مشهد: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌نشده] | [نسخهٔ بررسی‌نشده] |
←نشریات: ویرایش و تصحیح (جزئی) |
|||
| خط ۳۴۸: | خط ۳۴۸: | ||
=== نشریات === |
=== نشریات === |
||
نشریات مهم مشهد عبارت‌اند از [[روزنامه خراسان]] و [[روزنامه قدس]] که در سطح کشوری منتشر میشوند، |
نشریات مهم مشهد عبارت‌اند از [[روزنامه خراسان]] و [[روزنامه قدس]] که در سطح کشوری منتشر میشوند، و[http://www.nakhost.ir هفته‌نامه نخست] [http://www.shahraranews.com روزنامه شهرآرا] مجله [http://www.bachemashad.com طنز و کاریکاتور بچه مشد]که مخصوص شهر مشهد است. |
||
=== موزه‌ها === |
=== موزه‌ها === |
||
نسخهٔ ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۲۳:۴۸
| مشهد | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | مشهد |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | مشهدالرضا |
| نام(های) پیشین | توس، سناباد |
| سال شهرشدن | ۱۲۹۷ (کد ۴۵ وزارت کشور) |
| مردم | |
| جمعیت | ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ نفر[۱] |
| تراکم جمعیت | ۹٬۱۵۰[۲] نفر بر کیلومتر مربع |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۴۵۸ کیلومتر مربع[۳] |
| ارتفاع | ۹۷۹ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۴ |
| میانگین بارش سالانه | ۲۴۱ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | ۸۹ روز |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | سید محمد پژمان |
| ره‌آورد | زعفران، نبات، خشکبار، زرشک، قالی مشهد، نقل، مهر و تسبیح |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۵۱۱ |
  مشهد روی نقشه ایران
۳۶°۱۱′شمالی ۵۹°۲۲′شرقی / ۳۶٫۱۸°شمالی ۵۹٫۳۶°شرقی{{#coordinates:}}: نمی‌توان بیش از یک برچسب اصلی در صفحه داشت | |
مشهد کلان‌شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ این شهر با ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ نفر[۴] جمعیت دومین شهر پرجمعیت ایران پس از تهران است.[۴] این شهر به واسطه وجود حرم علی بن موسی‌الرضا، هشتمین امام مذهب شیعه، سالانه پذیرای بیش از ۳۲ میلیون زائر[۵] از داخل و بیش از یک میلیون زائر [۶] از خارج از کشور است. مشهد تنها در فصل تابستان سال ۱۳۸۹ پذیرای بیش از ۱۳ میلیون زائر بود.[۷] آمار نشان میدهد وجود مقبره امام رضا در مشهد موجب شده که به طور میانگین هر ایرانی، هر سه سال یک‌بار به مشهد سفر کند.[۸]
پیشینه
حوضهٔ رودخانهٔ کشف‌رود که شهر مشهد در آن قرار دارد،[۹] به خاطر شرایط مناسب طبیعی، از پیش از اسلام به عنوان یکی از مناطق مورد توجه برای سکونت در خراسان به حساب می‌آمده‌است.[۱۰] این منطقه ابتدا مسکن اقوام آریائی بود. در نزدیکی شهر فعلی مشهد شهری بنام توس وجود داشته‌است.[۱۱] در اسطوره‌های ایرانی بنای اصلی شهر توس را به جمشید و تجدید بنای آن را به توس، پهلوان و سپهسالار کیانی نسبت می‌دهند.[۱۱] از تاریخ این شهر در قبل از اسلام، به جز افسانه‌ای چند، آگاهی چندانی در دست نیست. ولی با توجه به اسناد موجود، میتوان حدس زد که این شهر در اواخر حکومت ساسانیان، یکی از مرزداری‌های سر راه گرگان و نیشابور به مرو و بلخ، و از ولایت‌های مشهور در خراسان بزرگ بوده‌است.[۱۲]
توس در زمان خلافت عثمان به‌طور کامل توسط اعراب فتح شد.[۱۳] در دورهٔ اسلامی این منطقه بخشی از ولایت توس به مرکزیت شهر تابران بود که آبادی‌های سناباد و نوغان که بخشی از مشهد کنونی هستند را نیز در بر می‌گرفت.[۱۳] پس از حملهٔ مغولان مردم شهر ویران‌شدهٔ توس به مشهد مهاجرت کردند و شهر توسعه پیدا کرد.[۱۳] مشهد در زمان حکومت نادرشاه افشار به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد.[۱۴]
نام مشهد
واژه مشهد به معنی شهود، حضور و شهادتگاه است و به این معانی به واژه «مشاهد» جمع بسته می‌شود. واژگان «مشهد» و «مشاهد» در عرف و اصطلاح سده ۳ هـ. ق، بر قبور ائمه و اولیاء و رجال اطلاق می‌شده‌است، چنان که در آن زمان، مشهد مرغاب در فارس، و مشهد میهنه (آرامگاه ابوسعید ابوالخیر) و مشهد توس یا مشهد رضوی در خراسان، وجود داشته‌است. علی بن موسی الرضا پس از قتل به دست مأمون عباسی در سال ۲۰۲ هـ. ق، در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهدالرضا» خوانده شد و به مرور زمان بر پهنه آن، به ویژه در زمان شاه تهماسب صفوی افزوده گشته و مردم توس به مشهد کوچ داده شدند؛ و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد.[۱۵] گفتنی است که نام مشهد اولین بار توسط سلطان محمود غزنوی به این شهر داده شد.
مشهد در دوره اسلامی
به گفته تاریخ نویسان، هنگامی که یزدگرد سوم از برابر سپاهیان مسلمان عرب گریخت، به خراسان روی آورد. سپاه مسلمانان به فرماندهی احنف بن قیس که مامور فنح خراسان بودند وی را تعقیب کردند. یزدگرد که آنان را به دنبال خویش یافت، راهی توس شد تا از کنارنگ توس مرزبان خود در آن خطه پناه بخواهد، اما کنارنگ با این بهانه که از یک سو، توس گنجایش موکب بزرگ پادشاهی را ندارد، و از سوی دیگر، پناه دادن به پادشاه، امکان یورش سپاه مسلمانان را افزایش میدهد، یزدگرد را از توس راهی مرو کرد. حاکم مرو نیز در آغاز به استقبال یزدگرد شتافت، اما سرانجام از او رخ برتافت و آخرین شاه ساسانی در سال ۳۱ هجری به دست آسیابانی در مرو کشته شد. کنارنگ توس هم که حاکمی سودجو و عافیت‌طلب بود، با احساس خطر از سپاه مسلمانان، طی نامه‌ای از عبدالله بن عامر، امان خواست و عهد کرد که اگر پیشنهاد او پذیرفته شود، در فتح نیشابور مسلمانان را یاری خواهد داد. پس چنین کرد و به امارت نیشابور دست یافت. با این ترفند، کنارنگیان، به رغم فتح خراسان، همچنان نفوذ خود را در خطه توس حفظ کردند و تا پایان عصر اموی و چیرگی سپاه ابومسلم در سال ۱۲۹ هجری، در آن جا ماندند و تنها پس از یورش سرداران ابومسلم بود که آن جا را رها ساختند.[۱۲]
مشهد در دوره امویان
از تاریخ توس در دوران امویان نیز خبر چندانی در دست نیست. تنها باید از مهاجرت و اقامت و درگذشت خواجه ربیع بن خثیم از یاران ابن مسعود صحابی یاد کرد که در حدود سالهای ۳۵ هجری راهی خراسان شد و در نوغان اقامت گزید و در سال ۶۱ در همان جا درگذشت و دفن شد.[۱۲]
مشهد در دوره عباسیان
در دوره عباسیان، گرچه فرمانداران خراسان از جانب حکومت مرکزی برگزیده میشدند، اما بی کفایتی این والیان و جنبش‌هایی که در گوشه و کنار این خطه رخ می‌داد، گاه مردم را چنان برمی‌آشفت که خواهان برکناری ایشان میشدند. از جمله در سالهای پایانی قرن دوم، آن زمان که علی بن عیسی والی خراسان بود، فتنه و آشوب تا آن اندازه در خراسان بالا گرفت که هارون الرشید در سال ۱۸۹ خود برای سرکوب شورش، رهسپار ولایات شرقی شد. اما علی بن عیسی، فرصت طلبانه، و با هدایای بسیار، در ری نزد او آمد و هارون او را در حکمرانی خراسان پایدار داشت. ولی با سپری شدن یک سال، شورش از حد گذشت و هارون وی را برکنار نمود. در سال ۱۹۲ نیز خود برای استقرار امنیت کامل، راهی خراسان شد و در باغ حمید بن قحطبه اقامت گزید. یک سال پس از آن چنان بیمار شد که همان جا مرد و در تالار بزرگ کاخی که در آن باغ قرار داشت، به خاک سپرده شد.[۱۲] در دوران حکومت هارون عباسی، حمید بن قحطبه طائی والی خراسان بود که کاخی در باغی واقع در ۱٫۵ کیلومتری سناباد داشت. در بهار سال ۱۹۳ هجری قمری، هارون که برای سرکوب شورشی عازم سمرقند بود، در نوغان بیمار شد و بنا به وصیتش او را در آن باغ دفن کردند. چند سال بعد در دوران خلافت مامون، در ۲۰۲ هجری قمری، علی بن موسی‌الرضا که پس از یک سال اقامت در مرو عازم بغداد بود، در منزل امیر سناباد مسموم شد و مأمون پیکر او را نزدیک قبر هارون به خاک سپرد. از آن پس آن نقطه «مشهد الرضا» به معنی «محل شهادت رضا» و به اختصار مشهد نام گرفت.
