طوایف بختیاری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: برگردانده‌شده خرابکاری محتمل ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز ۱ ویرایش از 91.251.67.225 (بحث) به آخرین نسخه توسط Kourosh Tehrani برگردانی شد (توینکل)
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۱: خط ۱:
{{بهبود منبع}}
{{بهبود منبع}}
[[ایل بختیاری]] که یکی از کهن ترین ایلات کردزبان فلات ایران می‌باشند که در بخش‌های جنوب‌غربی ایران زندگی می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=[[دانشنامه جهان اسلام]]|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/6049|عنوان=ایل بختیاری}}{{پیوند مرده|date=ژوئیه 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> از نظر تقسیمات استانی، طایفه‌های ایل بختیاری تقریباً در غرب [[استان چهارمحال و بختیاری|چهارمحال و بختیاری]]، شرق [[استان خوزستان|خوزستان]]، جنوب [[استان لرستان|لرستان]] و غرب [[استان اصفهان]] پراکنده می‌باشند.
[[ایل بختیاری]] که یکی از کهن ترین ایلات فلات ایران می‌باشند که در بخش‌های جنوب‌غربی ایران زندگی می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=[[دانشنامه جهان اسلام]]|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/6049|عنوان=ایل بختیاری}}{{پیوند مرده|date=ژوئیه 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> از نظر تقسیمات استانی، طایفه‌های ایل بختیاری تقریباً در غرب [[استان چهارمحال و بختیاری|چهارمحال و بختیاری]]، شرق [[استان خوزستان|خوزستان]]، جنوب [[استان لرستان|لرستان]] و غرب [[استان اصفهان]] پراکنده می‌باشند.
<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =Carl Skutsch |نشانی= http://books.google.com/books?id=yXYKAgAAQBAJ&pg=PA177&dq=haft+lang&hl=en&sa=X&ei=5Cs0VK7_JY_kaI3igbgF&ved=0CE0Q6AEwCA#v=onepage&q=haft%20lang&f=false|عنوان=Encyclopedia of the World's Minorities page.176 | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> <ref name=iranicaonline>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/baktiari-tribe |عنوان =BAḴTĪĀRĪ TRIBE | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۸ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>ایل بختیاری به [[گویش بختیاری]] که یکی از گویش‌های [[زبان کردی]] است، سخن می گویند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=661 |عنوان =بختیاری | ناشر =دانشنامه جهان اسلام|پیوند بایگانی=http://archive.is/omF6 |تاریخ بایگانی= ۸ دسامبر ۲۰۱۲|تاریخ = |تاریخ بازدید =۲۹ دی ۱۳۹۰}}</ref><ref>[http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=669> نتایج تفصیلی ایلی سرشماری اجتماعی اقتصادی عشایر کوچنده ۱۳۸۷]</ref>{{سخ}}ایل بختیاری دارای تقسیمات خاص طایفه‌ای است، که پیشینه آن به اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد و به‌عنوان نمودار اجتماعی ایل بختیاری شناخته می‌شود و بر پایه آن، طوایف بختیاری به دو شاخه [[هفت‌لنگ]] و [[چهارلنگ]] تقسیم می‌شوند. <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/49583/Bakhtyari |عنوان=Bakhtyārī | ناشر =[[دانشنامه بریتانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> هر یک از این دو شاخه، به نوبه خود، از چند [[باب]] تشکیل شده و هر باب از چند [[طایفه]]، هر طایفه از چند [[تیره (زیست‌شناسی)|تیره]] و هر تیره از چند [[تش]] و هر تش، از چند [[اولاد]] و هر اولاد نیز از چندین [[خانوار]] تشکیل شده‌است. خانوار کوچکترین بخش، در تقسیمات و ساختار اجتماعی ایل بختیاری محسوب می‌شود.
<ref>{{یادکرد وب |نویسنده =Carl Skutsch |نشانی= http://books.google.com/books?id=yXYKAgAAQBAJ&pg=PA177&dq=haft+lang&hl=en&sa=X&ei=5Cs0VK7_JY_kaI3igbgF&ved=0CE0Q6AEwCA#v=onepage&q=haft%20lang&f=false|عنوان=Encyclopedia of the World's Minorities page.176 | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> <ref name=iranicaonline>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/baktiari-tribe |عنوان =BAḴTĪĀRĪ TRIBE | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۸ ژانویه ۲۰۱۴}}</ref>ایل بختیاری به [[گویش بختیاری]] که یکی از گویش‌های [[زبان لری]] است، سخن می گویند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=661 |عنوان =بختیاری | ناشر =دانشنامه جهان اسلام|پیوند بایگانی=http://archive.is/omF6 |تاریخ بایگانی= ۸ دسامبر ۲۰۱۲|تاریخ = |تاریخ بازدید =۲۹ دی ۱۳۹۰}}</ref><ref>[http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=669> نتایج تفصیلی ایلی سرشماری اجتماعی اقتصادی عشایر کوچنده ۱۳۸۷]</ref>{{سخ}}ایل بختیاری دارای تقسیمات خاص طایفه‌ای است، که پیشینه آن به اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد و به‌عنوان نمودار اجتماعی ایل بختیاری شناخته می‌شود و بر پایه آن، طوایف بختیاری به دو شاخه [[هفت‌لنگ]] و [[چهارلنگ]] تقسیم می‌شوند. <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/49583/Bakhtyari |عنوان=Bakhtyārī | ناشر =[[دانشنامه بریتانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> هر یک از این دو شاخه، به نوبه خود، از چند [[باب]] تشکیل شده و هر باب از چند [[طایفه]]، هر طایفه از چند [[تیره (زیست‌شناسی)|تیره]] و هر تیره از چند [[تش]] و هر تش، از چند [[اولاد]] و هر اولاد نیز از چندین [[خانوار]] تشکیل شده‌است. خانوار کوچکترین بخش، در تقسیمات و ساختار اجتماعی ایل بختیاری محسوب می‌شود.
دهخدا و حمدالله مستوفی معتقدند کردهای بختیاری، کردهای بویراحمدی، کردهای بهمئی و کردهای ممسنی اصالتا از منطقه جبل السماق در کردستان سوریه به ایران کوچ کرده‌اند.
سردار اسعد بختیاری نیز در کتابی که خودش نوشته است معتقد است که گویش بختیاری و بویراحمدی از گویش‌های زبان کردی است


