معناشناسی

معناشناسی (Semantics)، دانش بررسی و مطالعۀ معانی در زبان‌های انسانی است. بطورکلی، بررسی ارتباط میان واژه و معنا را معناشناسی می‌گویند.

زبان‌شناسی نوین پژوهش پیرامون خواص مربوط به معانی را به شیوه‌های عینی و سیستماتیک دنبال نموده، و در این راه دامنۀ وسیعی از زبان‌ها و بیان‌ها را در نظر می‌گیرد. بدین ترتیب، گوناگونی و ابعاد شیوه‌های زبان‌شناسانه بیشتر و وسیع‌تر از روش‌هایی‌ست که منطقیون و فلاسفه با تمرکز بر دامنۀ محدودتری از جملات در درون یک زبان واحد به‌کارگرفته‌اند. از لحاظ زبانشناسی ، دانش معناشناسی به موضوعات پایه‏ای خود میپردازد ؛ نظیر چند‏معنایی (آرایه‏ای که به ابهامات معنایی میپردازد)، ترادف (آرایه‏‏ای که پیرامون لغات هم معنی میباشد)، تضاد (معانی مخالف یک لغت)، هم‏آوایی، مجاز مرسل و ...

به عنوان زمینه‌ای پیچیده و حیاتی در تحلیل زبان‌شناسی، معناشناسی خود به دانش‌های متعدد از رشته‌های علمی وسیع و اساسی دیگری نظیر منطق، ریاضیات، و فلسفه نیازمند است.

معناشناسی و منطق

در منطق نیز بررسی ارتباط میان نمادها و آنچه نمادها نشان می‌دهند را معناشناسی می‌نامند.

خوب است در آغاز به این نکته اشاره کنیم که در معناشناسی، میانِ واژه و فرهنگواژه (lexeme) تفاوت وجود دارد. واژه را که همه می‌شناسیم و در بخش‌های پیش نیز به آن اشاره شده است. اما فرهنگواژه یا واژه قاموسی شامل بنِ واژه، واژه کامل، و یا یک اصطلاح (idiom) است و بطور کلی واحد و یکان فرهنگ نویسی بشمار می‌رود. بنابراین، «سگ»، «شادمانی»، «سر و کله زدن»، هرسه، فرهنگواژه هستند.

موضوعات

برخی از موضوعات عمده در این مبحث وسیع عبارت است از:

• طبیعت معانی
• خواص سیستم مفهومی به عنوان زیربنای معانی

• سهم ساختارهای نحوی در تفسیر و تبیین جملات زبان

• نقش فاکتورهای غیر گرامری در تفهیم سخن

علوم کامپیوتر

در حوزهٔ علوم کامپیوتر معناشناسی منعکس کنندهٔ معانی مربوط به برنامه‌ها و توابع است. از این منظر، مفاهیم و ایده‌های مربوط به معناشناسی است که امکان تفکیک و جداسازی برنامه‌ها به دو بخش نحوی و معنایی را فراهم می‌نماید.

برای نمونه با آن که عبارت زیر صورت‌های نحوی متفاوت و گوناگونی را در زبان‌های مختلف به خود می‌گیرد در همه جا معنای یکسانی دارد:

x += y; (C, Java, etc.) x := x + y; (Pascal) Let x = x + y; (early BASIC) x = x + y (most BASIC dialects, Fortran)

جستارهای وابسته

• وب معانی‌نگر

منابع

• Crystal D., The Cambridge Encyclopedia of Language, 2nd edition, Cambridge University Press, 1996. ISBN 0-521-55967-7

• O'Grady, W., Dobrovolsky, M., and aronoff, M., Contemprary Linguistics, An Introduction, 2nd edition, St. Martin' Press, Inc., 1993. ISBN 0-312-06780-1

پیوندهای بیرونی

• معناشناسی، دانشنامه رشد
• وب‌گاه زبان فارسی