از توس تا مشهد
توس، در دل خود شهرهایی داشته، که نوغان و طابران از آبادترین آنها بوده و آورده‌اند که این دو شهر هزار قریه و آبادی را در بر می‌گرفته‌است.... در طول تاریخ، گاه نوغان اعتبار افزونتری می‌یافته و زمانی طابران رونق بیشتری داشته‌است. جایی که اکنون به نام شهر توس معروف است و آرامگاه فردوسی، حماسه سرای نامدار ایران در آن قرار دارد، تنها بخشی از توس قدیم، یعنی همان طابران است، که بقایای ارگ و باروی نیمه ویرانی که مردم آن را قصر مامون می‌خوانند و بنای بزرگی که به بقعه هارونیه مشهور شده‌است، در آن پیداست. این محل، در حال حاضر حدود بیست کیلومتری شمال غربی شهر مشهد است. دیگر شهر بزرگ و نامدار توس، نوغان بوده که اینک در دل شهر مشهد قرار دارد. یکی از آبادی‌های پیرامون نوغان، روستایی به نام سناباد بوده که آب و هوایی خوش و مطبوع، کشتزارهایی پربار، قنات‌هایی سرشار و بوستانهایی شاداب و سرسبز داشته‌است.[۱۲]
در بهار سال ۱۹۳ ه-ق هنگامی که هارون جهت سرکوب شورشی در سمرقند به نوغان رسید مریض و سپس فوت نمود وی وصیت نموده بود پس از مرگ او را در باغ مجاور محل اقامتش دفن نمایند. مآمون جانشین هارون پس از گذشت چند سالی از خلافتش در اثر طغیانی که علیه وی در عراق پدید آمد به قصد آنکه تمایل شیعیان را به خود جلب کند «علی ابن موسی الرضا» را به جانشینی نامزد کرد. علی ابن موسی الرضا پس از یک سال ماندن در مرو رهسپار بغداد شد، وقتی به روستای نوغان رسید به خانه امیر سناباد وارد و در آن جا مسموم و در سال ۲۰۲ یا ۲۰۳ ه-ق پس از سه روز درگذشت و پیکرش در باغ حمید بن قحطبه در ۱٫۵ کیلومتری روستای سناباد مدفون شد، از همان زمان این نقطه به نام مشهد الرضا و بعد به اختصار مشهد نام گرفت.[۱۶][۱۷][۱۸]
در تاریخ ۱۳۸۸/۸/۸ سالروز تولد علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان، توسط محمود احمدی نژاد و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مشهد رسماً به عنوان « پایتخت معنوی ایران » برگزیده شد.[۱۹]
جغرافیای طبیعی
| مشهد | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نمودار اقلیمی (راهنما) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
██ معتدل خزری بسیار مرطوب
██ معتدل خزری
██ مدیترانه‌ای با باران بهاره
██ مدیترانه‌ای
██ کوهستانی سرد
██ کوهستانی بسیار سرد
██ نیمه‌بیابانی سرد
██ نیمه‌بیابانی گرم
██ بیابانی خشک
██ بیابانی خشک گرم
██ خشک ساحلی گرم
██ خشک ساحلی
شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی با ۲۰۴ کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۸ دقیقه و در حوضه آبریز کشف رود، بین رشته کوههای بینالود و هزار مسجد واقع است. ارتفاع شهر از سطح دریا ۹۸۵ متر و فاصلهٔ آن از تهران ۹۶۶ کیلومتر است.[۲۰]
زمین‌شناسی
دشت (جلکه) مشهد که جزو حوضه آبریز کشف رود بوده وسعتی بالغ بر ۱۶۵۰۰ کیلومتر مربع داشته که از این وسعت ۵۰۰۰ کیلومتر مربع آن را دشت و بقیه را ارتفاعات تشکیل میدهد. میزان نزولات جوی در ارتفاع و سطح دشت تفاوت زیادی دارد بطوریکه در ارتفاعات هزارمسجد ۸۰۰ میلی متر و در سطح دشت مشهد متوسط ۲۵۰ میلی متر گزارش شده‌است. از میان سازندهای موجود در این دشت سازند مزدوران (سازند دوران دوم) در رابطه با منابع آب زیرزمینی حائض اهمیت است. این سازند که از رسوبات سخت کربناته تشکیل شده به دلیل وجود فضاهای خالی کارستی قادر است سفره‌های آب زیرزمینی را بوجود آورد. از جمله منابع آب سطحی این دشت نیز میتوان به خود رودخانه کشف رود اشاره کرد . این رودخانه در گذشته دارای آب زیادی بوده‌است ولی در حال حاضر به علت پایین افتادن سطح آب زیرزمینی و در نتیجه قطع شدن زهکش‌ها تنها در مواقع سیلابی شدید مقداری آب از سرشاخه‌های آن وارد میشوند.[۲۱]
اقلیم
آب و هوای مشهد معتدل و متغیر است و وزش بادها در آن بیشتر در جهت جنوب شرقی به شمال غربی است. حداکثر درجه حرارت در تابستان‌ها ۴۳ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان‌ها ۲۳ درجه زیر صفر میباشد.[۲۲]
 آب و هوای مشهد
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مـــــه | ژوئـن | ژوئیـه | اوت | سپتامبر | اکتبـر | نوامبر | دسامبر | سـال
| |
| گرم‌ترین C° |
۱۷ | ۲۰ | ۳۰ | ۳۳ | ۳۷ | ۴۰ | ۴۳ | ۴۲ | ۳۸ | ۳۲ | ۳۰ | ۲۰ | ۴۳
|
| میانگین گرم‌ترین‌ها C° |
۳ | ۶ | ۱۳ | ۲۰ | ۲۵ | ۳۱ | ۳۳ | ۳۱ | ۲۸ | ۲۱ | ۱۴ | ۷ | ۲۰
|
| میانگین سردترین‌ها C° |
−۵ | −۲ | ۳ | ۱۰ | ۱۳ | ۱۸ | ۲۰ | ۱۷ | ۱۳ | ۷ | −۲ | −۱ | ۸
|
| سردترین C° |
−۲۳ | −۲۲ | −۸ | −۷ | ۲ | ۷ | ۲ | ۰ | ۲ | −۶ | −۱۱ | −۱۵ | −۲۳
|
| بارش mm |
۲۷٫۹ | ۳۳ | ۵۵٫۹ | ۴۵٫۷ | ۲۷٫۹ | ۵٫۱ | ۰ | ۰ | ۰ | ۱۰٫۲ | ۱۵٫۳ | ۱۷٫۸ | ۲۴۱٫۳
|
| منبع: سایت ودربیس[۲۲] ژانویه 2010 | |||||||||||||
نمای شهر
دیدنی‌ها
از دیدنیهای داخل شهر مشهد و اطراف آن میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
از سناباد و توس قدیم آثار تاریخی زیادی بر جای نمانده و پیشینهٔ بیشتر آثار تاریخی در این شهر به پس از قرن ۸ هجری می‌رسد. از آن‌جمله میتوان به مسجد گوهرشاد، میل اخنگان، مسجد هفتاد و دو تن، گنبد خشتی و مصلی طرق اشاره کرد. از شهر تاریخی توس بناهایی مانند گنبد هارونیه برجا مانده‌است (هم اکنون شهر توس در حال یازسازی میباشد). چهار طاقی بازه هور نیز از قدیمی‌ترین بناهای موجود در محدودهٔ شهر است که زمان ساخته‌شدنش را قرن سوم میلادی تخمین می‌زنند. آرامگاه نادرشاه، آرامگاه فردوسی و نیز مدارسی چون عباسقلی خان از دیگر آثار تاریخی موجود در شهر است.[۲۳] از دیگر مراکز دیدنی و تفریحی شهر مشهد میتوان به موزه‌های آستان قدس رضوی (که خود شامل چندین موزه میباشد)، مجتمع تجاری پروما، بازار رضا، بازار بین المللی، بازار خیام ، مجتمع آلتون و مجتمع تجاری الماس شرق و مجتمع تجاری وصال اشاره کرد.
