تکواندو

اجرای یک ضربهٔ تیو وات هاوریوچاگی پرشی از استیون هو

دو تکواندوکار در حال مبارزه.

تکواندو به (خط زبان کره‌ای: خط هانگول: 태권도 خط هانجا :跆拳道) یک هنر رزمی کره‌ای و یکی از رشته‌های ورزشی المپیک است. تکواندو ورزش ملی کره جنوبی و دارای بیشترین تعداد ورزشکار در میان ورزش‌های رزمی در سراسر دنیا است و به سلطان ضربات پا مشهور است به صورتی که تعداد و تنوع ضربات پا در تکواندو بسیار زیاد می‌باشد و در مقایسه با ورزش‌های رزمی دیگر از این لحاظ دارای برتری خاصی است.

که در ایران نیز طرفداران بسیاری دارد.

تکواندو یک رشته رزمی مدرن محسوب می‌شود که پس از جنگ جهانی دوم با کوشش استادان هنرهای رزمی کره جنوبی و با تلفیق رشته اوکیناوایی کاراته و هنرهای رزمی سنتی کره‌ای همچون تکیون و سوباک پایه‌گذاری شد. به تکواندو، کاراته کره‌ای نیز گفته می‌شد. استیل خاص این رشته دفاعی که متکی بر ضربات پا با حداکثر و در اکثر اوقات با حداکثر قدرت و سرعت است و بر حفظ فاصله فیزیکی با دشمن و طراحی فنون برای دور کردن مهاجم تأکید دارد، آن را از تمام سبک‌های رزمی موجود در دنیا متمایز می‌کند. البته در این هنر رزمی از اعضای دیگر بدن مانند دست برای ضربه مشت و دفاع و هل دادن حریف و… نیز استفاده می‌شود. رده‌بندی کمربندهای تکواندو «سفید»، «زرد»، «سبز»، «آبی»، «قرمز»، «مشکی دان۱ الی مشکی دان۱۰» می‌باشد.

معنی کلمه تکواندو:

«تِ» به معنی تخریب کردن و شکست با پا؛

«کوان» به معنی شکست و تخریب کردن با دست؛

«دو» به معنی راه و روش؛

خلاصه:

کلمه تکواندو به معنی راه و روش شکستن اجسام با دست و پا است.

ورزش رزمی تکواندو دارای دو سبک «ITF» و «WTF» می‌باشد که در قوانین و تجهیزات مبارزه، فرم‌ها، نوع پوشش، جزئیاتی در نوع دفاع‌ها و نام برخی حرکات (مانند حرکات دست) با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند و هر کدام دارای چهار بخش می‌باشند:

1. کیورگی: مبارزه؛
2. پومسه یا فرم: حرکات نمایشی؛
3. هانمادانگ: حرکات رکوردی و نمایشی و شکستن اجسام؛
4. دفاع شخصی در تکواندو: البته برخی‌ها این را به رسمیت نمی‌شناسند؛

«هان‌مادانگ» یک اصطلاح کره‌ای و به معنای گردهمایی خانوادگی است که در قالب آن هر یک از اعضای خانواده دستاوردها و نوآوری‌های خود را در معرض دید و قضاوت دیگران قرار می‌دهد. پومسه تکواندو نیز یک فرم یا یک الگوی تعریف شده از حرکات دفاع و حمله بوده و از مهم‌ترین جنبه‌های آموزشی هنرهای رزمی است.

تکواندو بیشتر برای آرامش روح و روان است و جنبهٔ خشنی ندارد ولی ضربات مرگباری در تکواندو وجود دارد که باعث مرگ فرد می‌شود.

