غضروف

غضروف
Hyaline cartilage showing chondrocytes and اندامکs, lacunae and matrix
شناسه‌ها
MeSH	D002356
TA98	A02.0.00.005
TA2	381

غضروف بافت پیوندی نیمه جامد است که از مزانشیم جنینی منشا می‌گیرد. سلولهای سازنده غضروف کندروسیت نام دارند. کندروسیتها ماتریکس غضروف را می‌سازند. ماده زمینه‌ای ماتریکس حاوی مقدار زیادی آب (تا ۷۰٪). گلیکوزآمینوگلیکانها (کندروئیتین سولفات و اسید هیالورونیک) و گلیکوپروتئینها می‌باشد. در این ماده زمینه‌ای الیاف (کلاژن و الاستین) قرار دارند.

غضروف یا بخشی از یک اندام مانند تیغه بینی، حنجره، نای و لاله گوش را می‌سازد یا انتهاهای استخوانها را در یک مفصل میپوشاند. استخوانها داشتن حرکتی آسان بر روی یکدیگر را مدیون غضروفهای سالم هستند. وظیفه دیگر غضروفهای مفصلی جذب شوک در طی حرکات فیزیکی میباشد.

به طور کلی با توجه به غالب بودن نوع رشته شرکت کننده در ساختمان ماتریکس غضروف، در بدن سه نوع غضروف داریم: غضروف فیبرو (fibro cartilage) مانند دیسک بین مهره‌های کمر، غضروف ارتجاعی (Elastic cartilage) مانند لاله گوش، غضروف شفاف (Hyaline Cartilage) مانند غضروف مفصلی.

غضروف شفاف (Hyaline Cartilage)

این نوع غضروف چون در حالت تازه و بدون رنگ آمیزی به رنگ سفید مایل به آبی و شفاف در دیواره مجاری تنفسی، بینی، محل اتصال دنده‌ها به جناغ، سر استخوان دراز در محل مفصل دیده می‌شود. به علت نبودن پری‌کندریوم در سطح غضروف مفصلی، تغذیه آن توسط مایع مفصلی تامین می‌گردد. در غضروف شفاف، کندروسیتهای محیطی، بیضوی، کوچک و جوان هستند، ولی کندروسیتهای مرکزی گرد، بزرگ و بالغ هستند.

در نواحی مرکزی گاهی گروههای ۲ و ۴ سلولی که در درون یک لاکونا قرار گرفته‌اند، مشاهده می‌گرردند، چون این سلولها از تقسیم یک سلول واحد حاصل می‌شوند، به گروههای ایزوژنیک موسوم هستند. ماتریکس غضروف شفاف حاوی فیبریل‌های ظریف کلاژن نوع II می‌باشد، که به علت داشتن ضریب شکست مشابه ماده زمینه‌ای در رنگ آمیزی معمولی و با میکروسکوپ نوری قابل مشاهده نیست. علاوه بر الیاف کلاژن، ماتریکس غضروف شفاف حاوی کندرواتین سولفات، اسید هیالورونیک و گلیکوپروتئینی به نام کندرونکتین است. در دوره جنینی، قالب اولیه استخوانهای دراز کوتاه از نوع غضروف شفاف است.

غضروف ارتجاعی (Elastic cartilage)

بسیار انعطاف پذیرتر از غضروف شفاف است. و در حالت تازه به رنگ مایل به زرد دیده می‌شود. رنگ و خاصیت ارتجاعی این غضروف، ناشی از وجود الیاف الاستیک فراوان در ماتریکس آن می‌باشد. این نوع غضروف بطور محدود در ساختمان لاله گوش دیواره قسمتی از مجرای شنوایی خارجی و شیپور استاش، اپیگلوت و غضروفهای میخی حنجره به کار رفته است. غضروف الاستیک، سلولهایی شبیه غضروف شفاف دارد. ولی ماتریکس آن به علت داشتن الیاف الاستیک فراوان، از ماتریکس غضروف متفاوت است.

غضروف فیبرو (fibro cartilage)

غضروف فیبرو یا رشته‌ای، ترکیبی از غضروف و بافت همبند متراکم هستند. بطوری که سلولهای غضروفی همراه با ماتریکس بسیار محدود در اطراف خود، در بین دسته‌های الیاف کلاژن نوع I قرار دارند. به همین دلیل نیز در رنگ آمیزی معمولی، ماتریکس آن اسیدوفیل دیده می‌شود. در این نوع غضروف سلولها همه مشخصات سلولهای غضروفی را دارا می‌باشند و به صورت ردیف در حد فاصل رشته‌های کلاژن قرار گرفته‌اند. بنابراین پری‌کندریوم مشخصی در اطراف غضروف فیبرو، دیده نمی‌شود.

این غضروف در ساختمان دیسک بین مهره‌ای - مفصل استخوانهای عانه - برخی تاندونها و لیگامانها که فشار زیادی را باید تحمل کنند، بکار رفته است. منشا غضروف فیبر، بافت همبند است. بدین معنی که در ناحیه‌ای که غضروف فیبرو تشکیل خواهد شد، فیبروبلاستها به تدریج تغییر شکل یافته و به کندروسیتها تبدیل می‌شوند و سپس بوسیله لایه نازکی از ماتریکس احاطه می‌شوند. این تغییر تدریجی از بافت همبند متراکم به غضروف فیبرو در جاهایی که غضروف فیبرو دیده می‌شود، به خوبی قابل مشاهده است.

رشد غضروف

رشد سطحی (Appositional growth): در این طریق، کندروبلاستهای مشتق از لایه کندروژنیک پری کندریوم، با ترشح ماتریکس غضروفی و محصور شدن در آن باعث افزایش تعداد کندروسیتها و رشد توده غضروفی در ناحیه سطحی می‌شوند. رشد بینابینی (Interstitial growth): در این روش، سلولهای حاصل از تقسیم میتوزی کندروسیتهای عمقی و ترشح ماتریکسی توسط آنها باعث افزایش حجم غضروف از درون می‌گردد.

منابع

• دورلند فرهنگ پزشکی. تهران