پژوهشگاه مواد و انرژی

بنیانگذاری: ۱۳۴۶ ه‍.ش نوع: دولتی بنیانگذار: دکتر سیاوش وجدانی رئیس: دکتر علیرضا خاوندی هیأت امنا: ۱۰ نفر (حقیقی و حقوقی) هیأت علمی: ۷۰ نفر مکان: مشکین‌دشت کرج، ایران وبگاه: https://www.merc.ac.ir/

پژوهشگاه مواد و انرژی یک مرکز علمی پژوهشی است که به طور مستقل و زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در زمینهٔ مواد و انرژی فعالیت می‌کند. این پژوهشگاه از ۴ پژوهشکدهٔ سرامیک، انرژی، نیمه‌هادی­‌ها و فناوری نانو و مواد پیشرفته تشکیل شده‌است كه در ۱۲ گروه تخصصی به فعالیت‌های تحقیقاتی در زمینه‌های مرتبط با مواد و انرژی می‌پردازند.

تاریخچه

هستهٔ اولیهٔ پژوهشگاه مواد و انرژی در سال ۱۳۴۷ با تأسیس آزمایشگاه خواص مواد در دانشکدهٔ برق دانشگاه صنعتی شریف (دانشگاه صنعتی آریامهر پیشین) شکل گرفت. سپس در سال ۱۳۵۱ به­ صورت آزمایشگاهی مستقل تحت عنوان «آزمایشگاه خواص وکاربرد مواد» (Materials Research and Application Laboratory M.R.A.L)، با مشارکت دانشکدهٔ برق  و دانشکدهٔ فیزیک در دانشگاه صنعتی شریف آغاز به کار کرد.

در نخستین اساسنامهٔ پژوهشگاه سال ۱۳۵۳ مصوب هیأت وزیران و با ریاست دکتر سیاوش وجدانی، در چهار بخش تحقیقاتی آلودگی هوا، مواد، انرژی و الکترونیک و کامپیوتر؛ با هدف ایجاد ارتباط با صنایع داخلی و رفع مشکلات فنی و اساسی آن­‌ها، فعالیت خود را به­‌طور مستقل به عنوان «مرکز پژوهش­ های خواص و کاربرد مواد و نیرو» آغاز کرد.

در سال ۱۳۶۱ هیأت وزیران، انتزاع مركز را از دانشگاه صنعتی شریف، تصویب و آن را به طور مستقل از واحدهای وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اعلام کرد.

در سال ۱۳۶۵، آزمايشگاه‌های مركز به محل استقرار دائمی و کنونی خود واقع در مشكين‌دشت كرج منتقل شدند و برگزاری دوره‌های مشترک كارشناسی ارشد در رشتهٔ مهندسی مواد-سراميک، با همكاری دانشگاه علم و صنعت آغاز شد.

در سال ۱۳۶۹ برگزاری دورهٔ دكترای مواد گرايش سراميك با همكاری مؤسسهٔ سرامیک شانگ­های چين آغاز گرديد.

در سال ۱۳۷۱ طبق رأی شورای گسترش آموزش عالی مركز پژوهش‌های خواص و كاربرد مواد و نیرو به «پژوهشگاه مواد و انرژی» تغییر نام یافت و مجوز برگزاری دورهٔ كارشناسی ارشد مستقل به پژوهشگاه اعطا شد. در سال ۱۳۷۳، پژوهشگاه مجوز اخذ دانشجوی دکتری در رشتهٔ مهندسی مواد را به‌طور مستقل دریافت نمود.

در دومین اساس­نامهٔ پژوهشگاه  سال ۱۳۷۲ مصوب شورای گسترش آموزش عالی، اهداف و وظایف پژوهشگاه با سه پژوهشکده؛ سرامیک (گروه‌های فرآوری مواد سرامیکی، سرامیک­‌های سلیکاتی و سرامیک­‌های مهندسی)، پژوهشکدهٔ نیمه­‌هادی­‌ها (گروه‌های شناخت مواد، رشد بلور، ساخت قطعات و کامپیوتر) و پژوهشکدهٔ انرژی (گروه‌های انرژی خورشیدی، تبدیل و ذخیرهٔ انرژی و محیط‌زیست و انرژی) تعیین شد. در سال ۱۳۸۹ پژوهشکدهٔ فناوری نانو و مواد پیشرفته، پیرو اجرای مصوبهٔ دهمین نشست هیأت امنای پژوهشگاه و تائید وزیر علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل شد. 

بخش‌های اصلی پژوهشگاه شامل حوزهٔ ریاست، معاونت مالی، اداری و پشتیبانی، معاونت پژوهش و تحصیلات تکمیلی، معاونت فناوری، پژوهشکده‌ها و مرکز رشد می‌باشد.

این پژوهشگاه از ۴ پژوهشکدهٔ سرامیک، انرژی، نیمه‌هادی­‌ها و فناوری نانو و مواد پیشرفته تشکیل شده‌است كه در ۱۲ گروه تخصصی به فعالیت‌های تحقیقاتی در زمینه‌های مرتبط با مواد و انرژی می‌پردازند.

