سگوند: تفاوت میان نسخه‌ها
برچسب: خنثی‌سازی |
←دوره پهلوی: اصلاح اشتباه تایپی برچسب‌ها: برگردانده‌شده ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
=== دوره پهلوی === |
=== دوره پهلوی === |
||
{{اصلی|تاریخ لرستان}} |
{{اصلی|تاریخ لرستان}} |
||
سگوندها در کنار بیرانوندها، پاپی‌ها و چگنی‌ها در شورش سال ۱۳۰۲ علیه نیروهای دولتی حکومت پهلوی شرکت داشتند که نتیجه شورش سرکوب و شکست عشایر |
سگوندها در کنار بیرانوندها، پاپی‌ها و چگنی‌ها در شورش سال ۱۳۰۲ علیه نیروهای دولتی حکومت پهلوی شرکت داشتند که نتیجه شورش سرکوب و شکست عشایر بود.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =ستوده | نام =سیدیدالله| پیوند نویسنده = | عنوان =شورش لرستان | ترجمه = | جلد =نخست | سال =۱۳۹۱ | ناشر =شاپورخواست |مکان =خرم‌آباد | شابک =۹۷۸-۹۶۴-۲۷۰۷-۷۵-۱| صفحه =۱۱۰ | پیوند = | تاریخ بازبینی =}}</ref> |
||
== مشاهیر == |
== مشاهیر == |
||
نسخهٔ ۶ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۳۹
سگوند به قولی برگفته از سکا به معنی دلیر و شجاع[۱] یک ایل ساکن غرب و جنوب غرب ایران است. دانشنامه ایرانیکا و علی‌اکبر دهخدا سگوند را یک ایل کرد،[۲][۳] کیهان فرهنگی یک ایل لک[۴] و سیسو ادموندز یک ایل لر معرفی می‌کنند.[۵] گستره سکونتگاه ایل از جنوب استان کرمانشاه (منطقه سکاوند)، نواحی مرکزی استان لرستان تا شمال استان خوزستان می‌باشد.[۴] جغرافیای سکونت سگوندها در دوره قاجار تا دشت هُرو در جنوب بروجرد گسترده بوده‌است.[۱] جمعیت ایل به صورت طایفه‌های کوچک و متعددی گسترش یافته‌است.
گویش سگوندها به عنوان بخشی از باجلان‌ها، زبان باجلانی است.[۴] باجلانی یکی از شاخه‌های زبان کردی است.[۶][۷] سگوندها هم‌اکنون به زبان لری سخن می‌گویند.[۱][۸] هنری راولینسون سگوندها را از ایل باجلوند و خاستگاه آنان را به همراه ایل بیرانوند، موصل عراق می‌داند و معتقد است بیرانوندها و باجلوندها در قرن دوازدهم یعنی در اواخر حکومت صفویه یا در زمان افشاریه از نواحی موصل به لرستان آمدند.[۹]
ریشه یابی نام
نام سگوند که دگرگون شده سکا است و نخست به صورت سکوند نوشته می‌شده‌است. سگوند در تلفظ طوایف لرستان «سی ون» است و نامی برای سکاها است[۱] و ترکیبی آن سکستان و سگزی است. نظیر این نام‌گذاری را در مورد نام سیستان نیز می‌بینیم که قبلاً بنا بر ریشه سکایی، سگستان بوده و عرب‌ها آن را سجستان تلفظ می‌کردند و بعدها در زبان فارسی سگستان تبدیل به سیستان شده‌است.
نام «سی ون» نیز در فارسی تبدیل به سگوند شده‌است. ترک‌ها نام سگوند را در زبان ترکی آیت وند و ایتیوند و ایوتوند و آیتی ون، یعنی همان سگوند نامیده‌اند.[۱]
تاریخ
ریاست
تاریخ ایل سگوند نشان می‌دهد که این ایل در دوره‌های مختلف به صورت خان و رعیتی اداره می‌شده و برخلاف برخی از ایل‌های لرستان، خان بودن در میان سگوندها نشانه نجیب‌زادگی و دلیل بر محترم بودن خان‌ها بوده‌است.[۱] تا دوره سلطنت محمدشاه قاجار یعنی بین سال‌های ۱۲۱۳ تا ۱۲۲۷ هجری شمسی ریاست ایل به دست خانواده علی دوست‌خان بود که پس از مرگ محمدحسن‌خان، طایفه مختوا ریاست ایل سگوند را به دست گرفت و تا پایان اداره ایل به صورت خان و رعیتی، خان‌های ایل از طایفه مختوا بودند اما پس از آن اختلاف‌هایی به وجود آمد و ایل به دو جمعیت علی‌خانی و رحیم‌خانی تقسیم شد.[۱۰]
تبارنامه خان‌های سگوند که از پسران حاجی خداداد و طایفه مختوا بوده‌اند.[۱۰] افرادی که در کنار نامشان حرف (رئیس) قرار گرفته‌است در یک دوره خان ایل سگوند بوده‌اند.[۱۰]
| حاجی خداداد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مهدی‌خان | حیدرخان | رحیم‌خان (رئیس) | حاجی‌علی‌خان (رئیس) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| رستم‌خان (رئیس) | محمدحسن‌خان | شیرمحمدخان (رئیس) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| گداخان (رئیس) | اگورخان (رئیس) | فتح‌الله‌خان (رئیس) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حسین‌خان | حسن‌خان (رئیس) | خان‌جان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| صادق‌خان (رئیس) | غلام‌خان (رئیس) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شیرمحمدخان | محمدحسین‌خان (رئیس) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دوره زندیه
سگوندها به عنوان بخشی از باجلوندها به همراه بیرانوندها از جمله ایل‌های لرستان بودند که در شکل‌گیری حکومت زندیان، به کریم‌خان زند کمک کرده و همراه وی به شیراز رفتند اما پس از انقراض سلسله زندیه به لرستان برگشتند و در هرج و مرج اوایل حکومت قاجار به تصرف املاک سایر ایل‌ها پرداختند.[۴]
دوره قاجار
پس از بازگشت ایل‌های باجلوند (سگوندها) و بیرانوندها به لرستان، سگوندها با ایل ساکی برای تصاحب منطقه بالاگریوه وارد نبرد شدند که نتیجه آن کشته شدن حسین‌خان ساکی رئیس ایل ساکی و تصرف بالاگریوه توسط ایل سگوند بود.[۴] پس از این شکست ساکی‌ها در لرستان و خوزستان پراکنده شده و بخشی از آنها به عنوان یکی از طوایف سگوند درآمدند.[۴]
دوره پهلوی
سگوندها در کنار بیرانوندها، پاپی‌ها و چگنی‌ها در شورش سال ۱۳۰۲ علیه نیروهای دولتی حکومت پهلوی شرکت داشتند که نتیجه شورش سرکوب و شکست عشایر بود.[۱۱]
مشاهیر
از مشاهیر ایل سگوند می‌توان به فتح‌الله پورسرتیپ نایب رئیس مجلس شورای ملی،[۱۲] محمد پورسرتیپ سفیر ایران در اتریش، اسپانیا و سوریه[۱۳] و محمد عالیخانی سفیر ایران در ایالات متحده آمریکا و اندونزی[۱۴] اشاره کرد.