تکواندو ۶۰ درصد با پا و ۴۰ درصد با دست می‌باشد پس این رشته ضرباتش بیشتر با پا انجام می‌شود. تکواندو دو شاخه اصلی کیورگی و پومسه تشکیل می‌شود. و هانمادانگ هم یک شاخه از تکواندو می‌باشد. در تکواندو افرادی که زیر ۱۶ سال باشند و به سطح کمربند مشکی برسند کمربندشان به رنگ قرمز و مشکی یا همان پن تغییر می‌کند. سنگ نوشته‌ها و آثار تاریخی موجود، قدمت و پیدایش تکواندو را به دوران باستان و جنوب شرق شبه جزیره کره می‌رساند. وجود تندیس دو راهب بودایی در معبد «سوکورام» در شهر کیونگ جو کره که در حال اجرای تکنیک “کوم گانگ ماکی” می‌باشد سند محکمی بر وجود هنرهای رزمی در آن زمان است. مبارزین تکواندو معمولاً یک لباس به رنگ سفید و یا سیاه با نام دوبوک (도복) به همراه یک کمربند می‌پوشند. حداقل سه سبک اصلی در دوبوک وجود دارد، که مشهودترین تفاوت آن ها در شکل ژاکت است:1- ژاکت متقاطع جلویی که شبیه لباس های سنتی آسیایی است؛ 2- ژاکت یقه ۷ (که متقاطع نیست) معمولاً توسط افراد WTF پوشیده می شود)، و ژاکتی که از جلو به صورت عمودی بسته می شود (متقاطع نیست) که معمولاً توسط افراد ITF استفاده می‌شود. رنگ کمربند، رتبه دانش آموز را نشان می‌دهد. به طور کلی، هر چه رنگ تیره‌تر باشد، رتبه بالاتر است. مدرسه و یا مکانی که در آن آموزش داده می‌شود، دوجانگ (도장) نامیده می‌شود. استاد بزرگ دوجانگ، گوان-جانگ-نیم (관장님)، استاد دوجانگ، سا-بوم-نیم (사범님)، فرد تمرین دهنده، گیو-سا-نیم (교사님) و تعلیم دهنده کمکی، جو-گیو-نیم (조교님) نامیده می‌شود.

زمین مبارزه تکواندو فضای مربع شکلی به ابعاد 8*8 متر است که در داخل تشکی به ابعاد 12*12 متر قرار دارد. به همین منوال، یک محوطه به عرض 2 متر در اطراف منطقه مبارزه به وجود خواهد آمد که به آن منطقه قرمز تشک یا منطقه خطر گفته می شود. در صورت نیاز، ممکن است که محوطه مسابقه را بر روی سکویی به ارتفاع 50 تا 60 سانتی متر مستقر کرد و جهت جلوگیری از آسیب مبارزین باید لبه خارجی محوطه مسابقه را با شیب کمتر از 30 درجه به کف سالن متصل کرد. تجهیزات ایمنی شامل این موارد می باشد: هوگو (محافظی شبیه به جلیقه ضد گلوله)، باده و ساباده (ساق بند و ساعد بند) و نانشیم (محافظ بیضه و آلت تناسلی) تنها در این رشته مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای سایر ورزش‌های رزمی چینی وسایل ایمنی وجود ندارد

فلسفه رنگ‌های کمربند در تکواندو

به طور کلی 6 کمربند در مقاطع گوناگون این ورزش وجود دارد.

کمربند سفید: که نشان دهنده بی‌گناهی است. در این مرحله نو آموزان هیچ چیز در مورد تکواندو نمی‌دانند.

کمربند زرد: نشان دهنده زمینی است که در آن گیاه جوانه می زند و در اصل تکواندو در نوآموز در حال شکل گرفتن است.

کمربند سبز: نشان دهنده این است که این گیاه جوانه زده رشد می کند یعنی فنون تکواندو در حال پیشرفت است.

کمربند آبی: نشان دهنده این است که گیاه در حال رشد به درخت تبدیل شده است. یعنی فنون تکواندو در ورزشکار به حد مطلوب رسیده است.

کمربند قرمز: نشان دهنده خطر است و در این مرحله ورزشکار باید مواظب حریف خود باشد و او را دور نگه دارد.

