شرلوک هولمز

شرلوک هولمز
شخصیت شرلوک هولمز
شرلوک هولمز در سال ۱۹۰۴ تصویر شده توسط سیدنی پجت.
نخستین حضور	اتود در قرمز لاکی
پدیدآور	آرتور کانن دویل
اطلاعاتِ درون‌داستانی
جنسیت	مرد
پیشه	کارآگاه مشاور
خانواده	مایکرافت هولمز (برادر)
ملیت	انگلستان

شرلوک هولمز نام یک کاراگاه خصوصی خیالی است که متولد یورکشایر انگلستان است و در اواخر قرن ۱۹ و آغاز قرن ۲۰ فعالیت می‌کرده‌است.

هولمز با اشاره به خود به عنوان «کارآگاه مشاور» در داستان‌ها و مهارت‌های ویژه خود از جمله مشاهده دقیق، علم پزشکی قانونی، و استدلال منطقی مشهور است. شخصیت داستانی شرلوک هولمز نخستین بار در سال ۱۸۸۷ میلادی توسط سر آرتور کانن دویل ساخته و پرداخته شد و در کتاب‌ها مطرح شد شرلوک هلمز از شخصیت جوزف بل الهام گرفته شده است. در نهایت چهار رمان و ۵۶ داستان کوتاه از شرلوک هولمز باقی مانده.

اگرچه شرلوک هولمز اولین کارآگاه تخیلی نیست اما بهترین کارآگاه تخیلی است او در کتاب رکوردهای جهانی گینس به عنوان «شناخته شده‌ترین شخصیت خیالی» در تاریخ ثبت شده‌است. محبوبیت و شهرت هولمز به گونه‌ای است که بسیاری معتقدند او خیالی نیست بلکه فردی واقعی است.

نام او را در ترجمه‌های فارسی اغلب «شرلوک هولمز» یا «شرلوک هلمز» نوشته‌اند. کریم امامی، مترجم برجسته و مترجم «ماجراهای شرلوک هولمز؛ کارآگاه خصوصی»، ضبط صحیح نام وی در زبان فارسی را «شِرلاک هومز» ذکر کرده‌است.

زندگی‌نامه

معروف بودن هولمز به خاطر قدرت استثنایی او در مشاهده جزئیات و استنتاج منطقی بر اساس آن است، قدرتی که وی را بدون شک معروفترین کارآگاه تخیلی جهان و یکی از مشهورترین مخلوقات داستانی همه اعصار ساخته‌است و علاوه بر همراه همیشگی او «دکتر واتسن» و مأموران اسکاتلندیارد خواننده را نیز به حیرت وامی‌دارد. نام کامل او ویلیام شرلوک اسکات هولمز است. شرلوک هولمز در داستان‌های اصلی هیچگاه خود را کاراگاه خصوصی نخوانده، بلکه به عنوان کارگاه مشاور خود را می‌خواند و در نوع خود تک است.

شرلوک هولمز، در روز ششم ژانویه ۱۸۵۴ در روستایی به نام مایکرافت (که اتفاقاً نام برادر بزرگ‌تر وی نیز هست) در ایالت یورکشایر به دنیا می‌آید. وقتی بزرگ می‌شود به دانشگاه آکسفورد می‌رود و اولین معمای جنایی خود را (به نام راز کشتی گلوریا اسکات) در ۲۰ سالگی حل می‌کند. وی پس از گذراندن تحصیلات دانشگاه و فارغ‌التحصیل شدن تصمیم می‌گیرد به عنوان یک کارآگاه خصوصی به کار بپردازد و خدمات خود را به مراجعینش ارائه دهد که همین مشغله اصلی و منبع تأمین معاش وی در بیست و سه سال بعد می‌گردد. شرلوک هولمز، در داستان «اتود در قرمز لاکی» با واتسن آشنا می‌شود و هر دو باهم، در خانه‌ای به شماره پلاک ۲۲۱ب واقع در خیابان «بیکر»، ساکن می‌شوند. بیشتر داستان‌های شرلوک هولمز، از زبان دکتر واتسن، بازگو می‌شوند و نویسنده از شیوه مقابله کردن هوش و ذکاوت تیز هولمز در برابر قوه هوش ضعیفتر واتسن، بهره جسته و به این طریق برتری فکری کارآگاه مشهور را بهتر نشان می‌دهد.

کارآگاه «لسترید (یا لستراد)» و «گرگسن» از اسکاتلندیارد، هرگاه راه اشتباهی را، در حل مسائل می‌روند به شرلوک هولمز مراجعه می‌کنند و معمولاً او مسیر درست را به آنان نشان می‌دهد.