== تقسیمات ایلی==
== تقسیمات ایلی==

نسخهٔ ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۹:۰۳

ایل بختیاری که یکی از کهن ترین ایلات فلات ایران می‌باشند که در بخش‌های جنوب‌غربی ایران زندگی می‌کنند.[۱] از نظر تقسیمات استانی، طایفه‌های ایل بختیاری تقریباً در غرب چهارمحال و بختیاری، شرق خوزستان، جنوب لرستان و غرب استان اصفهان پراکنده می‌باشند. [۲] [۳]ایل بختیاری به گویش بختیاری که یکی از گویش‌های زبان لری است، سخن می گویند.[۴][۵]
ایل بختیاری دارای تقسیمات خاص طایفه‌ای است، که پیشینه آن به اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد و به‌عنوان نمودار اجتماعی ایل بختیاری شناخته می‌شود و بر پایه آن، طوایف بختیاری به دو شاخه هفت‌لنگ و چهارلنگ تقسیم می‌شوند. [۶] هر یک از این دو شاخه، به نوبه خود، از چند باب تشکیل شده و هر باب از چند طایفه، هر طایفه از چند تیره و هر تیره از چند تش و هر تش، از چند اولاد و هر اولاد نیز از چندین خانوار تشکیل شده‌است. خانوار کوچکترین بخش، در تقسیمات و ساختار اجتماعی ایل بختیاری محسوب می‌شود.

تقسیمات ایلی

ایل بختیاری به دو شاخه اصلی هفت‌لنگ و چهارلنگ تقسیم می‌شود.

طوایف هفت‌لنگ

۱_بابادی

بابادی که بزرگترین ساختار ایلی را دربین مردمان لربختیاری دارد به طایفه‌های زیر تقسیم می‌شود:

  • طایفه شهنی
  • گمار
  • احمدمحمودی
  • احمدمهمدی
  • شیخ رباط
  • ململی
  • مدملیل
  • عکاشه
  • میر قائد
  • آرپنایی
  • پبدنی
  • جلیل
  • لک
  • نوروزی
  • رَهزا
  • احمدسمالی
  • تقی عبداللهی
  • حاجیور
  • مراد
  • عالونی
  • جاوی
  • شهرویی
  • کلامویی
  • کله سن
  • سَله چین
  • راکی برجوئی
  • گله