از مجموعه پارکها و پارکهای شادی میتوان به پارک کوهسنگی، پارک و شهربازی ملت، کوهستان پارک شادی، باغ وحش و پارک جنگلی وکیل‌آباد، مجموعه سرزمین موجهای آبی به عنوان بزرگترین پارک آبی سرپوشیده آسیا و همچنین مجموعه بزرگ پارک موضوعی سپاد اشاره کرد.
ییلاقات اطراف مشهد، به خصوص شاندیز و طرقبه، زشک، نغندر، جاغرق، منطقه ییلاقی خور(قزلق) و منطقه ییلاقی سررود در شمال غربی مشهد، چالی دره، پارک جنگلی وکیل‌آباد، بوستان ملت، آبشار اخلمد و کنگ(ماسوله‌ای کوچک)، آبشار ارتکند، پارک جنگلی نه دره در دو کیلومتری جنوب مشهد، بازار بعثت طرقبه، منطقه دیدنی فریزی، سد ارداک، هفت حوض، چشمه گیلاس، چشمه گراب از جمله مکانهای تفریحی مورد توجه گردشگران هستند.
.jpg)
معماری و شهرسازی
شهر مشهد در گذشته دارای سه حصار بوده‌است و گسترش شهر در گذشته به سمت غرب (حرم علی بن موسی‌الرضا) بوده. ساخت اصلی شهر فعلی در ۲۵ سال اول قرن حاضر پایه ریزی شده‌است. خیابان، میدان و ساختمانهای دولتی سه عامل هدایت توسعه شهر را به عهده داشته‌اند. شهر دارای دو مرکز اصلی است. چهار سمت شهر از طریق چند خیابان اصلی به میدان مرکزی اتصال می‌یابد. توسعه شهر در دهه ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۵ در جنوب غربی و غرب صورت گرفت. راه آهن و فرودگاه تأثیر زیادی بر چگونگی هدایت توسعه داشته‌اند. در دهه ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵، جاده جدید تهران باعث توسعه شهر به سمت جنوب گردید. از سال ۴۵ به بعد توسعه شهر منطبق با طرح جامع هدایت شده‌است. در سال ۱۳۵۵ محور اصلی جامعه سنتو، دانشگاه فردوسی و پارک ملت توسعه شهر را به سمت غرب تشدید نمودند. ساختار کالبدی شهر به صورت قطاعی است. مراکز تجاری و خدماتی در اطراف حرم و قطاع غربی تمرکز یافته‌اند و واحدهای مسکونی در دو محور غرب و شرق قرار دارند.[۲۴]
فضای سبز
از جمله پارکهای محبوب و مورد توجه مردم شهر مشهد، میتوان به پارک ملت، پارک بانوان (حجاب)، باغ ملی، امام رضا (گلشهر)، کوهستان پارک شادی، پارک رازی (قره خان)، پارک امت، پارک محلی مطهر، پارک پردیس قائم، پارک میرزا کوچک خان، پارک خورشید و پارک کوهسنگی اشاره کرد.[۲۵] پارک خورشید، اولین پارک مشهد میباشد که در آن زمین فوتبال ساحلی و زمین والیبال ساحلی، با ابعاد استاندارد، ایجاد شده است؛ گفتنی است که روشنایی آلاچیق های این پارک از سلولار خورشیدی تامین میگردد.[۲۶]
پارکهای جنگلی
از جمله پارکهای جنگلی مهم، میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
پارک بزرگ انقلاب ( بوستان جنگلی طرق )
پارک بزرگ جنگلی طرق در حاشیه جنوب شرق مشهد، در نزدیکی پلیس راه، یکی از بزرگترین اماکن در اسکان و ارائه خدمات گردشگری به شهروندان و زائران میباشد. این پارک در سال ۱۳۴۰ احداث شده، و در سال ۱۳۷۹ بازپیرایی گردیده‌است. احیاء و بهسازی این پارک وسیع که در مدخل ورودی شهر از مسیر تهران قرار دارد، و ایجاد فضاهای تفریحی، فرهنگی، ورزشی و تجاری با ۲۱۰ هکتار فضای جنگلی و ۱۱۲ هزار متر مربع فضاهای عمرانی در ۳ پارک در دستور کار شهرداری مشهد میباشد.[۲۷]
پارک جنگلی وکیل آباد
پارک جنگلی وکیل آباد نزدیکترین ییلاق عمومی مشهد است که در فاصله ۸ کیلومتری شمال غرب مشهد قرار گرفته و بلوار عریض وکیل آباد - میدان آزادی را به روستا و پارک جنگلی وکیل آباد متصل می‌نماید. مساحت وکیل آباد بیش از ۷۰ هکتار و دارای رودخانه فصلی است.[۲۸]
باغ وحش وکیل آباد
در جنوب غربی مشهد و هم جوار با پارک جنگلی وکیل آباد ، باغ وحش وکیل آباد ، تنها باغ وحش مشهد و استان خراسان رضوی قرار دارد؛ این باغ وحش دارای حیوانات گوشتخوار، علف خوار، آبزی، خزنده و پرندگان مختلف است. [۲۹]
تقسیمات شهری
مناطق شهری
مشهد حدود ۴۷۵ کیلومتر مربع وسعت دارد. این شهر دارای ۱۳ منطقه شهری است.[۳]
شهرک های مشهد
شهرک صنعتی مکانی است دارای محدوده و مساحت معین برای استقرار مجموعه‌ای از واحدهای صنعتی، پژوهشی و فن‌آوری، و خدمات پشتیبانی ازقبیل طراحی مهندسی، آموزشی، اطلاع‌رسانی مشاوره‌ای، بازرگانی، که تمام یا پاره‌هایی از امکانات زیربنایی و خدمات ضروری را به نوع و وسعت شهرک و ترکیب فعالیتهای آن در اختیار واحدهای مذکور قرار میدهد. [۳۰]
شهرک گلبهار، بینالود، طوس، کاویان، کلات، ماشین‌سازی، باغچه و ناحیهٔ امان‌آباد مشهد، جزو شهرکهای صنعتی اطراف این شهر محسوب میشوند.[۳۱]
سیاست
شورای شهر مشهد
تشکیل شوراها به عنوان یکی از برنامه های اصلی انقلاب اسلامی در دوران مبارزه از سوی خمینی عنوان گشت و این موضوع به یکی از خواست‌های مردم در طول دوران مبارزه تبدیل گردید.
با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل اولین مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی و با تلاش پیگیر و مجدانه آیت الله طالقانی اصل ششم، هفتم و اصول یکصدم الی یکصد و ششم قانون اساسی موضوع شوراهای اسلامی به عنوان یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح و تثبیت گردید.
در همان روزهای آغازین انقلاب اسلامی و پیرو یک مصوبه از سوی شورای انقلاب و با تلاش جهاد سازندگی، شوراهای اسلامی روستا و شوراهای اسلامی کار تشکیل گردید. اما این شوراها به دلیل بحران های روزهای آغازین انقلاب و عدم وجود قانون مناسب متوقف ماند.