بزرگ‌ترین دشمن او پروفسور جیمز موریارتی شریر بود که طی درگیری با شرلوک هولمز واقع در آبشار رایشنباخ سوئیس خود کشی کرد.

نا گفته نماند که زندگی شرلوک هلمز بی شباهت با زندگی یک کاراگاه واقعی به اسم جروم کامینادا نیست

تندیسی از شرلوک هولمز در مایرینگن سوئیس.

ترجمه‌ها

از مجموعه داستان‌های شرلوک هولمز، ترجمه‌های متعددی به زبان فارسی انجام شده‌است. اولین بار در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی، یک شاهزادهٔ قاجار به نام عبدالحسین میرزا مؤیدالدوله، رمان «پلیس لندن» که ترجمه‌ای وفادارانه از «اتود در قرمز لاکی» بود را منتشر کرد. با این حال تا به امروز شاخص‌ترین ترجمهٔ شناخته شده از داستان‌های هولمز به ترجمهٔ کریم امامی بوده که طی چهار جلد در مجموعهٔ کتابهای سیاه از سوی انتشارات طرح نو منتشر شده‌است.

مژده دقیقی نیز داستان‌های بلند شرلوک هولمز شامل: «اتود در قرمز لاکی»، «نشانه چهار»، «درنده باسکرویل»، «دره وحشت»، «جعبه مقوایی» و «حلقه سرخ» را ترجمه و توسط انتشارات کارآگاه وابسته به نشر هرمس به چاپ رسانده‌است.

در بهار و تابستان ۱۳۹۴، کمیک استریپ رمان درنده باسکرویل به ترجمه و گرافیک نوید فرخی و میلاد روحی طی شش شماره در مجله سرنخ همشهری به چاپ رسید.

فهرست کتاب‌ها و داستان‌ها

داستان‌های بلند

• «اتود در قرمز لاکی»
• «نشانه چهار»
• «درنده باسکرویل»
• «دره وحشت»

مجموعه داستان‌های کوتاه

داستان‌های کوتاه ابتدا در مجله‌ها چاپ شده بعداً جمع‌آوری شدند

• «ماجراهای شرلوک هلمز»
• «خاطرات شرلوک هولمز»
• «بازگشت شرلوک هولمز»
• «آخرین تعظیم»
• «پرونده‌های شرلوک هولمز»
• «شاهکارهای شرلوک هولمز»

اقتباس‌های ادبی

پس از مرگ سر آرتور کانن دویل، نویسندگان متعددی سعی کردند راه وی را ادامه دهند و داستان‌های شرلوک هولمز بنویسند. از جملهٔ این نویسندگان، پسر نویسندهٔ اصلی، یعنی آدریان کانن دویل بود که به همراه جان دیکسون کار (از نویسندگان شهیر داستان کارآگاهی) مجموعه‌ای را تحت عنوان ماجراهای جدید شرلوک هلمز به چاپ رساند. این مجموعه به همراه آثار اقتباسی دیگری از نیکلاس مایر توسط رامین آذر بهرام به فارسی ترجمه شده‌است. سپس آدریان کانن دویل شش داستان دیگر از شرلوک هلمز را به تنهایی تحت عنوان شاهکارهای شرلوک هلمز به چاپ رساند که آن را نیز دکتر رامین آذربهرام به فارسی ترجمه کرد از نکات جالب اقتباس های آدریان این است که در هر داستان کوتاه نقل قولی از مجموعه اصلی شرلوک هلمز که اشاره به پرونده مورد بحث دارد را آورده است، به عبارت دیگر در مجموعه اصلی صرفا به نام پرونده یا ماجرایی اشاره شده و آدریان آن ماجرا را به رشته تحریر درآورده است و بدین گونه نقشی در گسترش دنیای شرلوک هلمز ایفا کرده است. کتاب «شرلوک هولمز خانه ی ابریشمی» به عنوان اولین رمان اقتباسی شرلوک هولمز نوشتهٔ آنتونی هوروویتس به ترجمهٔ مریم رفیعی در انتشارات ایران‌بان منتشر شده‌است. دومین رمان اقتباسی شرلوک هلمز از همین نویسنده موریارتی نام داشت که همانند خانه ی ابریشمی توسط مریم رفیعی ترجمه و در انتشارات ایران‌بان منتشر گردید.