پژوهشگاه دارای ۷۰ نفر عضو هیات علمی و ۱۳۹ نفر عضو غیر هیأت علمی، ۲۰۰ دانشجوی کارشناسی ارشد (در حال تحصیل) در رشته‌های مهندسی مواد (سرامیک، نانو مواد، شناسایی و انتخاب)، مهندسی پزشکی (بیو مواد)، مهندسی انرژی‌های تجدیدپذیر – فیزیک (مادهٔ چگال) و ۹۰ دانشجوی دکتری (در حال تحصیل) در رشته‌های مهندسی مواد – مهندسی پزشکی (بیومواد) می‌باشد.

فضای عمرانی پژوهشگاه

مساحت کل پژوهشگاه ۲۲۰٬۱۵۰ متر مربع (۲۲ هکتار) است که دارای حدود ۳۰ هزار متر مربع بنا، مشتمل بر فضاهای آموزشی، اداری، آزمایشگاه، کارگاه، پایلوت، کتابخانه، سالن اجتماعات، خوابگاه و مجموعهٔ ورزشی است.  

پژوهشکده‌ها

۱- پژوهشکدهٔ انرژی

پژوهشکدهٔ انرژی از بدو تأسیس پژوهشگاه تحت عنوان «بخش آلودگی هوا» و به منظور تحقیق و مطالعه و ارزیابی منابع انرژی­‌های تجدیدپذیر راه‌اندازی شد. در حال حاضر با سه گروه انرژی خورشیدی، تبدیل و ذخیرهٔ انرژی و محیط‌زیست و انرژی فعالیت می‌کند.

۲- پژوهشکدهٔ نیمه‌هادی­‌ها

نقطهٔ آغازین پژوهشگاه مواد و انرژی از پژوهشکدهٔ نیمه‌هادی­‌ها شروع شده‌است. در سال ۱۳۵۳ و از  بدو تأسیس مرکز پژوهش­‌های خواص و کاربرد مواد و نیرو در دانشگاه صنعتی شریف، به عنوان بخش مواد نیمه‌رسانا (گروه ساخت و قطعات کنونی) کار خود را آغاز کرد و با سه گروه رشد بلور، ساخت قطعات و شناخت مواد در حال فعالیت می‌باشد.

۳- پژوهشکدهٔ سرامیک

این پژوهشکده از بدو تأسیس پژوهشگاه با نام بخش مواد فعالیت خود را آغاز کرد. در سال ۱۳۷۲ و تشکیل پژوهشکدهٔ سرامیک، با سه گروه سرامیک­‌های مهندسی، سرامیک­‌های سلیکاتی و فرآوری مواد اولیه کار خود را آغاز کرد.

۴- پژوهشکدهٔ فناوری نانو و مواد پیشرفته

این پژوهشکده در ابتدا در سال ۱۳۸۳، تحت عنوان گروه نانو مواد تشکیل شد. در تیرماه ۱۳۸۴ اقدام به راه‌اندازی آزمایشگاه تخصصی الکترو شیمی نمود. این پژوهشکده دارای سه گروه نانو مواد، مواد و فناوری­‌های زیستی و تکنولوژی سطح و لایهٔ نازک می­‌باشد.

توانمندی‌ها و رسالت

توانمندی‌ها

تحقیق در زمینهٔ عوامل آلودگی محیط‌زیست و اندازه‌گیری آن‌ها، تصفیهٔ پساب‌های صنعتی، شیرین‌سازی آب، بکارگیری تمامی مباحث مربوط به انرژی خورشیدی، ساختمان انرژی صفر، مواد پزشکی و ایمپلنت‌ها، مواد بسته‌بندی و آنتی باکتریال و ضد لک نانویی، کنترل خوردگی فلزات شکل‌دهی و شبیه‌سازی فرآیندهای تولید مواد فلزی، بکارگیری سرامیک‌ها و کامپوزیت‌ها در صنایع پیشرفتهٔ الکترونیک، صنایع فلزی و ...، تخلیص مواد گرانبها، شناسایی و ترمیم اشیای باستانی، باتری و حسگرها، ساخت تجهیزات و ادوات شناسایی مواد و سطوح و سایر حوزه‌های مرتبط با مواد و انرژی‌های نو از مهم‌ترین فعالیت‌های پژوهشگاه می­‌باشد.

رسالت پژوهشگاه

مشارکت در ارتقاء و بهبود شرایط زندگی مردم از طریق:

- انجام پژوهش‌های بنیادین به منظور تولید علمی که به فناوری برسد.

- انجام تحقیقات کاربردی منجر به کسب فناوری‌های مرتبط با تولید و مصرف انرژی و توسعهٔ مواد پیشرفته.

- تجاری‌سازی فناوری‌ها و ارائهٔ دستاوردها به جامعه.

- تربیت پژوهشگران خبره، نوآور، کارآفرین و کارآمد.

منابع

«تاریخچه پژوهشگاه». پژوهشگاه مواد و انرژی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۳.

پیوند به بیرون

• سایت پژوهشگاه مواد و انرژی
• شبکه نانو فناوری جهان اسلام
• کانون هماهنگی کاربرد سلول‌های خورشیدی