سماور: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
جز ربات: افزودن رده از مقاله همسنگ در ویکی‌انگلیسی
Amirobot (بحث | مشارکت‌ها)
جز r2.7.1) (ربات افزودن: az:Samovar
خط ۵۵: خط ۵۵:
[[رده:وسایل خانگی]]
[[رده:وسایل خانگی]]


[[az:Samovar]]
[[bg:Самовар]]
[[bg:Самовар]]
[[ca:Samovar]]
[[ca:Samovar]]

نسخهٔ ‏۸ سپتامبر ۲۰۱۱، ساعت ۱۲:۴۱

سَماوَر (به روسی: Самовар) وسیله‌ای معمولاً فلزی است که برای آماده کردن چای به منظور نوشیدن بکار می‌رود. واژه سماور از زبان روسی آمده و در آن زبان معنی آن «خودجوش» است.

پرونده:07102007452.jpg
سماور تزیینی در کاروانسراسنگی زنجان
سماور و قوری قلم‌کاری شده. میدان نقش جهان اصفهان

بطور سنتی، مرکز تولید سماور در ایران، شهر بروجرد در استان لرستان بوده است. بیشتر سماورهای تولید بروجرد از جنس ورشو و برنج هستند. سماور یک عبارت روسی به معنی ((خود جوش )) و مرکب از دو واژه Cam به معنی خودش و Bap به معنی پختن می باشد. این ظرف دارای یک مخزن آب است که برای آماده کردن چای وموارد دیگر همواره در حال جوشیدن نگهداشته می شود.

تاریخچه

در دوره صفویه ابتدا قهوه به عنوان یک نوشیدنی وارد ایران شد و در زمان شاه عباس اول، مصرف آن در دربار و برای پذیرایی از مهمانان معمول شد و آبدارخانه هایی به همین منظور دائر گردید. در همین زمان در بیشتر شهر های بزرگ ایران قهوه خانه های متعددی دائر گردید که محل سرگرمی و میعادگاه شاعران، هنرمندان و اهل دل بود .به مرور زمان قهوه خانه در شمار یکی از واحد های معتبر صنفی در آمد و قهوه چی گری یکی از شغلهای رسمی و شناخته شده در جامه گردید .اغلب این این مراکز را قهوه چیانی میگرداندند که از پهلوانان و لوطیان و جوانمردان یا معتمدان یا ریشسفیدان محله به شمار می رفتند.

مولف تذکره الملوک در بیان مشاغل دوره صفویه از صاحب جمع قهوه خانه نام برده و نوشته است که قهوهدانهی طلا، نقره، مس، قراآفتابه، قهوه بریان، پیاله و سینی تحویل مشارالیه می شده همچنین برای وی مواجبی نیز تعیین می نمودند .

قهوه چی باشی به کسی گفته می شود که قهوه خانه یا آبدار خانه دربار را می گرداند و در دوره قاجار منصب قهوه چی باشی گری را فقط به خدمتگذاران صدیق و وفادار و معتمد خود اعطا می کردند.

در آغاز احتمالا از سماور برای تهیه قهوه استفاده می شده است اما بعد ها که چای وارد ایران شد از آن برای آماده کردن چای نیز استفاده گردید .

بر اساس آخرین اطلاعات از منابع موجود، سماور رد قرن هجدهم میلادی از ایران و خاورمیانه به روسیه وارد شد و مردم روسیه آن را به یک کالای هنری تبدیل کردند.

اولین سماور ساخت روسیه در شهر تولا (Tula) در تاریخ 1820 میلادی ساخته شد، بعدها این شهر به عنوان مرکز تولید سمار روسیه مشهور گردید و تا تاریخ 1900 میلادی چهل کارخانه سماور سازی در آن فعالیت داشت برخی از سماور های روسی دارای مهرهایی به صورت منفرد یا مزدوج می باشند .این مهرها که اغلب دارای دارای تاریخ هستند نشان دهنده این است که کارخانه سازنده در نمایشگاهای برگزار شده در سالهای مختلف امتیازهایی از طرف حکومت وقف کسب نموده و مهر مورد نظر به نوعی مشخص کننده کیفیت و اهمیت کالا بوده است.