تقسیم‌بندی
سگوندها یکی از پنج ایل باجلان ساکن لرستان است.[۱۵] ایل باجلوند به پنج طایفه عمده تقسیم می‌شود که عبارتند از:[۱۰]
- یاراحمدی
- قائدرحمت
- آروان
- دالوند
- سگوند
- تیره‌های اصلی ایل سگوند عبارتند از
- [۱۰]
- صوفیوند
- مختوا
- قلی
- علی‌دوست
- خداوردی
- محمد
- زینل
- سگوند خورده
- حاجی‌کلی
- حاجی‌مشه
- شاه عینل
- پنبه خور
- مهدی‌خانی
- رومیانی
- تیره‌های فرعی عبارتند از
- [۱۰]
- عین‌الوند
- کولی‌وند
- پیامنی
- فقیر
- فهلوان
- ماکنالی
- شریف
- نوکره مران
- مال امیر
- دلی
- کرد
- سلاحورزی (سلیورزی)
- چمال
- چکمه‌سی
- ساکی
- رشنو
از دیگر تیره‌های ایل سگوند می‌توان به تیره عین‌الوند که زیر مجموعه بزرگی از تیره مختوا می‌باشد اشاره نمود که بیشتر در شمال خوزستان و منطقه کرگاه در جنوب شرقی شهر خرم‌آباد ساکن هستند.[۱۶]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ اردشیر سگوند. «ایل سگوند و پیوند آن با قوم باستانی سکاها». پایگاه مجلات تخصصی نور. دریافت‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۱۳.
- ↑ «KURDISH TRIBES». دانشنامه ایرانیکا. ۱۶ ژوئن ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵.
- ↑ «سگوند». لغت‌نامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ چگنی، فرهاد (۱۳۷۸). ایل سگوند، نام و تاریخ آن. کیهان فرهنگی. ص. ۶۶، ۶۷پایگاه مجلات تخصصی نور. دریافت‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۲۰.
- ↑ ادموندز، سیسو (۲۰۱۰). East and West of Zagros: Travel, War and Politics in Persia and Iraq 1913-1921. بوستون. ص. ۱۴۷. شابک ۹۷۸۹۰۰۴۱۷۳۴۴۶. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۲۰.
- ↑ «BĀJALĀN». دانشنامه ایرانیکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ "Kurdish language" (به انگلیسی). Britannica Encyclopedia. Retrieved 29 March 2020.
- ↑ «ایلات وطوایف لرستان». وب سایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان. بایگانی‌شده از اصلی در 31 اكتبر 2010. دریافت‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۲۰. تاریخ وارد شده در
|archive-date=را بررسی کنید (کمک) - ↑ راولینسون، هنری لرزیک (۱۳۶۲). سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمهٔ سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران: ترجم. ص. ۱۵۲.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ ۱۰٫۵ قایم مقامی، جهانگیر (۱۳۲۳). جغرافیای بلاد و نواحی، عشایر خوزستان (قبائل سگوند). زبان و ادبیات یادگار. ص. پایگاه مجلات تخصصی نور. دریافت‌شده در ۲۹ مارس ۲۰۲۰.
- ↑ ستوده، سیدیدالله (۱۳۹۱). شورش لرستان. ج. نخست. خرم‌آباد: شاپورخواست. ص. ۱۱۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۷۰۷-۷۵-۱.
- ↑ کاظمی، مشاهیر لر، ۲۴۱.
- ↑ کاظمی، مشاهیر لر، ۲۴۲.
- ↑ کاظمی، مشاهیر لر، ۲۴۳.
- ↑ ایل باجولوند
- ↑ «ایلات و طوایف کوچنده لرستان». وب سایت اداره کل امور عشایری استان لرستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۶ مهر ۱۳۸۹.
منابع
- کاظمی، ایرج (۱۳۷۶). مشاهیر لر. خرم‌آباد: افلاک. شابک ۹۶۴-۶۴۳-۱۰۰-۳.
پیوند به بیرون
- وب‌سایت سگوند بایگانی‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine