ویکی‌پدیا:رده‌ها، فهرست‌ها و الگوهای ناوبری

ویکی‌پدیا سه راه برای گروه‌بندی مقالات پیشنهاد می‌کند: رده‌ها، فهرست‌ها و الگوهای ناوبری (جعبه‌های گشتن). هر یک از این ابزارها، مزایا و معایبی دارد. باید توجه داشت که این ابزارها، رقیب یکدیگر نیستند؛ بلکه مکمل یکدیگرند.

در ادامه، تفاوت هریک از این ابزارها (با توجه به این‌ که نحوهٔ گروه‌بندی نمودن اطلاعات در هر یک از آنها چگونه‌است) شرح داده خواهد شد.

رده‌ها

مقالهٔ اصلی: ویکی‌پدیا:رده‌بندی

نمونه‌ای از یک رده. هر صفحه‌ای در فضای نام مقاله، می‌بایست حداقل در یک رده قرار داشته باشد. رده‌ها باید دارای یک موضوع یا عنوان کلی باشند به‌طوری برای خواننده مقاله مفید واقع شوند.

نام مقاله: محمدرضا شجریان
ردهٔ مفید: رده:خوانندگان ایرانی
ردهٔ غیرمفید: رده:خوانندگانی با نام محمدرضا

برای این که متوجه شوید رده‌ای مفید است یا نه، این سوالات را بپرسید:

• آیا می‌شود یکی دو پاراگراف راجع به این رده توضیح داد؟
• اگر شما از رده به مقاله‌ای وارد شدید، متوجه می‌شوید که این مقاله چرا در این رده قرار گرفته است؟ به عبارت دیگر، در مقاله، راجع به رده بحثی شده است؟
  

اگر جواب این سوالات منفی است، ردهٔ انتخابی، ردهٔ مناسبی نیست.

معمولا یک مقاله در چند رده طبقه‌بندی می‌شود؛ ولی باید به خاطر داشت که اگر تعداد رده‌ها خیلی زیاد باشد، تاثیر و بازدهی رده‌ها کم و استفاده از آنها دشوار می‌شود.

هر یک از رده‌ها ممکن است زیررده‌هایی داشته باشند و یا خودشان زیرردهٔ یک ردهٔ دیگر باشند. به‌طور مثال رده:خوانندگان ایرانی ممکن است دارای زیررده‌هایی مانند رده:خوانندگان سنتی ایران و رده:خوانندگان پاپ ایران باشد. همچنین رده:خوانندگان ایرانی ممکن است زیرردهٔ یک ردهٔ بزرگتر مانند رده:مشاهیر ایران باشد. اما باید توجه داشت یک مقاله معمولا نباید به‌صورت همزمان هم در یک رده و هم در زیررده طبقه‌بندی شود. به‌طور مثال علیرضا افتخاری که در رده:خوانندگان ایرانی طبقه‌بندی شده‌است، نباید همزمان در رده:مشاهیر ایران نیز طبقه‌بندی شود. البته این قاعده استثنا نیز دارد.

اگر زمانی که یک زیررده ایجاد می‌شود، مقاله‌ای در ردهٔ بالاتر طبقه‌بندی شده باشد، یک حالت استثنایی پیش می‌آید. به‌طور مثال تهران در رده:ایران وجود دارد و اکنون شما دارید رده:شهرهای ایران را می‌سازید که طبعا تهران نیز در آن قرار می‌گیرد. در این حالت، نیازی نیست که مقالهٔ تهران از رده:ایران حذف شود. باید توجه داشت که این استثنا، به اهمیت مقالات اشاره دارد و نه صرفا به تقدم و تاخر زمانی مقالات.

یکی دیگر از استثناهایی که باید در نظر گرفت، زمانی است که مقاله‌ای با یک رده ارتباط مفهومی دارد اما این رده، به‌وسیله زیررده‌هایش به‌طور کامل و جامعی تعریف نشده‌است. به‌طور مثال ممکن است در ردهٔ رده:خوانندگان ایرانی، فقط زیرردهٔ رده:خوانندگان اصفهانی وجود داشته باشد و زیررده‌های دیگری مربوط به خوانندگان سایر شهرها وجود نداشته باشد. در این صورت، درست نیست که مقالات مربوط به خوانندگان اصفهانی را از رده:خوانندگان ایرانی پاک کرد.

رده‌ها پانویس ندارند. بنابراین در قرار دادن مقالات در رده‌ها باید دقت کرد. مقالات را فقط در صورتی مجازید در یک رده قرار دهید که یا تعلق مقاله به رده مورد نظر بدیهی باشد و یا در مقاله مدرکی در این مورد وجود داشته باشد. در این مورد به‌طور خاص، ویکی‌پدیا:رده‌بندی افراد را نگاه کنید.

«An exception to the above rules is Category:Wikipedia maintenance, which contains categories intended to be temporary.»

هر رده‌ای باید زیرردهٔ یک ردهٔ دیگر باشد. شما می‌توانید از بالای سلسله‌مراتب رده‌ها در Category:Fundamental شروع کنید.