۲_بهداروند

  • علاءالدین‌وند (به عنوان سَر شاخه شناخته می شود و انتخاب خان در باب بهداروند از این طایفه بوده است)
  • فِرگنی
  • منجزی
  • بلیوند
  • تیردی
  • آل جمالی
  • زیلایی
  • چینگایی
  • سُهرَوْ (سُرخاب)
  • مش مرداسی
  • جانکی سردسیر
  • دیناشی
  • لرزنی
  • کیارسی
  • عرب کمری
  • مشهوند
  • اسنکی[۸]

۳_دورکی

۴_دینارانی

چهارلنگ

شاخه چهارلنگ شامل پنج باب می‌باشد، که عبارتند از:

محمود صالح

اُورش

مُمجِلاردین (محمد جلال الدین)

آدِگار

قُلی

آل دَویت (عالی داوود)

کافِلی

شیخ سلیمان احمد (شیخ کاردان)

کُتُکی

استادممزایی

آرپناهی

دودانگه

سادات شاهزاده عبدالله (پیر شاه قطب الدین)

شیخ برهان عالی

لیوسی

گوروی

موزرمِنی

اُورَک

باوا

هارونی

زلکی

  • دوزنی
  • وند وند گری
  • هزاروسی
  • جاوند
  • بریم وند
  • چهارطایفه
  • چهاربری
  • شوهانی
  • کایدخورده
  • آریاسی

ممی‌وند

فولادوند(طایفه سالاروند، هیودی، خانجمالی)

حاجیوند

عیسوند

بساک(بسحاق)

عبدالوند

موگویی

خواجه باجول

خواجه موگوئی

شیرازی

حسامی

کیماس

مهدور

بیرگونی

سوادکوهی

چرم

مور

شمس

شیاس

سرلک

چیوا

هلیل

دویستی

کیان ارثی

محاسبه مالیات

در گذشته در زمان میر جهانگیر خان بختیاری ، گردش حکومت سنّتی ایلیاتی به‌وسیله مالیات سرانه‌ای بوده‌است، که از دامداران می‌گرفتند و اقتصادِ حکومت خان ها بر اساس همین مالیات بود. این مالیات بر اساس میزان تولید فرآورده‌های دامی به نوع مراتع و وسعت آن و شمار دام و شمار نفراتی که در ایل، قدرت کارایی در امر تولید دام و پرورش آن را داشته‌اند، بستگی داشته‌است.

همه بختیاری از لحاظ گرفتن مالیات به دو بخش عمده تقسیم می‌شد: از یک بخش که دام زیادتر و مراتع بهتر داشته‌اند، مالیات بیشتری دریافت می‌شد و از بخش دیگر مالیاتِ کمتر. واحد گرفتن مالیاتِ دامی در ایل، بر حسب مادیان تعیین می‌شد. برای هر رأس مادیان، سالانه مقداری پول، ۳۰–۱۰ ریال؛ به معیار آن زمان دریافت می‌کردند.

جدول اخذ مالیات چهارلنگ ها، به شرح زیر بوده‌است:

یک رأس مادیان یک رأس (۴ لنگ) مادیان ۱۰ریال مالیات
چهار رأس گاو یک رأس (۴ لنگ) مادیان ۱۰ ریال مالیات

چون یک رأس مادیان، برابر واحد گرفتن مالیات دامی به معنی چهار لِنگ (چهار پا) محسوب می‌شده، افراد این منطقه که مشمول پرداخت این نوع مالیات بودند، به چهارلنگ معروف شدند.

گروه دیگر، که جمعیتی بیشتر داشتند، مقدار مالیات را به اندازه هفت لِنگ مادیان، یعنی ۲ رأس مادیان (=هشت لنگ)، منهای یک لِنگ، یعنی هفت لنگ مادیان می‌داده‌اند. روی این اصل، مردم این منطقه، به نام هفت لنگ معروف شدند.