کمربند سیاه: درست نقطه مقابل سفید است. بنابراین نشان دهنده مهارت کامل در تکواندو است و نشان می‌دهد که دارنده این مهارت نسبت به تمام ترس‌ها و بدی‌ها نفوذناپذیر است. باید این نکته را هم یادآور شویم که هر کدام از این کمربندها خود دارای درجات متفاوتی است که آن‌ها هم هر کدام برای خود فلسفه ای دارند. نکته جالبی که بد نیست درباره این ورزش بدانیم این است که برخلاف اینکه از نظر بعضی از افراد ورزش های رزمی با خشونت همراه هستند اما شاید اگر فلسفه این ورزش را بدانیم به ظرافت نهفته در این ورزش بیشتر توجه کنیم.

انواع خطا و امتیازات:

پشت سر، پشت گردن، پشت کمر و از کمر به پایین خطای عمد گفته می شود و ضربه در صورت و کنا صورت و از گردن تا کمر امتیازدارد. البته صدای ضربه باید به گوش داور برسد و اگر با یک حرکت پا به حریف ضربه وارد شود و او نتواند به بازی ادامه دهد داور به او «ناک اوت» اعلام می کند.تکواندو یکی از منظم ترین و علمی ترین هنرهای رزمی سنتی کره ای است، که چیزی بیش از صرف مهارت های مبارزه فیزیکی به افراد یاد می دهد. این نظم و انضباطی است که از طریق آموزش بدن و ذهن، راه های تقویت روح و بالا بردن سطح زندگی را به افراد نشان می دهد. امروزه، تکواندو تبدیل به یک ورزش جهانی شده و توانست است شهرتی بین المللی به دست آورد. تکواندو یکی از بازی های رسمی المپیک است.

تجهیزات و نکته های ورزش تکواندو

تجهیزات ایمنی شامل این موارد می باشد:هوگو (محافظی شبیه به جلیقه ضد گلوله)،کلاه برای محافظت از سر،نقاب برای محافظت از صورت،باده و ساباده (ساق بند و ساعد بند) و نانشیم (محافظ بیضه و آلت تناسلی) تنها در این رشته مورد استفاده قرار می گیرد. برای سایر ورزشهای رزمی چینی وسایل ایمنی وجود ندارد. شماره مبارزین باید پشت پیراهن آنها نصب گردد. اندازه شماره مبارزین بزرگسال 25 × 25 سانتیمتر و شماره مبارزین نوجوان و خرد سال 15 × 12 سانتیمتر می باشد. تمرینات تکواندو به طور سنتی با پای برهنه انجام می شود، هرچند گاهی اوقات ممکن است کفش های رزمی پوشیده شود

نام تکواندو چگونه انتخاب شد

در دوره باستان، انسان هیچ چیزی بیش از دست خالی نداشت تا از خودش دفاع کند لذا طبیعتاً به مبارزات برپایه همین دست خالی روی آورد. بعدها که ساخت سلاح‌ها و توسعه آن‌ها برای حمله یا دفاع آغاز گردید، بازهم مردم از مبارزه با دست خالی لذت می‌بردند که این بار برای تقویت قوای جسمی شان این کار را انجام می‌دادند و همچنین برای نشان دادن رسوم قبیله‌ای شان. مثلاً برخی قبیله‌ها سبک خاصی برای مبارزه داشته‌اند مانند سبک‌های مار، پلنگ و… که هرکدام برای فخر فروختن قبیله‌ای برای قبیله دیگر بود.

در دوران‌های اولیه شبه جزیره کره، آن‌ها سه قبیله اصلی داشتند که هرکدام از هنرهای رزمی خودشان در رقابت‌های تشریفاتی مذهبی استفاده می‌کردند. در همین مسابقات بود که مردم آرام آرام با کسب تجربه از تکنیک‌های مبارزات همدیگر توانستند بر چهارپایان وحشی نیز غلبه کنند که همین دفاع‌ها و حملات مردم آن زمان یکی از منابع تحلیل‌های امروز ما به حساب می‌آید.

بسیاری بر این باورند که همین حرکات پایه تکواندوی امروزی به حساب می‌آید که نام این ورزش نیز از نام‌های سوباک و تائه کیون و … نشات گرفته‌است. کلمه تکواندو از سه بخش تشکیل می‌شود.

