چندجهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۲۲ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۲۰

فرضیهٔ چندجهانی^[۱]^[۲] (به انگلیسی: multiverse، تلفظ: مالتی‌وِرس) مجموعه‌ای فرضی از گیتی‌های شاید موجود است (از جمله همین کیهان تاریخی که دائماً احساسش می‌کنیم) که مجموعاً با هم تمامی چیزهایی که وجود دارند و می‌توانند وجود داشته باشند — تمام فضا، زمان، ماده و انرژی و همچنین قوانین فیزیکی و ثابت‌هایی که به توصیف آنان می‌پردازند — را در بر می‌گیرند. این اصطلاح برای نخستین بار توسط ویلیام جیمز، فلسفه‌دان و روانشناس آمریکایی، به کار گرفته شد. گاهی اوقات گیتی‌های گوناگون موجود در مجموعه چندجهانی را گیتی‌های موازی می‌نامند.

ساختار گیتی‌گان، ماهیت هر گیتی موجود در آن، و رابطهٔ میان گیتی‌های تشکیل‌دهندهٔ آن، بستگی به فرضیهٔ به خصوصی از چندجهانی دارد که مد نظر است. گیتی‌های متعددی در کیهان‌شناسی، فیزیک، اخترشناسی، دین، فلسفه، روان‌شناسی فرافردی و ادبیات داستانی به‌ویژه در گونه‌های خیال‌پردازانه آن، فرضیه‌پردازی شده‌اند. در این حوزه‌ها، از اصطلاحات «جهان‌های جایگزین»، «جهان‌های کوانتومی»، «ابعاد نفوذی»، «ابعاد موازی»، «جهان‌های موازی»، «واقعیت‌های جایگزین»، «گاه‌شمارهای جایگزین» و «صفحات بُعدی» برای اطلاق به «جهان‌های مجازی» استفاده می‌شود.

تاریخچهٔ مفهوم چندجهانی

اروین شرودینگر در سال ۱۹۵۲ در دوبلین، سخنرانی‌ای کرد که در آن از روی شوخی به حضار هشدار داد که چیزی که قرار است گفته شود ممکن است «دیوانه‌وار به نظر برسد». او گفت که وقتی معادلاتش به نظر در حال توصیف تاریخ‌های متعدد مختلف آمدند، آن‌ها «دقیقاً شق یکدیگر نبودند، اما همه واقعاً در یک زمان رخ می دادند».

منابع

↑ سبحانی، علیرضا؛ گلشنی، مهدی (۱۳۹۳). «تک‌جهانی یا چندجهانی از نظر برخی اندیشمندان مسلمان متقدم» (PDF). فلسفه علم، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي: ۱۰۹-۱۳۷. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۲۲.
↑ فتحعلیان، نرگس؛ کیاشمشکی، ابوالفضل (۱۳۹۵). «وابستگی نظریه های چندجهانی به افق مفهومی نظریه پردازان» (PDF). ذهن. ۱۷ (۶۷): ۱۰۳-۱۵۵. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۲۲.

Wikipedia contributors, "Multiverse," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Multiverse&oldid=551738047 (accessed April 23, 2013).

[1] سبحانی، علیرضا؛ گلشنی، مهدی (۱۳۹۳). «تک‌جهانی یا چندجهانی از نظر برخی اندیشمندان مسلمان متقدم» (PDF). فلسفه علم، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي: ۱۰۹-۱۳۷. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۲۲.

[2] فتحعلیان، نرگس؛ کیاشمشکی، ابوالفضل (۱۳۹۵). «وابستگی نظریه های چندجهانی به افق مفهومی نظریه پردازان» (PDF). ذهن. ۱۷ (۶۷): ۱۰۳-۱۵۵. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۲۲.

[۱]

[۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{کیهان‌شناسی}}
-فرضیهٔ '''گیتی‌مرکب'''<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =سبحانی | نام = علیرضا| نام خانوادگی۲ = گلشنی| نام۲ = مهدی| عنوان =تک‌جهانی یا چندجهانی از نظر برخی اندیشمندان مسلمان متقدم | ژورنال = فلسفه علم، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي| مکان = | ناشر = | دوره = | شماره = | سال =۱۳۹۳ | صفحه = ۱۰۹-۱۳۷| پیوند = https://philosophy.ihcs.ac.ir/article_1184_8d6bfc32ea765489b783f1756da4e4a4.pdf| doi = | بازیابی = ۱۹ آوریل ۲۰۲۲}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = فتحعلیان| نام = نرگس | نام خانوادگی۲ = کیاشمشکی| نام۲ =ابوالفضل | عنوان =  وابستگی نظریه های چندجهانی به افق مفهومی نظریه پردازان| ژورنال = ذهن| مکان = | ناشر = | دوره = ۱۷| شماره = ۶۷| سال = ۱۳۹۵| صفحه = ۱۰۳-۱۵۵| پیوند =http://zehn.iict.ac.ir/article_24226_a1ad2fb51a0bba766d95e519260363fc.pdf | doi = | بازیابی = ۱۹ آوریل ۲۰۲۲}}</ref> {{انگلیسی|multiverse|تلفظ: مالتی‌وِرس}} مجموعه‌ای [[فرضیه|فرضی]] از [[گیتی|گیتی‌های]] شاید موجود است (از جمله همین کیهان تاریخی که دائماً احساسش می‌کنیم) که مجموعاً با هم تمامی چیزهایی که وجود دارند و می‌توانند وجود داشته باشند — تمام [[فضا]]، [[زمان]]، [[ماده (فیزیک)|ماده]] و [[انرژی]] و همچنین قوانین فیزیکی و [[ثابت فیزیکی|ثابت‌هایی]] که به توصیف آنان می‌پردازند — را در بر می‌گیرند. این اصطلاح برای نخستین بار توسط [[ویلیام جیمز]]، فلسفه‌دان و روانشناس آمریکایی، به کار گرفته شد. گاهی اوقات گیتی‌های گوناگون موجود در مجموعه چندجهانی را [[جهان موازی|گیتی‌های موازی]] می‌نامند.
+فرضیهٔ '''چندجهانی'''<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =سبحانی | نام = علیرضا| نام خانوادگی۲ = گلشنی| نام۲ = مهدی| عنوان =تک‌جهانی یا چندجهانی از نظر برخی اندیشمندان مسلمان متقدم | ژورنال = فلسفه علم، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي| مکان = | ناشر = | دوره = | شماره = | سال =۱۳۹۳ | صفحه = ۱۰۹-۱۳۷| پیوند = https://philosophy.ihcs.ac.ir/article_1184_8d6bfc32ea765489b783f1756da4e4a4.pdf| doi = | بازیابی = ۱۹ آوریل ۲۰۲۲}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = فتحعلیان| نام = نرگس | نام خانوادگی۲ = کیاشمشکی| نام۲ =ابوالفضل | عنوان =  وابستگی نظریه های چندجهانی به افق مفهومی نظریه پردازان| ژورنال = ذهن| مکان = | ناشر = | دوره = ۱۷| شماره = ۶۷| سال = ۱۳۹۵| صفحه = ۱۰۳-۱۵۵| پیوند =http://zehn.iict.ac.ir/article_24226_a1ad2fb51a0bba766d95e519260363fc.pdf | doi = | بازیابی = ۱۹ آوریل ۲۰۲۲}}</ref> {{انگلیسی|multiverse|تلفظ: مالتی‌وِرس}} مجموعه‌ای [[فرضیه|فرضی]] از [[گیتی|گیتی‌های]] شاید موجود است (از جمله همین کیهان تاریخی که دائماً احساسش می‌کنیم) که مجموعاً با هم تمامی چیزهایی که وجود دارند و می‌توانند وجود داشته باشند — تمام [[فضا]]، [[زمان]]، [[ماده (فیزیک)|ماده]] و [[انرژی]] و همچنین قوانین فیزیکی و [[ثابت فیزیکی|ثابت‌هایی]] که به توصیف آنان می‌پردازند — را در بر می‌گیرند. این اصطلاح برای نخستین بار توسط [[ویلیام جیمز]]، فلسفه‌دان و روانشناس آمریکایی، به کار گرفته شد. گاهی اوقات گیتی‌های گوناگون موجود در مجموعه چندجهانی را [[جهان موازی|گیتی‌های موازی]] می‌نامند.
 ساختار گیتی‌گان، ماهیت هر گیتی موجود در آن، و رابطهٔ میان گیتی‌های تشکیل‌دهندهٔ آن، بستگی به فرضیهٔ به خصوصی از چندجهانی دارد که مد نظر است. گیتی‌های متعددی در [[کیهان‌شناسی]]، [[فیزیک]]، [[اخترشناسی]]، [[دین]]، [[فلسفه]]، [[روان‌شناسی فرافردی]] و [[ادبیات داستانی]] به‌ویژه در [[خیال‌پردازی (گونه هنری)|گونه‌های خیال‌پردازانه]] آن، فرضیه‌پردازی شده‌اند. در این حوزه‌ها، از اصطلاحات «جهان‌های جایگزین»، «جهان‌های کوانتومی»، «ابعاد نفوذی»، «ابعاد موازی»، «جهان‌های موازی»، «واقعیت‌های جایگزین»، «گاه‌شمارهای جایگزین» و «صفحات بُعدی» برای اطلاق به «جهان‌های مجازی» استفاده می‌شود.