ابی بن کعب

ابی پسر کعب (نام کامل: ابیّ بن کعب بن قیس بن عبید خزرجی) به کنیهٔ ابومنذر و ابوطفیل، از اصحاب محمّد پبغمبر اسلام و از جملهٔ انصار است. وی در یثرب و در طایفهٔ بنو خزرج زاده شد. او در پیمان عقبه، با محمّد بیعت کرد. محمّد او را برای کتابت قرآن و مراسلات برگزید. او در یثرب، تمام قرآن را حفظ کرد. پس از مرگ محمّد، او از اعضای شورای انتخابی ابوبکر بود. دیگر اعضای این شورا عبارت بودند از: عمر، عثمان، علی، عبدالرّحمن پسر عوف، معاذ پسر جبل و زید بن ثابت. در دوران خلافت عمر، در فتاوا به ابی پسر کعب، عثمان و زید بن ثابت رجوع می‌شد. عمر همواره از ابی پسر کعب با لقب سیّد المسلمین به معنی سرور مسلمانان یاد می‌کرد. پس از مرگ عمر، ابی با عثمان بیعت کرد. در این زمان، ابی پسر کعب دومین مصحف قرآن را جمع آوری کرد که به مصحف کعبی مشهور است. او در سال ۶۴۹ میلادی معادل با ۲۹ هجری قمری در یثرب درگذشت و خلیفه عثمان بر جنازه وی نماز گزارد.

مصحف ابی بن کعب

در روایتی از پیامبر اسلام نقل شده است

که؛

قرائت قرآن را از چهار نفر بخواهید: عبدالله بن مسعود، سالم مولى أبي حذيفة، ابی بن کعب و معاذ بن جبل.

مصحف ابی بن کعب، با قرآن رایج در بین مسلمانان ظاهرا تفاوتهایی داشت. در این مصحف:

• ۱۱۵ سوره وجود داشت.
• ترتیب سوره‌ها تقریبا هماهنگ با مصحف ابن مسعود بوده مگر اینکه سوره انفال را قبل از سوره توبه آورده و برخلاف مصحف ابن مسعود، دارای سوره‌های حمد، فلق و ناس نیز بود.
• ‌ دو سوره به نامهای سوره حفد و سوره خلع نیز وجود داشت.

سوره خلع:

بسم الله الرحمن الرحيم. اللهم انا نستعينك و نستغفرك. و نثني عليك و لانكفرك. و نخلع و نترك من يفجرك. یعنی: به نام خداوند بخشنده مهربان. خدايا! فقط از تو يارى و آمرزش مى‌خواهيم. تو را سپاس مى‌گوييم و بر تو كفر نمى‌ورزيم. و كسانى را كه گناه كنند رد نموده و ترك مى‌كنيم.

سوره حفد:

بسم الله الرحمن الرحيم. اللهم اياك نعبد. و لك نصلي و نسجد. واليك نسعى و نحفد. نخشى عذابك. و نرجو رحمتك. ان عذابك بالكفار ملحق. یعنی: به نام خداوند بخشنده مهربان. خدايا! فقط تو را مى‌پرستيم. و فقط براى تو نماز مى‌خوانيم و به سجده مى‌رويم. و تنها به سوى تو قدم برداشته و مى‌شتابيم. از عذابت مى‌ترسيم. و به رحمتت اميدواريم. قطعا عذاب تو به كافران خواهد رسيد.

• میان سوره‌های فیل و قریش، بسم الله الرحمن الرحیم نیامده است و یک سوره به حساب می‌آیند.
• ابتدای سوره زمر با حم شروع می‌شود.
• برخلاف مصحف رایج بین مسلمانان، اختلاف قرائت وجود داشت بدین صورت که برخی از کلمات تبدیل به کلمات مترادفشان شده بود به عنوان مثال در سوره یس آیه ۵۲ «قالوا یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا» چنین نوشته شده بود که « ... من هبّنا من مرقدنا» و یا آیه ۲۰ سوره بقره «کلما اضاء لهم مشوا فیه» به صورت «مروا فیه» یا «سعوا فیه» خوانده می‌شد.

جستارهای وابسته

• قاریان هفتگانه
• مصحف

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی
• زندگی صحابه، محمود طریقی، مشهد، ۱۳۸۵