همچنین کتاب «شرلوک هولمز در مزاحمت اسرار آمیز جان وینسنت هاردن» نوشتهٔ دان آندریاکو به ترجمهٔ نوید فرخی توسط انتشارات MX Publishing(ناشر داستان‌های اقتباسی شرلوک هولمز) به زبان فارسی ترجمه شده‌است.

در دی ماه ۱۳۹۶ نشر قطره نیز مجموعهٔ «ادبیات پلیسی امروز جهان» را منتشر کرد که شامل چند زیرمجموعه است. «کتابخانهٔ شرلوک هولمز» یکی از این زیرمجموعه‌هاست و از پارودی‌ها (نقیضه‌ها) و پاستیش‌های (آثار تقلیدی وفادار به اصل) الهام گرفته شده از پرسوناژ محبوب و پرآوازهٔ آرتور کانن دایل و شخصیت‌های مثبت و منفی مرتبط با او را شامل می‌شود. از جمله آثار منتشرشده در این مجموعه رمان «شرلوک هولمز علیه دراکولا» و «دکتر جکیل و آقای هولمز» هر دو نوشتۂ لورن دی. استلمن و ترجمۂ نیما م. اشرفی است.

کتاب «Sherlock Holmes is like» سال 2018 به کوشش انتشارات wildsidepress در آمریکا منتشر شد. این اثر به معرفی ۶۰ کاراکتر ادبی که از منظر شخصیتی به هولمز شباهت دارند می‌پردازد. در این کتاب، صادق ممقلی داروغه اصفهان هم به عنوان شرلوکِ ایرانی معرفی شده‌است. مقالهٔ صادق ممقلی در این کتاب را نوید فرخی، از مترجمان شرلوک هولمز به فارسی نوشته است.

تلویزیون

از اوایل دهه ۷۰ شمسی شبکه‌های مختلف صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اقدام به پخش مجموعه‌های شرلوک هولمز تولید تلویزیون گرانادا کرده‌اند. در این مجموعه جرمی برت بازیگر فقید انگلیسی در نقش هولمز و دیوید برک و ادوارد هاردویک به ترتیب در نقش دکتر واتسن ایفای نقش کرده‌اند (دیوید برک فقط در سری اول حضور دارد). تهیه‌کنندگی این مجموعه‌ها را عمدتاً جان هاوکسورث انجام داده‌است. این مجموعه‌ها به صورت متناوب از تلویزیون پخش شده‌است و یکی از علل اصلی آشنایی توده مردم ایران با شخصیت شرلوک هولمز و دکتر واتسن بوده‌است. حتی افرادی که کتاب‌های او را نخوانده‌اند و نمی‌دانند نویسنده داستان‌های شرلوک هولمز چه کسی بوده‌است و چه بسا اصلاً اطلاع نداشته باشند که شرلوک هولمز یک شخصیت داستانی است، به دلیل پخش این مجموعه‌ها با وی و کارهایش آشنایی پیدا کرده‌اند؛ و گرایش عام مردم ایران به سمت رسانه‌های شفاهی تا خواندن کتاب نیز در این امر (شناخت وی از طریق سریال‌هایش) بی تأثیر نبوده‌است. بسیاری معتقدند که جرمی برت بهترین بازیگر در نقش شرلوک هلمز بوده‌است.

اقتباسی مدرن از شرلوک هلمز، سریال شرلوک ساخت بی‌بی‌سی در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ با هنرنمایی بندیکت کامبربچ و مارتین فریمن در نقش‌های شرلوک هولمز دکتر جان واتسن بوده‌است.

سینما

در هالیوود تاکنون فیلم‌های متعددی از شخصیت خیالی شرلوک هولمز ساخته شده‌است. در دو فیلمی که به کارگردانی گای ریچی در سال ۲۰۰۹ و ۲۰۱۱ ساخته شده، رابرت داونی جونیور در نقش شرلوک هلمز و جود لاو در نقش دکتر واتسن نقش آفرینی کرده‌اند.

در سال ۲۰۱۵، فیلم سینمایی «آقای هولمز» به کارگردانی بیل کاندن ساخته شد. در این اقتباس متفاوت از آثار شرلوک هولمز، ایان مک‌کلن در نقش کاراگاه افسانه‌ای بازی می‌کند.

جستارهای وابسته

• لوییز هکتور

منابع

۱. ویکی‌پدیای انگلیسی.

1. ^  کانن دویل، آرتور. سیمای زرد؛ ماجراهای شرلوک هولمز؛ کارآگاه خصوصی. ترجمهٔ کریم امامی، تهران: طرح نو، چاپ اول، ۱۳۷۴.