• «چاريوت» خبردار ایستادن
• «کیونره» احترام گذاشتن
• «تکوان» چشم و اطاعت کردن
• «آپ» جلو
• «یوپ» بغل
• «دیت» پشت
• «چاگی» ضربه با پا
• «جیروگی» ضربه با دست
• «ماکی»یا«ماگی» دفاع کردن

شمارش اعداد در تکواندو

یک: هانا/ دو: دول(تول)/ سه: ست/ چهار: نت/ پنج: داست/ شش: یاست/ هفت: ایل کوپ/ هشت: یودول/ نه: آهوپ/ ده: یول.

اولین: ایل/ دومین: ایی/ سومین: سام/ چهارمین: سا/ پنجمین: او/ ششمین: یوک/ هفتمین: چیل/ هشتمین: پال/ نهمین: کیو/ دهمین: شیپ.

تکواندو نوین

یوپ‌چاگی پرشی با دو پا

پس! از پایان جنگ و آزادی کره ورزش‌های رزمی سنتی این کشور تا حد زیادی با رشته‌های ژاپنی همانند کاراته، کندو و جودو آمیخته شده بود، در عین حال بسیاری از رزمی کاران کره هم با آموختن هنرهای رزمی چینی آن‌ها را وارد کره کرده بودند. در آن زمان بیشتر اصطلاح‌های «تانگ سو دو» و «کونگ سو دو» برای نام‌گذاری ورزشی که بعدها به تکواندو معروف شد، به کار می‌رفت.

در یازدهم آوریل سال ۱۹۵۵ نام تکواندو توسط ژنرال چوی هونگ هی در جلسه‌ای در کره بر روی هنر رزمی کره‌ای‌ها ثبت گردید و از سوی مقامات سیاسی به رسمیت شناخته شد. در شناساندن و ارائه تکواندو نوین از زحمات و تأثیرات به سزای ژنرال چوی هونگ هی بنیان‌گذار تکواندو نمی‌توان به سادگی گذشت و این حقیقتی غیرقابل انکار است. در سال ۱۹۶۵ انجمن تکواندو کره و در سال ۱۹۶۶ فدراسیون بین‌المللی تکواندو (I.T.F) در کره، و در سال ۱۹۷۳ فدراسیون جهانی تکواندو (W.T.F) با حمایت رجال سیاسی کره جنوبی تأسیس شد.

تلاش برای بازسازی تکواندو و بازگرداندن آن به حالت اصلی خود در نهایت منجر به تبدیل این رشته به ورزش ملی کره و محبوبترین سبک رزمی در سراسر دنیا شد:

• ۱۹۵۹ - «انجمن تا سو دو» تأسیس شد. هدف این نهاد ایجاد یگانگی در هنرهای رزمی کره‌ای بود.
• ۱۹۶۲ – تکواندو به عنوان یک بازی رسمی به چهل و سومین دوره بازی‌های ملی کره جنوبی وارد شد.
• ۱۹۶۵ - «انجمن تا سو دو» به «انجمن تکواندو» تغییر نام داد.
• ۱۹۷۲ - کوکی وان تأسیس شد. این باشگاه تا امروز بالاترین مرجع فنی تکواندو بوده‌است.
• ۱۹۷۳ – تأسیس فدراسیون جهانی تکواندو(WTF)
• ۱۹۷۳ – برگزاری نخستین دوره بازی‌های جهانی این رشته در کره با شرکت ۲۰۰ ورزشکار از ۱۹ کشور. آمریکا، تایوان و مکزیک در جدول رده‌بندی پس از کره قرار گرفتند.
• ۱۹۷۶ – شورای بین‌المللی ورزش‌های نظامی «سیزم» تکواندو را به عنوان یکی از بازی‌های خود پذیرفت.
• ۱۹۸۳ – کمیته بین‌المللی المپیک «فدراسیون جهانی تکواندو» را به عنوان یکی از اعضای خود اعلام کرد.
• ۱۹۸۶ – برگزاری تکواندو به عنوان یک ورزش نمایشی در بازی‌های آسیایی سئول.
• ۱۹۸۸ – برگزاری تکواندو به عنوان یک ورزش نمایشی در المپیک سئول.
• ۱۹۹۴ – تکواندو به عنوان یک رشته رسمی در بازی‌های آسیایی هیروشیما برگزار شد.
• ۲۰۰۰ - در المپیک سیدنی تکواندو دومین هنر رزمی آسیایی (پس از جودو) شد که به عنوان یک رشته رسمی در المپیک برگزار می‌شود.