اولین قانون شوراهای اسلامی کشور در سال ۱۳۶۱ از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت. پس از آن این قانون در ۵ نوبت دستخوش تغییرات و اصلاحاتی گردید و نهایتاً آخرین اصلاح آن در پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۵ انجام شد.
پس از تشکیل دولت محمد خاتمی مقدمات انتخابات شوراهای اسلامی فراهم شد و در ۱۷ اسفند سال ۱۳۷۷ اولین دوره انتخابات سراسری شوراهای اسلامی کشور با استقبال مردم در بیش از ۴۰ هزار حوزه انتخاباتی برگزار گردید و نهایتاً حدود ۲۰۰ هزارنفر .از منتخبین مردم جهت اداره امور شهرها و روستاهای کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند.
شروع به کار شوراهای اسلامی از ۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ و با صدور پیام ویژه‌ای از سوی خامنه‌ای و سخنان ریاست جمهوری آغاز گردید.[۳۲]
کمیته های نظارتی : [۳۳]
- کمیته نظارتی شمال غرب
- کمیته نظارتی شمال شرق
- کمیته نظارتی جنوب غرب
- کمیته نظارتی جنوب شرق
کمیسیونها : [۳۳]
- کمیسیون فرهنگی و اجتماعی
- کمیسیون امور فنی، عمرانی
- کمیسیون حمل و نقل و ترافیک
- کمیسیون خدمات شهری و محیط زیست
- کمیسیون برنامه و بودجه و امور اداری
- کمیسیون مشارکتهای کلان اقتصادی
شهرداری مشهد
شهردار کنونی شهر مشهد «سید محمد پژمان» میباشد.بودجه شهرداری مشهد در سال ۱۳۹۱ بالغ بر ۵۷۸۴ هزار میلیارد تومان است.[۳۴]
حوزهٔ شهردار
حوزهٔ شهردار، حوزهٔ زیر نظر شخص شهردار مشهد و به منظور ایجاد هماهنگی و اعمال مدیریت در واحدهای حوزهٔ شهردار و نیز اعمال نظارت و کنترل مجموعه واحدهای شهرداری بویژه مدیران مناطق تشکیل شده است. میزان اختیارات و مسئولیتهای این حوزه از سوی شهردار وقت طی ابلاغ داخلی تعیین و مشخص میگردد. [۳۵]
اقتصاد
| الگوهای کشت زعفران در جهان | |
 | |
| — مناطق عمده. | |
| — مناطق کوچک رو به رشد. | |
| — مناطق دارای تولید اندک. | |
| — مراکز تجاری عمده (فعلی). | |
| — مراکز تجاری عمده (در گذشته). | |
اقتصاد مشهد بیشتر بر روی زعفران، زرشک، نبات، آجیل و خشکبار و همچنین چرم صنعتی (به صورت زینتی) و صنعت فرش قرار دارد، و از طرفی مشهد دومین قطب تولید خودرو در ایران است.[۳۶] به علاوه نباید از درآمدزایی ناشی از زائران حرم رضوی و توریست‌ها غافل شد. از دیگر محصولات مهم کشاورزی مشهد غلات، چغندر قند و محصولات جالیزی میباشند.
از صنایع موجود در مشهد میتوان به صنایع غذایی، پوشاک، چرم، تولید مصالح ساختمانی، صنایع فلزی و صنایع دستی نیز اشاره کرد که از این میان حدود ۴۰ درصد صنایع مشهد متعلق به صنایع غذایی، صنایع فلزی و صنایع دستی میباشد. [۳۷]
صنایع
صنایع غذایی، نساجی، شیمیایی و کانی غیرفلزی و صنایع قطعه‌سازی و فولاد کشاورزی از عمده‌ترین صنایع مشهد به شمار می‌آیند. شهر مشهد به جهت موقعیت مذهبی، صنعتی و اقتصادی بعد از تهران دومین شهر بزرگ و پر جمعیت ایران محسوب می‌شود. مشهد را چون بر سر راه ابریشم (بین شرق و غرب و راه ادویه بین شمال و جنوب در آسیای میانه و اقیانوس هند واقع است، میتوان پایتخت اقتصادی و مرکز مبادلات میان قاره‌ای آسیای میانه نامید. در جغرافیای جهانگردی، مکانهای مذهبی به عنوان نیرومندترین قطب جذب مسافران شناخته شده‌است و در ایران شهر «مشهد» بزرگترین زیارتگاه محسوب می‌شود. همه ساله میلیونها زائر از سراسر ایران و کشورهای اسلامی برای زیارت حرم علی بن موسی‌الرضا به این شهر می‌روند. آستان قدس رضوی از عظیم‌ترین و با شکوه‌ترین اماکن مذهبی ایران و جهان به شمار می‌رود که در آن دین و هنر اسلامی به هم پیوند خورده‌است. در این محل، چه بسا که هنرمندان، عمرشان را برای ساختن مناره یا ایجاد محرابی به پایان رسانده باشند.
مشهد دومین قطب تولید خودرو در ایران است.[۳۶]
مشهد یکی از قطب‌های اصلی تولید چرم در ایران بشمار می‌آید و کارخانه‌هایی نظیر چرم مشهد در این شهر قرار دارند. همچنین در سالهای اخیر سرمایه‌گذاری در بخش پروژههای کلان اداری-تجاری رونق یافته‌است.
مشهد با دارا بودن بیشترین هتلها در سطح کشور قطب مهم توسعه گردشگری ایران محسوب می‌شود و برگزاری نمایشگاههای گردشگری موجب افزایش آشنایی مردم و بازدیدکنندگان با قابلیتهای استان خراسان رضوی و از جمله مشهد در این بخش می‌شود.
مراکز تجاری
از مراکز بزرگ تجاری این شهر میتوان به زیست‌خاور، یاقوت مصلی، الماس شرق، وصال، پروما، تابان، کیان سنتر، بازار رضا، آفتاب، گوهرشاد، بازار مرکزی، شهر شب، مجتمع تک، مجتمع تابان، رویال سنتر، قسطنطنیه، ونک، شهدا، مجد و کوهسنگی اشاره کرد. به دلیل وجود جاذبه‌های فراوان تاریخی-مذهبی و فرهنگی در مشهد، درحال حاضر نیمی از هتلها و هتل‌آپارتمان‌های ایران در شهر مشهد قرار دارند.
نمایشگاه بین‌المللی مشهد امروزه به‌عنوان بزرگترین و فعالترین نمایشگاه بین‌المللی تجاری در ایران بعد از نمایشگاه بین‌المللی تجاری تهران فعالیت می‌کند. مشهد بعلت هم‌جواری با کشورهای آسیای میانه و موقعیت صنعتی سالانه میزبان ده‌ها نمایشگاه بین‌المللی است. در حال حاضر مدیریت سایت رسمی نمایشگاههای ایران به عهده نمایشگاه مشهد میباشد.
پیشینه قالی مشهد
قالی‌بافی در مشهد حدود پنج قرن قدمت دارد. یکی از قدیمی‌ترین فرش‌های مشهد که موجود است، نوعی فرش نماز (سجاده) است که توسط شاه طهماسب به سلیمان باشکوه در سال ۱۵۵۶ هدیه شده است. این فرشها در سه درجه کیفیتی در کارگاه سلطان ابراهیم میرزا، فرزند سام میرزا، و برادرزاده شاه طهماسب، ساخته می شده است. یکی از انواع درجه یک آن تا دو سال پیش در لندن بود و به اعتقاد برخی در حال حاضر در اختیار کلکسیونر معروف، شیخ سعود آل ثانی قطری، است. تعدادی از نمونه‌های درجه دوم و سوم هنوز در موزه Topkapi موجود میباشند.