برای اولین بار سماور در دوره سلطنت شاهرخ نوه نادر شاه افشار وارد ایران شد و تادوران صدارت امیر کبیر که وی صنعتگران ایرانی را به ساخت سماور تشویق کرد این وسیله از کالاهای وارداتی بود.

در اواخر دوره ناصرالدین شاه قاجار که نوشیدن چای عمومیت یافته بود، صنعت سماور سازی در شهر ها و روستاها و در میان عشایر رونق گرفت و دواتگران در ابتدا ابزار کتاب را می ساختند، از آن پس انواع سماور و وسائل مربوط به آن مانند جام یا لگنچه و پارچ می ساختند .

گاهی سماور توسط ورشو سازان ماهر با آلیاژ نیکل و نقره ساخته می شد که همزمان با آن اسباب و وسائل تفننی برای نوشیدن چای نیر ابداع شد.

کاربری

اولین سماورهای ساخته شده بسیار ساده بودند اما بعدها در شکلها و اندازه های متنوع، بسته به نحوه استفاده مردم تولید گردیدند .بیشتر سماورهای کوچک در خانه ها و دفاتر مورد استفاده قرار می گرفتند و برخی از آنها در اندازه های بزرگتر برای استفاده در مکانهای عمومی مانند قهوه خانه ها، رستورانها و قطارهای مسافر بری و چهارراها ساخته می شدند .

سماورهایی که بیشتر در حمل ونقل از آنها استفاده می شد دسته و پایه هایشان تاشو بودند و برخی نیز محل خاصی برای پخت غذا داشتند .


انواع سماور

اینک انواع مختلف سماور از جنس برنج، نیکل، نقره، استیل و...ساخته می شود که در دوره های مختلف تغییراتی در این وسیله به وجود آمده است.

درابندا سماورها دارای ساختمانی بودند که عبارت از مخزنی برای جوش آوردن آب بود، اما میان مخزن سماورهای زغالی تنوره یا لوله های عمودی برای روشن کردن زغال در آن تعبیه شده بود، پس از آن همزمان با پیشرفتهای تکنولوژی و استفاده از سوختهای نفت، گاز و انرژی الکتریکی، سماورهای نفتی، گازی وبرقی تولید شد.

البته بعضی از سماور های زغالی را نیز با اندکی تغییر و تعبیه یک مخزن نفت فیتیله دار در قسمت پایه تبدیل به نفتی می نمودند .اما امروزه در شهرهای بزرگ با جایگزین شدن انرژی گاز و برق به ندرت از سماورهای نفتی استفاده می شود .

نگاهی به تاریخچه کشت چای نشان می دهد که اولین بار در سال1302 قمری، محمد حسین اصفهانی اقدامهای برای وارد کردن تخم و بوته چای به عمل آورد که به نتیجه نرسید و پس از وی کاشف السلطنه برای وارد کردن بذر و نهال آن از هند اقدام کرد که در سال 1319 موفق شد اولین باغ چای را در لاهیجان با همکاری دولت احداث کند .از آن پس صرف چای که قبلا تشریفاتی و به صورت تفننی به شکل یک رسم روزمره در هنگام صبحانه، نهار، شام و گاهی اوقات بین روز معمول گشت .

اکنون سماور یکی از وسائل ضروری است که بیشتر انواع گازی آن مورد استفاده منازل، شرکتها، رستورانها و... قرار می گیرد .مکانهای عمومی و قطارها نیز از کتریهای بزرگ برقی استفاده میشود .خاطره خوش سماور موجب شده است که امروزه آن را به عنوان یک عنصر تزئینی مشاهده کنیم.