ترتیب رنگ کمربندهای رده در تکواندو:

1. کمربند سفید (پک تی) :نشانگر صداقت، پاکی، صفا، صمیمیت، صلح و دوستی و برادری می‌باشد که به عنوان دانه محسوب می‌شود.
2. کمربند زرد (نورانگ تی) :به عنوان خاک و آب و بارور ساختن کمربند سفید است.
3. کمربند سبز (نوک تی) :به عنوان جوانه‌ای که از خاک می‌روید.
4. کمربند آبی (چونگ تی) :به عنوان آب، هوا و اکسیژن است که به جوانه کمک می‌کند تا ریشه نماید.
5. کمربند قرمز (هونگ تی) :گلی که شکفته‌است.
6. کمربند مشکی (هوک تی) :به عنوان میوه آن گل است که درون هر میوه دانه‌هایی است که به عنوان شاگردان یا هر دانه به عنوان یک دان است.

ترتیب رنگ کمربندهای رده میانی در تکواندو: (نیازمند پانویس)

پومسه تکواندو

پومسه تکواندو یک فرم یا پومسه یک الگوی تعریف شده از حرکات دفاع و حمله است که در تکواندو مطرح شده‌است. اصطلاحات کره‌ای هیانگ، پومسه و teul (به معنی "شکل" یا "الگوی") برای اشاره به اشکال هنرهای رزمی است که معمولاً در هنرهای رزمی کره‌ای مانند تکواندو و تانگ سو انجام می‌شود.

فرم یا پومسه (poomsae) یکی از مهم‌ترین جنبه‌های آموزشی هنرهای رزمی می‌باشد. فرم مجموعه ای از حرکات کلاسیک تکواندو شامل تکنیک‌های ایستادن، دست، پا و جابجایی است که براساس منطق طراحی شده‌اند. البته برخی از اساتید باتجربه فرم‌هایی را شخصاً ابداع کرده اندو به تدریس آن‌ها می‌پردازند. سابقه تاریخی فرم‌ها به قدت هنرهای رزمی است و هیچ هنر رزمی بدون فرم وجود ندارد. در زمان‌های باستان که هنرهای رزمی به صورت مخفی و انفرادی تمرین می‌شد، هنرجویان جهت تمرین تکنیک‌ها و مبارزه ناگزیر از اجرای دفاع‌ها و حملات در مقابل حریفان فرضی بودند، بدین ترتیب فرم‌های اولیه پابه عرصه حیات نهادند. مسابقات پومسه تکواندو به صورت انفرادی (در ۵ رده سنی) و تیمی (در ۲ گروه سنی) برگزار می‌گردد. هدف عمده از تمرین `پومسه هماهنگی فیزیکی، فکری و روحی در هنر جو و انضباط فردی می‌باشد.

تکواندو هیانگ

هیانگ در سبک‌های پیش از تکواندو مورد استفاده قرار می‌گیرد، که اغلب به عنوان تکواندو سنتی نامیده می‌شود.

منابع

• علی حق شناس، دانشنامهٔ هنرهای رزمی، تهران، نشر بوستان، ۱۳۹۴.
• حمیدرضا توکل شعار، ورزش‌های رزمی و بنیان‌گذاران بزرگ آن، تهران، انتشارات مهر، ۱۳۹۴.
• جئوراک کیم، تکواندو، ترجمه: قادر شاسب، تهران، انتشارات تلاش، ۱۳۸۱

پیوند به بیرون

• فدراسیون جهانی تکواندو
• کوکی وان
• فدراسیون بین‌المللی تکواندو