در قرن ۱۹ و ۲۰ محبوبیت قالی مشهد به حدی رسید که از آن علاوه بر استفاده در داخل کشور، برای صادرات نیز بهره میجستند؛ الیاف پشمی به کار رفته در این فرشها به شدت صیقل داده میشدند تا رنگ را بهتر به خود جذب کنند، اما این عمل از دیگر سو باعث کاهش عمر فرشها نیز می‌گشت، و این عاملی بود که تصویر بدی از قالی مشهد در اذهان شکل گیرد، تا جایی که صادرات این فرش به اروپا به طور چشمگیری کاهش یافت؛ متاسفانه قالی‌های به‌جای‌مانده از آن دوران نیز همگی در معرض فرسایش قرار دارند... [۳۸]
| مشهد |  | |
|---|---|---|
| سبزوار | ||
| نیشابور | ||
| قوچان | ||
| تربت حیدریه | ||
| تربت جام | ||
| کاشمر | ||
| تایباد | ||
| چناران | ||
| گناباد | ||
| بردسکن | ||
| درگز | ||
جمعیت‌شناسی
شهر مشهد، در سدهٔ اخیر از رشد جمعیت بالایی برخوردار بوده‌است. در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت، این شهر، با ۲۴۱٬۹۸۹ نفر جمعیت پس از شهرهای تهران، تبریز و اصفهان، چهارمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری بعدی و در سال ۱۳۴۵، این شهر پس از تهران و اصفهان، جایگاه سوم را در بین شهرهای ایران داشت. در سرشماری سال ۱۳۵۵، مشهد، پس از تهران، دومین شهر پرجمعیت ایران بود و تا آخرین سرشماری در سال ۱۳۸۵، همین جایگاه را داشته‌است.[۳۹]
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر مشهد در این سال، بالغ بر ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ نفر بوده‌است.[۴]
| مردان | سن | زنان |
|---|---|---|
| ۶۶٬۷۹۸ | ۶۱٬۸۵۷ | |
| ۳۰٬۳۱۸ | ۲۸٬۶۹۷ | |
| ۳۴٬۳۲۱ | ۳۴٬۶۹۳ | |
| ۵۷٬۲۱۶ | ۵۵٬۰۴۲ | |
| ۷۴٬۵۳۷ | ۷۱٬۸۳۴ | |
| ۸۵٬۵۷۳ | ۸۳٬۰۳۰ | |
| ۱۰۰٬۴۷۱ | ۹۸٬۸۰۳ | |
| ۱۱۵٬۵۱۹ | ۱۱۰٬۳۱۱ | |
| ۱۵۳٬۷۵۲ | ۱۵۰٬۰۳۲ | |
| ۱۷۸٬۲۱۹ | ۱۹۰٬۰۳۱ | |
| ۱۷۳٬۹۳۷ | ۱۷۳٬۹۳۷ | |
| ۱۳۳٬۶۴۲ | ۱۲۸٬۱۴۵ | |
| ۱۲۰٬۹۷۸ | ۱۱۶٬۶۱۴ | |
| ۱۲۲٬۲۸۹ | ۱۱۶٬۵۹۶ |
فرهنگ و هنر
سینما، تئاتر و نگارخانه ها
سینماهای فعال شهر به ترتیب تعداد تماشاگر: هویزه، آفریقا، سیمرغ، قدس، بهمن، رسالت ،الماس شرق و پیروزی میباشند.[۴۱]
نگارخانه‌های فعال مشهد نیز عبارتند از: نگارخانه میرک، نگارخانه پارسه، نگارخانه رضوان و نگارخانه سروش.[۴۲]
فرهنگسراها
مشهد دارای فرهنگسراها و مراکز فرهنگی متعددی است. برخی فرهگنسراها و نگارخانه‌های مشهد عبارتند از: خانه هنرمندان مشهد، فرهنگسرای جهاد دانشگاهی مشهد، مجتمع فرهنگی هنری امام رضا، فرهنگسرای بهشت، فرهنگسرای پایداری و مرکز آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
کتابخانه‌ها
مشهد دارای کتابخانه‌های زیادی میباشد که در زیر به ۳۲ مورد از مهمترین کتابخانه‌های این شهر اشاره می‌شود:
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگترین کتابخانه های ایران ،کتابخانه امامین همامین، کتابخانه باقر العلوم ، کتابخانه تخصصی دفاع مقدس، کتابخانه ثارالله، کتابخانه حضرت ابوالفضل، کتابخانه دکتر شریعتی، کتابخانه دهخدا، کتابخانه راشد اتوبوسرانی، کتابخانه رضوی، کتابخانه سید الشهداء، کتابخانه شهداء، کتابخانه شهید آوینی، کتابخانه شهید باهنر، کتابخانه شهید ربائی (مسجد المنتظر)، کتابخانه شهید رجائی، کتابخانه شهید فهمیده، کتابخانه شهید مدرس، کتابخانه شهید مطهری، کتابخانه شهید مفتح، کتابخانه شهید نواب صفوی، کتابخانه شهید هاشمی نژاد، کتابخانه علامه طباطبائی، کتابخانه عمومی طبرسی، کتابخانه فردوس۲، کتابخانه فردوسی، کتابخانه فرزانه جامع، کتابخانه قائمیه، کتابخانه گاما، کتابخانه مجتمع فرهنگی مهر، کتابخانه مدرسه علمیه نرجس، کتابخانه مسجد امام رضاو کتابخانه هجرت [۴۳]
نشریات
نشریات مهم مشهد عبارت‌اند از روزنامه خراسان و روزنامه قدس که در سطح کشوری منتشر میشوند، وهفته‌نامه نخست روزنامه شهرآرا مجله طنز و کاریکاتور بچه مشدکه مخصوص شهر مشهد است.
موزه‌ها
در سطح شهر مشهد حدود ۱۵ موزه مشغول فعالیت هستند. مجموعه موزه‌ها یا گنجینه‌های آستان قدس رضوی که در محدوده حرم علی بن موسی‌الرضا قرار دارد و یکی از بزرگترین موزه‌های کشور میباشد و دارای ده موزه جداگانه است، موزه توس واقع در کهن‌شهر توس در کنار آرامگاه حکیم توس، موزه نادری واقع در باغ نادری در کنار آرامگاه نادرشاه افشار، موزه آب، موزه علوم و تاریخ طبیعی مشهد، موزه بزرگ تاریخ طبیعی خراسان از جمله موزه‌های سطح شهر مشهد هستند.
- موزه مرکزی آستان قدس رضوی
هدف از ایجاد این مرکز فرهنگی در حرم علی بن موسی‌الرضا غرفه اشیای نفیس و گران بها و نادر بوده که در طی زمان توسط ارادتمندان به اهل بیت به رضا تقدیم شده‌است. این مکان پس از آخرین تغییرات در سال ۱۳۷۸ شمسی افتتاح گردید. موزه جدید هم اکنون دارای یازده موزه با موضوعات مختلف میباشد.
طبقه همکف ساختمان به محل نگهداری و نمایش گنجینه هدایای علی خامنه‌ای اختصاص یافته‌است. این اشیاء توسط شخصیت‌های داخلی و خارجی به خامنه‌ای هدیه شده‌است.
- موزه بزرگ خراسان رضوی
طراحان موزه بزرگ خراسان رضوی با الهام از نقشه و طرح بنای هارونیه و عمارت خورشید ساختمان موزه بزرگ خراسان رضوی را آغاز نمودند. سنگ بنای اولیه این موزه را شهرداری مشهد پی ریزی شده‌است. مکان این موزه در زمینی به وسعت ۴۹۰۰ متر مربع در بوستان کوهسنگی واقع شده و از پروژههای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی است.
اجرای این طرح در ۱۲ طبقه و زیر بنای تقریبی ۱۸۰۰۰ متر مربع در سال ۸۲ از سوی شهرداری مشهد به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی واگذار شد که در آن بخش‌های مختلفی از جمله فضاهای موزه‌ای متنوع، اتاق پژوهشگران، محل نمایش نمایش دائمی اشیاء، فضای اداری و... پیش بینی شده‌است.
- موزه بنیاد شهید
این مکان که در فضای اداری بنیاد شهید واقع شده در ابتدای بلوار مدرس قرار دارد، و گوشه‌هایی از جنگ ایران و عراق را به نمایش می‌گذارد. بیشترین اشیای موجود، از سوی خانواده کشته‌شدگان جنگ به این موضوع اهدا شده‌است.
