کاخ طوپقاپو

کاخ طوپقاپو
Topkapı Sarayı طوپقپو سرایی
نمای کاخ طوپقاپو از بوسفر
موقعیت در استانبول
اطلاعات کلی
گونه	کاخ (۱۴۵۳–۱۸۵۳)، محل اقامت افسران بالارتبه (۱۸۵۳–۱۹۲۴)، موزه (۱۹۲۴ تاکنون)
موقعیت	استانبول، ترکیه
آغاز ساخت	اواسط قرن پانزدهم
مشتری	سلاطین عثمانی
مالک	دولت ترکیه
جزئیات فنی
سیستم سازه	شامل چندین ساختمان کوتاه بدور محوطه، عمارت‌ها، باغ‌ها
اندازه	۵۹۲٬۶۰۰ تا ۷۰۰٬۰۰۰ متر مربع
طراحی و ساخت
معمار	محمد دوم، علاءالدین، داود آقا، معمار سنان، سرکیس بالیان

کاخ طوپقاپو یا کاخ طوپقاپی (به ترکی عثمانی: طوپقپو سرایی، به ترکی استانبولی: Topkapı Sarayı) واقع در استانبول از قصرهای معروف امپراتوری عثمانی است که از ۱۴۶۵ تا ۱۸۵۳ مرکز اداری این امپراتوری بود. سلطان محمد فاتح در ۱۴۵۹ دستور ساخت این قصر را داد و کار ساختن آن در ۱۴۶۵ به پایان رسید. این قصر بین شاخ طلایی و دریای مرمره در استانبول واقع شده و چشم‌اندازی بسیار عالی به تنگه بسفر دارد.

در ۱۸۵۳ سلطان عبدالمجید تصمیم گرفت محل اقامتش را به قصر تازه‌ساز دلمه‌باغچه منتقل کند که نخستین کاخ مدل اروپایی شهر بود. امروز قصر توپ‌قاپی به موزه تبدیل شده‌است و از جذاب‌ترین جاذبه‌های توریستی ترکیه‌است. در این موزه بسیاری از آثار ادبی و هنری ایران نیز نگاهداشته می‌شود. در این موزه آثاری همچون لباس پیامبر اسلام، شمشیرهای مختلف او، دندان، مو، کفش او و … نگهداری می‌شود.

در فرهنگ عامه

• فیلم «طوپقاپو» ساختهٔ ۱۹۶۴ و به کارگردانی ژول داسن و بازی ملینا مرکوری و پیتر یوستینف، در استانبول می‌گذرد و موضوع آن تلاش گروهی از دزدان برای دزدیدن خنجر توپ‌قاپی است.

نام

نام کاخ سرای جدید عامره (به عثمانی: سرای جدید عامره، کاخ جدید امپراطوری) تا قرن هجدهم بود. کاخ در زمان محمود اول نام فعلی خود را دریافت کرد. هنگامی که سرای ساحلی توپکاپوسو، کاخی ساحلی بود که در آتش‌سوزی ویران شد و نام آن به کاخ تغییر یافت. در ترکی، نام فعلی کاخ توپکاپی، به معنی دروازه توپ است.

تاریخچه

مجموعه کاخ در منطقه Seraglio (Sarayburnu) واقع شده‌است، دماغه مشرف به شاخ طلایی، جایی که تنگه بسفر با دریای مرمره روبرو می‌شود. زمین کوهپایه ای است و خود کاخ در یکی از بلندترین نقاط نزدیک به دریا واقع شده‌است. در زمان یونان و بیزانس، آکروپلیس شهر یونان باستان بیزانسیون در اینجا ایستاده بود.

حرمسرا

حرمسرای سلطنتی (Harem-i Hümayûn) یکی از بخشهای آپارتمانهای خصوصی سلطان را اشغال کرد. حرمسرا بیش از ۴۰۰ اتاق داشت. حرمسرا خانه مادر سلطان، والیده سلطان، همسران صیغه ای و همسران سلطان و بقیه خانواده اش، از جمله فرزندان و خادمان آنها بود. حرمسرا از مجموعه ای از ساختمانها و سازه‌ها تشکیل شده‌است که از طریق راهروها و حیاط‌ها به هم متصل می‌شوند. هر تیم خدماتی و گروه سلسله مراتبی که در حرمسرا زندگی می‌کردند که دارای فضایی شخصی بود که در اطراف آن حیاط جمع بوده‌است. تعداد اتاقها که احتمالاً بیش از ۱۰۰ اتاق بوده کهتعداد دقیق آنها مشخص نشده‌است. فقط تعداد کمی از آنها برای عموم آزاد است.

ورودی اصلی حرمسرا

ورودی اصلی (Cümle Kapisi) حرمسرای محل زندگی خانواده و همسران صیغه ای سلطان را از حیاط خواجه‌ها جدا می‌کند. درب به پست نگهبانی (Nöbet Yeri) که سه بخش اصلی حرمسرا به آن متصل شده‌است، منتهی می‌شود. در سمت چپ پست نگهبان از طریق راهروی همسران صیغه ای به قسمت مخصوص همسران صیغه ای (Kadınefendiler Taşlığı) منتهی می‌شود.

جاده طلایی

جاده طلایی (Altınyol) یک گذرگاه باریک است که محور حرم را تشکیل می‌دهد، قدمت آن از قرن ۱۵ است. این مکان بین حیاط Harem Eunuch (Harem Ağaları Taşlığı) و اتاق خصوصی (Has Oda) واقع شده‌است. سلطان از این گذرگاه برای عبور به حرم، اتاق محرمانه و تخت هومایونی، تراس شاهنشاهی استفاده کرد. حیاط مادر ملکه (Valide Sultan Taşlığı ')، حیاط رئیس همسر سلطان (Baş Haseki)، آپارتمان‌های شاهزادگان (Şehzadegân Daireleri) و آپارتمان‌های سلطان (Hünkâr Dairesi) به این مکان باز است. دیوارهای گذرگاه با رنگ سفید ساده نقاشی شده‌است. اعتقاد بر این است که صفت «طلایی» به این خاطر به این مکان داده شده‌است که در روزهای جشن سلطان‌ها، سکه‌های طلا برای همسران صیغه ای پرتاب می‌شده. اگرچه برخی از محققان در این مورد اختلاف دارند.

جستارهای وابسته

• کاخ دلمه‌باغچه
• کاخ بیلربیی
• کاخ کوچوک سو

منابع

• دانشنامهٔ رشد