار آن روزگار رفت و به تکمیل فن خویش پرداخت. ظلی توسط کمپانی کلمبیا برای ضبط صفحه دعوت شد و چندین صفحه پر کرد که از میان آنها «آواز اصفهانی» و «سه‌گاه» قابل ذکر است. او صفحه‌ای به‌همراه ارسلان درگاهی (سه تار)، ابوالحسن صبا (ویولن) و مشیر همایون شهردار (پیانو) ضبط کرده است. وی چندی در شیراز و همدان اقامت داشت. سرانجام به تهران بازگشت و در آن جا درگذشت.

منابع[ویرایش]

↑ «زندگینامه: رضا قلی میرزا ظلی (۱۲۸۵–۱۳۲۴)». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۹.
↑ «زندگینامه: رضا قلی میرزا ظلی (۱۲۸۵–۱۳۲۴)». همشهری آنلاین. ۲۰۱۲-۱۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۲۳.
↑ خالقی, روح‌الله. سرگذشت موسیقی ایران، جلد سوم. انتشارات ماهور.