- موزه مردم شناسی رباط ویرانی
این موزه با هدف معرفی جایگاه و اهمیت مشاغل سنتی و بومی مشهد در سال ۱۳۸۵ شمسی در محل رباط ویرانی از بناهای تاریخی دوره تیموری و صفوی ایجاد گردیده‌است. رباط ویرانی بنایی است سرپوشیده که در قرون و سده‌های پیشین در راه کاروان‌رو نیشابور به توس واقع بوده اما امروزه در محور گردشگری مشهد شاندیز در ویرانی ۱۹ واقع است.
- موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان
سازمان آموزش و پرورش خراسان رضوی با هدف ارتقای سطح اطلاعات عموم علاقه مندان در سال ۱۳۷۷ شمسی اقدام به تاسیس موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان نمود. بخشی از اشیاء ارزشمند این موزه اهدایی نمونه‌هایی توسط مردم بوده‌است.
- موزه علوم زمین
این مکان در وسعتی حدود ۴۵۰ مترمربع در سال ۱۳۸۵ شمسی به بهره برداری رسید که از بخش‌های مختلف آن میتوان به سالن مرکزی با تنوعی از نمونه سنگ‌ها، کانی‌ها، فسیل، مخزن با بیش از هزار نمونه، سالن نمایش فیلم و کارگاه اشاره کرد.
- موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی
پروژه احداث موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با مساحت تقریبی ۲۰۰ متر در سال ۱۳۸۷ در محل اداری واقع در بلوار وکیل آباد مورد بهره برداری قرار گرفت. این مجموعه شامل ۲۲ زیستگاه مصنوعی از جمله منطقه دشتی، کویری تپه ماهوری استپی، کوهستانی جنگلی، باتلاقی، نی زار، خور، آب‌های ساحلی و دریا میباشد که در آن بیش از ۳۰۰ نمونهٔ تاکسیدرمی شده نظیر ۱۷ گونه پستاندار، ۱۱۰۰ گونه پرنده، ۳ گونه خزنده، ۵ نوع سنگواره و ۳۹ تابلو حشرات است.
- گنجینه آب
این مکان در سال ۱۳۷۸ ش توسط کارشناسان آب منطقه‌ای خراسان واقع در بلوار سازمان آب افتتاح گردید. هدف از ایجاد چنین مجموعه‌ای آشنایی، بررسی و شناخت سازه‌های آبی قدیمی استان از قبیل شیوه‌های آبیاری سنتی، آداب و رسوم مرتبط با آب در مناطق مختلف، معرفی تکامل و پیشرفت صنعت آب، پل بندها، نحوه عملکرد بخدان‌ها، آب‌انبارها و قنات‌ها و روی هم رفته ارائه اطلاعات و مستندات به علاقمندان میباشد.
- موزه مردم شناسی حمام مهدی قلی بیک
این موزه در کنار مقبره امیر غیاث الدین ملکشاه در ضلع غربی حرم رضوی واقع شده‌است.
- موزه فردوسی و شاهنامه توس
ساختمان این موزه همزمان با بنیان آرامگاه فردوسی در بخشی از محوطه باغ برای چایخانه سنتی طراحی و سپس اجرا گردید. بعدها این بنا به موزه تغییر کاربری داد و در آن اشیاء مرتبط و آثار به دست آمده از توس و روزگار فردوسی برای بازدید فرهنگ دوستان به نمایش گذاشته شده‌است.
- موزه آرامگاه نادری
این موزه در محل آرامگاه نادری در چهارراه شهدا مشهد واقع است. فضای وسیع سالن موزه دارای ویترین‌هایی است که در آن بیشتر اقلام جنگی و جنگاوری از عصر افشاریه و قاجار در معرض دید عموم قرار گرفته‌است.
- موزه حوضخانه هزاردستان
این مکان با وسعتی معادل ۳۵۰ متر مربع در اواسط راسته بازار جنت واقع گردیده و پیش از تغییر کاربری به حوضخانه بخشی از یک خانه مسکونی در محله قدیمی سراب قرار داشته‌است. هدف از ایجاد چنین فضای سنتی ارائه و بازشناخت فرهنگ غنی ایرانی اسلامی به گردشگران داخلی و خارجی و زائران آرامگاه رضا میباشد.
مکانهای مذهبی
مهمترین اماکن مذهبی شهر مشهد که مهمترین مکان مذهبی ایران نیز هست، حرم علی بن موسی‌الرضا است. سالانه حدود ۳۰ تا ۳۵ میلیون نفر به زیارت این حرم می‌روند.
دیگر مسجدها، حسینیه‌ها و امامزاده‌ها از جمله مکانهای مذهبی هستند که دارای زیارت کنندگان فراوانی هستند.
مسجد جامع گوهرشاد واقع در محدوده حرم رضوی، مسجد هفتاد و دوتن، مسجد و حسینیه کرامت، امامزاده ناصر و یاسر و امامزاده یحیی بن زید بن علی بن الحسین (میامی) آرامگاه خواجه اباصلت، آرامگاه خواجه مراد، آرامگاه پیر پالاندوز، آرامگاه شیخ نخودکی، گنبد خشتی، گنبد سبز، از جمله مکانهای مذهبی مشهد هستند.
مکان های ورزشی
مشهد دربردارندهٔ مجموعه‌ها و اماکن ورزشی بسیار و چندین پیست ورزشی میباشد که در ادامه به انها اشاره شده است:
مجموعه‌های ورزشی
مجموعه‌های ورزشی تختی مشهد، مجموعه‌های ورزشی آستان قدس رضوی، مجتمع فرهنگی ورزشی یاس، استخرهای ارمغان، کاظمیان، هلال احمر و شهید بهشتی، مجموعه ورزشی موجهای آبی را میتوان بعنوان نمونه یاد کرد. گفتنی است در سال ۱۳۹۰ بزرگترین مجموعه آبی سرپوشیده طبقاتی آسیا با نام پارک ساحلی آفتاب در مشهد افتتاح گردید.
استادیوم های ورزشی
در این بخش میتوان استادیوم ثامن و ورزشگاه امام رضا را نام برد.
ورزشگاه ثامن مشهد دومین ورزشگاه ایران پس از ورزشگاه آزادی است که به دوربین عنکبوتی مجهز شده است.[۴۴]
ورزشگاه امام رضا نیز شامل ۱۴ سالن ورزشی در زیر جایگاه تماشاگران استادیوم میباشد، این استادیوم ۲۵ هزار نفره تا زادروز علی ابن موسی‌الرضا، در سال ۱۳۹۱ به طور کامل به بهره‌برداری خواهد رسید؛ اولین چمن مصنوعی مورد تایید فیفا در کشور، در این استادیوم اجرا خواهد شد که ناظران فیفا برای تایید استاندارد آن چهار مرحله بازدید خواهند داشت؛ میزان افرادی که در یک روز در این مجموعه ورزش می‌کنند ۳۵۰۰ نفر است در حالی که این رقم در استادیوم آزادی معادل ۲۵۰۰ نفر میباشد.[۴۵]
پیست‌های ورزشی
پیست دوچرخه‌سواری مشهد که در سال ۱۳۹۰ به عنوان مجهزترین پیست دوچرخه‌سواری کشور معرفی گردید [۴۶][۴۷]؛ پیست اتوموبیل‌رانی، پیست موتورسواری و پیست موتورکراس که همه در ۱۰ کیلومتری جاده مشهد - شاندیز واقع میباشند؛ پیست اسکیت بلوار شهید باهنر، پیست اسکیت کوهسنگی٬ پیست اسکی کوههای آب و برق مشهد و پیست سوارکاری مشهد نیز از دیگر پیست‌های ورزشی مشهد میباشند.[۴۸]
اولین زمین چمن گلف کشور ایران نیز در مجموعه ثامن شهر مشهد واقع میباشد. [۴۹]
آموزش
این شهر با دارا بودن مراکز دانشگاهی و آموزش عالی بسیار بویژه دانشگاه فردوسی مشهد با بیش از ۲۳ هزار دانشجوی داخلی و خارجی[۵۰] و نیز دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد و واحد بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد عملاً به قطب دوم دانشگاهی کشور پس از تهران مبدل شده‌است. علاوه بر آن شهرداری مشهد در سال ۱۳۸۷ توسط سازمان بین‌المللی کلان شهرهای جهان متروپلیس به عنوان دومین مقر آموزشی این سازمان پس از مونترال در کانادا انتخاب شد.[۵۱]
اسامی برخی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی مشهد
دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، واحد بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد، مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری مشهد، موسسه آموزش عالی حکمت رضوی، موسسه غیر انتفاعی خیام، موسسه آموزش عالی خراسان، موسسه آموزش عالی سجاد مشهد، موسسه آموزش عالی خراسان، دانشکده فنی سما، جهاد دانشگاهی مشهد، دانشگاه پیام‌نور مشهد، مرکز تربیت معلم شهید بهشتی مشهد، موسسه اموزش عالی بینالود مشهد، موسسه آموزش عالی بهار، موسسه آموزش عالی تابران، موسسه آموزش عالی توس مشهد، دانشکده فنی شهید منتظری، دانشکده فنی مهندسی ثامن الحجج، دانشگاه امام رضا، حوزه علمیه مشهد، مدرسه علمیه آیت‌الله‌العظمی خویی، مؤسسه آموزش عالی سلمان، مؤسسه آموزش عالی فردوس، موسسه اموزش عالی کاویان، مؤسسه آموزش عالی اسرار، موسسه آموزش عالی خاوران، موسسه آموزش عالی مطهر مشهد، موسسه آموزش عالی علوم پزشکی وارستگان
حمل‌ونقل
جابجایی‌های درون شهری
حمل و نقل در شهر مشهد بر عهده سازمان تاکسیرانی، شرکت واحد اتوبوسرانی و شرکتهای خصوصی، تاکسی‌تلفنی‌ها و مینی‌بوس‌ها و خطوط مترو میباشد.
مترو مشهد
قطار شهری مشهد در روز ۲ اسفند ۱۳۸۹ به بهره‌برداری رسید. بر این اساس مشهد بعد از تهران دومین شهر در ایران است که از شبکه مترو برخوردار می‌شود.
متروی مشهد شرق و غرب شهر را در کمتر از ۵۰ دقیقه به هم متصل می‌کند. لازم به ذکر است که روزانه حدود ۱۰۰ هزار نفر از طریق قطار شهری مشهد جابجا میشوند.[۵۲]
بر اساس پیش بینی‌ها، شهر مشهد نیازمند ۴ خط مترو است.
- مسیر شماره ۱ قطار شهری مشهد به طول ۲۵ کیلومتر از فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد تا منطقه وکیل‌آباد
- مسیر شماره ۲ به طول ۱۴ کیلومتر از انتهای طبرسی شمالی تا میدان فضل بن شاذان
- مسیر شماره ۳ به طول حدود ۲۴ کیلومتر از شهرک ابوذر تا قاسم‌آباد
- مسیر شماره ۴ به طول ۱۴ کیلومتر از شهرک شهید رجایی به خواجه ربیع
در طرح قطار شهری مشهد، توسعه خطوط قطار شهری به شهرهای جدیدی چون گلبهار و بینالود نیز پیش بینی و تصویب شده‌است. [۵۳]
بزرگراه‌ها
در کلانشهر مشهد به طور دقیق ۷۵ کیلومتر بزرگراه داخل شهری وجود دارد که با وجود توسعه آنها ولی طرح اصلی و پایهٔ اکثریت آنها به قبل از انقلاب اسلامی بر میگردد.[نیازمند منبع]
از جمله آنها بزرگراه صدمتری است که با طول ۲۱ کیلومتر در گذشته به عنوان کمربندی احداث شد و امروزه بزرگراه صدمتری سابق که به دلیل ساخت و ساز، بزرگراه شهری محسوب می‌شود شامل سه بزرگراه قائم، فجر و بسیج میگردد.
برخی بزرگراه‌های مشهد عبارتند از:
بزرگراه میثاق، بزرگراه شهید کلانتری، بزرگراه امام علی، بزرگراه نمایشگاه، بزرگراه وکیل‌آباد، بزرگراه خاتم، آزادی، بزرگراه قائم، بزرگراه بسیج، بزرگراه همت (فجر).
فرودگاه
شهر مشهد دارای فرودگاهی بین‌المللی با نام «فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد» است؛ این فرودگاه دارای مسیرهای پروازی داخلی و خارجی بسیار متعددی میباشد.[۵۴]
این فرودگاه درسال ۱۳۳۰ در محل زائرسرای فعلی احداث شد. پیش از آن در محل میدان پانزده خرداد باندی خاکی جهت فرود هواپیماهای کوچک نظامی وجود داشت که محل استقرار قبضه‌های ضدهوائی بود.
در سال ۱۳۴۶ باند جدید فرودگاه مشهد ازنوع بتن و پایگاه پدافند نیروی هوائی مورد بهره برداری قرارگرفت که روزانه یک پرواز از نوع DC3 درمسیر تهران-مشهد و پروازهای آموزشی و ایرتاکسی علاوه بر پروازهای نظامی ازآن استفاده می‌کردند.
با افزایش پروازها و ورود هواپیماهای DC8 و متعاقباً بوئینگ ۷۲۷،۷۳۷،۷۰۷ وایرباس درسال ۱۳۵۷ پارکینگ و ترمینال جدید برج مراقبت پرواز و ساختمانهای جانبی فرودگاه جدید مورد بهره برداری قرارگرفت.
پس از پایان جنگ ایران و عراق، فرودگاه مشهد به فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد تغییر نام داد. [۵۵]
آلودگی‌های زیست‌محیطی
متاسفانه شهر مشهد نیز همانند سایر کلان شهرهای بزرگ دنیا درگیر آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی خاک، آلودگی صوتی و آلودگی‌های مغناطیسی میباشد؛ یکی از مهمترین اقداماتی که در راستای کاهش این آلودگیها صورت گرفته استفاده از انرژی و فناوریهای دوستدار محیط زیست و تاسیس بزرگترین نیروگاه خورشیدی کشور در این شهر میباشد، یکی از ویژگیهای مهم نیروگاه خورشیدی مشهد استفاده از سیستم ردیاب خورشید است که توان تولید برق را ۲۰ درصد افزایش میدهد.[۵۶]
از دیگر فعالیتهای صورت گرفته در این زمینه میتوان به ایجاد نخستین نیروگاه بیوگاز خاورمیانه در شهر مشهد در سال ۱۳۸۸ اشاره نمود[۵۷][۵۸]که این پروژه آثار مطلوب زیست محیطی را به همراه خواهد داشت و گازهای مخرب لایه ازن جمع‌آوری و سپس سوازنده میشوند و از محل تولید انرژی آن برق تولید میگردد و در آینده نزدیک، سومین نیروگاه بیوگاز نیز در این شهر احداث خواهد گردید.[۵۹] از دیگر سو شهر مشهد اولین و تنها شهری میباشد که اقدام به تولید کود گرانوله (نوعی کود آلی گوگرددار) در کارخانه کمپوست نموده که برای حفظ محیط‌زیست و کشاورزی پایدار کمک مفیدی میباشد.[۶۰] راه اندازی کارخانجات بازیافت در شهر مشهد ۲۰ درصد از مشکلات زیست محیطی این شهر را کاهش داده است. [۶۱]
آلودگی هوا
بر طبق آمار ارائه شده روزانه بیش از ۸۰۰ هزار دستگاه خودرو در شهر تردد می کند که این تعداد خودرو عامل ۷۰ درصد آلودگی هوای شهر مشهد است.[۶۲] در سطح شهر مشهد، روزانه ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار سفر درون‌شهری انجام می‌شود که در آن، یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر مسافر جابجا می‌شود.[۶۳][۶۴] در حال حاضر، تنها ۵۰ درصد این سفرها، با وسایل حمل و نقل عمومی انجام می‌گیرد.[۶۴] همچنین سالانه حدود ۴۰ هزار خودرو به شبکه معابر شهری وارد می‌شود.[۶۴] در این میان، حدود شش درصد سفرهای درون شهری، با دوچرخه انجام می‌شود.[۶۳] ۱۲ ایستگاه سنجش آلودگی هوا در مشهد مستقر است که بیش از ۸۰ درصد از پهنه شهر را پوشش میدهد و برای پوشش صد در صدی به احداث پنج ایستگاه دیگر نیاز است.[۶۵]
ارتباط های بین المللی
کنسولگری ها
شهرهای هم پیوند و خواهرخوانده
شهرهای خواهر خواندهٔ مشهد عبارتند از:
ارومچی، چین
لاهور، پاکستان- کراچی، پاکستان
میلان، ایتالیا
فرزنو، ایالات متحده آمریکا
کوالالامپور، مالزی
مونیخ ، آلمان
مشاهیر و نام آوران
فهرست مشاهیر و نام آوران این شهر را در بخش اهالی مشهد مشاهده بفرمایید.