یک رأس مادیان + ۳ لنگ مادیان ۷ لنگ مادیان ۱۷/۵ریال مالیات
هفت رأس گاو یک رأس مادیان ۱۰ ریال مالیات

جدول اخذ مالیات هفت لنگ ها، به شرح زیر بوده‌است:

یک مادیان = ۱۰ریال مالیات

در مورد همین مالیات گرفتن، خان‌ها به دلایل سیاسی در خود ایل و نزدیکی و دوری طایفه‌ها به خان‌ها، بین طوایف فرق می‌گذاشتند و به بعضی‌ها امتیازاتی می‌دادند. گرفتن مالیات توسط کلانتران ایل انجام می‌گرفت و در عوض خود این کلانتران از پرداخت مالیات معاف بودند.

سازمان اجتماعی

یکی از ویژگی‌های سازمان اجتماعی ایل بختیاری، وجود واحدهای متعددِ اجتماعی و در هم تنیده در داخل ایل است که درجه بسیار بالایی از گروه‌بندی عمودی، در سطوح مختلف درآن جلوه‌گر است. ساختارِ اجتماعی از یک سیاه چادر آغاز گشته و تا ایل ادامه می‌یابد. در تقسیمات سنتی عشایر بختیاری، هر تَش به چند اولاد تقسیم می‌گردد، که در گویش بختیاری، بدان کُربَو (پسر و پدر) نیز می‌گویند. هر اولاد از حدود ده‌ها خانوار تشکیل می‌گردد و بطور متوسط هر خانوار، داری یک بُهُون (سیاه چادر) است، که واحد مسکونی عشایر بختیاری به حساب می‌آید.[۱۰]

سیاه چادر

هر چادر مأوای یک خانوادهٔ بختیاری است که به آن مال نیز می‌گویند.

اولاد

هر اولاد مشتمل بر سه تا دوازده سیاه چادر یا بیشتر است که خانوادهٔ گسترده‌ای است و اردو نیز خوانده می‌شود.

تَش

مجموع چند اولاد، تش نامیده می‌شود. سرپرستیِ هر تش را فرد کاردان و فعالی از همان تَش به‌عهده دارد که به ریش‌سفید مشهور است.

تیره

درطوایفِ مختلف بختیاری هر تیره به چند تش تقسیم می‌گردد. در کوچ‌ها، اردوهایی که با هم خویشاوندند به صورتِ واحدهای کوچنده (تیره) -که جمعیت هر کدام به چند صد نفر بالغ می‌شود- گرد هم می‌آیند، بنابراین مجموع چند تش، که همگی با هم خویشاوند هستند را یک تیره می‌نامند.

طایفه

از ترکیبِ تیره‌ها، طایفه به وجود می‌آید که جمعیتِ بزرگترینِ آنها (مانند:اورک، زراسوند،بامدی و جانکی) به ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر می‌رسد.

باب

باب یا بلوک، نتیجهٔ ترکیبِ چند طایفه است. (مانند: بختیاروند، کیان ارثی، دورکی، محمود صالح) ولی هیچ نسبت خویشاوندیی بین طوایف یک باب وجود ندارد و به مجموع چند طایفه که از نظر جغرافیایی نزدیک به هم زندگی کرده‌اند، باب گفته می‌شود.

شاخه

چند باب با هم یک شاخه می‌سازند. ایلِ بختیاری در کل دو شاخهٔ اصلی دارد که چهارلنگ بختیاری و هفت‌لنگ بختیاری هستند.

جستارهای وابسته

پانویس

  1. «ایل بختیاری». دانشنامه جهان اسلام.[پیوند مرده]
  2. Carl Skutsch. «Encyclopedia of the World's Minorities page.176».
  3. «BAḴTĪĀRĪ TRIBE». دانشنامه ایرانیکا. دریافت‌شده در ۸ ژانویه ۲۰۱۴.
  4. «بختیاری». دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۹ دی ۱۳۹۰.
  5. > نتایج تفصیلی ایلی سرشماری اجتماعی اقتصادی عشایر کوچنده ۱۳۸۷
  6. «Bakhtyārī». دانشنامه بریتانیکا.
  7. «نمودار اجتماعی طوایف بختیاری». دانشنامه ایرانیکا.
  8. «Iran Almanac and the Book of Facts». Echo of Iran. ۱۹۷۰.
  9. «ĀSTARKĪ - Iranica». ۲۰۱۱.
  10. Arash Khazen (۲۰۰۹). «Tribes and Empire on the Margins of Nineteenth-Century Iran p.22». دانشگاه واشینگتن. دریافت‌شده در ۲۰۱۴. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)

منابع