مزایای رده‌ها

1. اگر در مقاله‌ای، پیوندی به یک رده ایجاد کنید، این صفحه به‌صورت خودکار در ردهٔ مزبور دیده می‌شود.
2. هر رده‌ای می‌تواند زیررده‌های متعددی داشته باشد و می‌توان زیر ردهٔ رده‌های متعددی نیز باشد.
3. رده‌ها برای اکتشاف و گشت‌گذار در ویکی‌پدیا ابزار بسیار مناسبی هستند.

معایب رده‌ها

1. رده‌ها فقط بر اساس حروف الفبا مرتب می‌شوند.
2. نمی‌توان تقدم و تاخر زمانی عضویت مقالات در رده‌ها را معلوم کرد.
3. نمی‌توان به رده‌ها منبع و پانویس اضافه کرد.
4. نمی‌توان به رده‌ها پیوندهای مخفی افزود.
5. اضافه کردن پیوندهای قرمز به صفحاتی که هنوز وجود ندارند ممکن نیست.
6. استفاده از چند نام برای یک رده، تنها با استفاده از فرمان redirect ممکن است.
7. کاربران جدید نمی‌دانند که چگونه یک مقاله را در یک ردهٔ جدید جای دهند.

فهرست‌ها

به ویکی‌پدیا:رهنمود فهرست‌ها مراجعه کنید.

الگوهای ناوبری

صفحهٔ اصلی: ویکی‌پدیا:الگوهای ناوبری

الگوهای ناوبری (یا جعبه‌های گشتن یا ناوباکس‌ها) جعبه‌هایی هستند که به یک گروه مقاله مرتبط پیوند می‌دهد. الگوهای ناوبری معمولا به دو شکل هستند: افقی (که تقریبا همیشه در پایین مقاله‌ها می‌آیند) و عمودی (که اغلب در بالای سمت چپ مقاله‌ها دیده می‌شوند).

الگوی ناوبری به ویژه برای یک گروه کوچک مقاله‌ها که به خوبی قابل تعریف هستند به کار می‌رود. الگویی با تعداد زیادی پیوند ممنوع نیست اما می‌تواند بیش از حد شلوغ و غیرقابل خواندن و استفاده باشد. الگوهای خوب معمولا این ویژگی‌ها را دارند:

1. همه‌ مقاله‌های یک الگو مربوط به یک موضوع واحد منسجم هستند.
2. موضوع الگو باید در هر مقاله اشاره شده باشد.
3. مقاله‌ها باید در حد معقولی به یکدیگر منسوب باشند.
4. یک مقالهٔ ویکی‌پدیا دربارهٔ موضوع الگو وجود داشته باشد.
5. بتوان بسیاری از این مقاله‌ها را در بخش جستارهای وابسته مقاله‌ها فهرست کرد.

اگر مجموعه مقاله‌ها معیارهای بالا را نداشته باشند، نشانگر این است که مقاله‌ها زیاد به یکدیگر مرتبط نیستند و یک فهرست یا رده برایشان مناسب‌تر است.

الگوهای ناوبری عمودی که بالای سمت چپ مقاله‌ها قرار می‌گیرند (جعبه کنار یا sidebar) باید با دقت زیادی به کار بروند زیرا بسیار به چشم خوانندگان می‌آیند. مجموعه مقاله‌های یک الگوی ناوبری عمودی می‌بایست به خوبی مرتبط باشند و الگو باید تمام یا بیشتر معیارهای بالا را داشته باشد. اگر مقاله‌ها به خوبی مرتبط نباشند، الگوی ناوبری افقی (برای انتهای مقاله) مناسب‌تر است.

مقاله‌های موجود در یک الگوی ناوبری باید بر اساس موضوع، عصر تاریخی و غیره دسته‌بندی شوند. مرتب کردن مقاله‌ها بر اساس الفبا هیچ ارزش بیشتری از یک رده شامل همین مقاله‌ها ایجاد نمی‌کند. برای نمونه en:Template:General physics را ببینید که در آن مقاله‌ها در زیربخش‌هایی موضوعی قرار گرفته‌اند.

پیوند به بیرون و لینک‌های غیر ویکی‌پدیای فارسی نباید در الگوهای ناوبری بیایند. منابع می‌توانند در بخش مستندات الگو (بنگرید به en:Wikipedia:Template documentation) بیایند. در این بخش تگ <noinclude> سبب می‌شود مطالب اضافی در خود الگو دیده شوند اما در نوشتارهایی که الگو به کار رفته است دیده نشوند.

رنگ‌های به کار رفته در الگوهای ناوبری باید بر اساس قرارداد رنگ‌های ویکی‌پدیا (en:Help:Link color) باشد. بنابراین پیوندها باید به رنگ آبی و پیوندهای ساخته نشده قرمز باشند. رنگ‌های آبی و قرمز نباید برای متن‌های دیگر (غیرپیوند) به کار روند. در مورد پیوندها باید برای خوانندگان به روشنی مشخص باشد که پیوند هستند.

هر مقاله‌ای که الگوی ناوبری در آن قرار گرفته و تراگنجانش شده است، به طور معمول باید در خود الگوی ناوبری نیز بیاید تا الگوها دوسویه باشند.

جستارهای وابسته

• ویکی‌پدیا:درگاه