نگارخانه
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی بر حسب سواد». وبگاه رسمی مرکز آمار ایران. دریافت‌شده در ۲۰ آبان ۱۳۹۰.
- ↑ «تراکم در شهرها». شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ idosi.org - de beste bron van informatie over idosi. Deze website is te koop!
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ «پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران». درگاه ملی آمار.
- ↑ «به نقل از جام جم آنلاین».
- ↑ «معاون وزیر خارجه: سالانه یک میلیون مسافر خارجی به مشهد سفر می‌کنند».
- ↑ «به نقل از مشرق نیوز».
- ↑ «پورتال جامع برنامه ریزی سفر میزبان زائر».
- ↑ «مشهد». موسسه فرهنگی جام طهور. دریافت‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۲.
- ↑ «تاریخ ایران قبل از اسلام». آشنایی با ایران. دریافت‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۲.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ مروارید، محمدرضا. «تاریخ مشهد». Imam Reza (A.S.) Network. دریافت‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۲.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ۱۲٫۴ «تاریخچه شهر مشهد».
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ «وجه تسميه و پيشينه تاريخي مشهد». وبگاه اداره کل استان خراسان رضوی. دریافت‌شده در ۲۲ بهمن ۱۳۹۰.
- ↑ کریمی شرودانی، محمود (۹ تیر ۱۳۸۹). «نادرشاه افشار». موسسه فرهنگی و هنری نور راسخون. دریافت‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۲.
- ↑ «وجه تسمیه «مشهد»».
- ↑ «تاریخچه شهر مشهد». وبگاه شهر الکترونیک مشهد. ۳۱ شهریور ۱۳۸۳. دریافت‌شده در ۴ دی ۱۳۸۶.
- ↑ «تاریخچه شهر مشهد». وبگاه آفتاب. دریافت‌شده در ۴ دی ۱۳۸۶.
- ↑ «تاریخ مشهد». وبگاه شبکه امام رضا. دریافت‌شده در ۵ دی ۱۳۸۶.
- ↑ «مشهد، پایتخت معنوی ایران اعلام شد».
- ↑ «ویژگیهای طبیعی مشهد». وبگاه شهر الکترونیک مشهد. ۳۱ شهریور ۱۳۸۳. دریافت‌شده در ۴ دی ۱۳۸۶.
- ↑ «زمین شناسی مشهد». زمین شناسان مشهد.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ "آب و هوای مشهد" (به انگلیسی). وبگاه ودربیس. Retrieved 29 January 2010.
- ↑ «اماکن و ابنیه تاریخی _ باستانی مشهد و حومه». پایگاه جامع اطلاع‌رسانی شهر مشهد. دریافت‌شده در ۵ دی ۱۳۸۶.
- ↑ «معماری و شهرسازی مشهد». پایگاه جامع اینترنتی شهرداری مشهد.
- ↑ «بانک اطلاعات شهر مشهد».
- ↑ «پایگاه اطلاع رسانی شهر مشهد مقدس».
- ↑ «پارک جنگلی طرق». سایت شهرداری مشهد.
- ↑ «پارک جنگلی وکیل آباد». سایت تبیان.
- ↑ «اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی».
- ↑ «شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی».
- ↑ «شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی».
- ↑ شورای اسلامی شهر مشهد
- ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ پایگاه اطلاع رسانی شورای اسلامی شهر مشهد، .
- ↑ رییس شورای شهر مشهد:رسانه‌ها هر جا تخلف دیدند، فریاد بزنند
- ↑ پروتال شهرداری مشهد، بخش درباره حوزه شهردار.
- ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ «وزارت کشور، مرجع شهرهای ایران».
- ↑ «اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی».
- ↑ "Mashad Rugs: Guide to Mashhad Carpet" (به انگلیسی).
- ↑ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ جمعیت شهرهای موجود کشور و متوسط رشد سالانه آنها به ترتیب حروف الفبا، نشریات مرکز آمار ایران
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. دریافت‌شده در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۰.
- ↑ «پایگاه تخصصی گردشگری خراسان».
- ↑ «بانک اطلاعات شهروند (مشهد)».
- ↑ «بانک اطلاعات شهروند-کتابخانه ها».
- ↑ اخبار۱، ورزشگاه ثامن‌الائمه به دوربین عنکبوتی مجهز می‌شود.
- ↑ اخبار۲، ورزشگاه امام رضا سال ۹۱ افتتاح می‌شود .
- ↑ «مجهزترين پيست دوچرخه سواري كشور در مشهد مقدس افتتاح شد = ۷ اسفند ۱۳۹۰». وبگاه وزارت ورزش و جوانان.
- ↑ «پيست مشهد تاثير بسزايي در رشد دوچرخه سواري خواهد داشت = ۷ اسفند ۱۳۹۰». وبگاه فدراسیون دوچرخه‌سواری جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ بانک اطلاعات شهروند، شهر الکترونیک مشهد.
- ↑ «اولین زمین گلف کشور در مشهد احداث می شود». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۸ اسفند ۱۳۹۰.
- ↑ «بیش از ۲۳ هزار دانشجو در این دانشگاه تحصیل می‌کنند».
- ↑ «مشهد به عنوان مرکز آموزش متروپلیس انتخاب شد».
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی شهرداری مشهد - مشهد نیوز
- ↑ «سوالات متداول». وبگاه شرکت بهره برداری قطار شهری مشهد و حومه. دریافت‌شده در ۲۳ بهمن ۱۳۹۰.
- ↑ [http://en.wikipedia.org/wiki/Mashhad
- ↑ «همشهری آنلاین». دریافت‌شده در ۲۳/۰۱/۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «همشهری آنلاین». دریافت‌شده در ۲۳/۰۱/۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «افتتاح اولین نیروگاه بیوگاز سوز از دفنگاه زباله شهر مشهد درکشور». وزارت نیرو - سازمان انرژی‌های نو ایران (سانا). دریافت‌شده در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- ↑ «حضور شهردار کراچی در نخستین نیروگاه بیوگاز خاورمیانه». وبگاه سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد. دریافت‌شده در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- ↑ «شهردار مشهد: سومین نیروگاه بیوگاز مشهد بزودی نصب می‌شود». خبرگزاری ایسنا. دریافت‌شده در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- ↑ «استفاده از انرژی نیروگاه بیوگاز مشهد در راستای حفاظت از محیط زیست». وبگاه مقالات دانشگاهی و کتب استادان دانشگاه فردوسی مشهد. دریافت‌شده در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۱.
- ↑ «کاهش ۲۰ درصدی مشکلات زیست محیطی در مشهد». پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری مشهد. دریافت‌شده در ۲۳ خرداد ۱۳۹۱.
- ↑ «کاهش ۲۰ درصدی مشکلات زیست محیطی در مشهد». پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری مشهد. دریافت‌شده در ۲۳ خرداد ۱۳۹۱.
- ↑ ۶۳٫۰ ۶۳٫۱ «حمل و نقل درون شهری مشهد».
- ↑ ۶۴٫۰ ۶۴٫۱ ۶۴٫۲ «حمل و نقل درون شهری مشهد».
- ↑ «برنامه جامع کاهش آلودگی هوا در مشهد باید بطور جدی پیگیری شود».
پیوند به بیرون
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ مشهد موجود است. |
 |
معنای مشهد را در ویکیواژه، واژهنامهٔ آزاد، ببینید. |
.jpg)
.jpg){kind=link}
_(1).gif){kind=link}
_(2).gif){kind=link}
_(7).jpg){kind=link}
_(5).jpg){kind=link}