بابائی بن لطف

بابائی بن لطف (مرگ ۱۰۷۳ هجری/۱۶۶۲ میلادی) شاعر و مورخ یهودی کاشانی در نیمه نخست قرن یازدهم هجری / هفدهم میلادی است. بنابر گفتار خودش، او به همراه یهودیان کاشان، وادار شدند تا به اسلام بگروند. آنها برای سالهایی تظاهر به اسلام می‌کردند در حالی که در خفا به عقاید یهودیتشان باقی مانده بودند.خاندان بابائی از جمله یهودیان اخراجی از اسپانیا بودند که در منطقه کاشان و نطنز و روستاهای اطراف ساکن شده بودند،در دوره صفوی عده زیادی از آنها مجبور به اسلام آوردن شدند که اکثراً در خفا به مذهب یهودی خود معتقد بودند.از این رو آنان را آنوسی مینامند.یهودیان کاشان پس از آزار و اذیت در دوره شاه سلطان حسین به دیلمان کوچ کردند. آن‌ها در دیلمان به تجارت و تعمیر زینتهای زنانه، خرید اشیاء عتیقه و انتقالشان به قزوین برای فروش و انداختن و فروش شراب می‌پرداختند. ناآرامی گیلان در دوران نهضت جنگل یهودیان را از سیاهکل فراری داد و به غیر از چند خانواده که اسلام آورند که به اطراف لاهیجان پناه برده که آخرین فرد با تغییر نام خود به عیسی بابایی (از بابایی بن لطف) ، دیگران امکان ادامهٔ زندگی در گیلان را نیافته و از روی ناچاری به تهران رفتند. در آغاز حکومت پهلوی از ۹۰ خانوار یهودی ساکن یهودی محلهٔ سیاهکل تنها ۵ خانوادهٔ یهودی مسلمان شده در سیاهکل باقی ماندند. یهودیان سیاهکل در مکالمات بین خود به عبری سخن می‌گفتند ولی در تماس با مردم محلی از زبان گیلکی استفاده می‌کردند. اسناد به جا مانده از آن‌ها نیز به عبری و فارسی نوشته شده‌است.[۱]

اشاره‌های کلی به اسکان یهودیان در جاهای مختلف گیلان چون افرمجان، خمام، یهودکلایه، لاهیجان، رودبار، فومنات و دیگر شهرها وجود دارد.

در ۱۹۴۸ رشت و بندر پهلوی بیشترین جمعیت یهودی را داشتند. بیشتر یهودیان مهاجرین از کاشان اصفهان و سیاهکل بودند و بیشتر شان در تجارت نساجی کار می‌کردند. رشت ۳۰ خانواده یهودی یک کنیسا و یک دبیرستان به نام کورش داشت. جمعیت یهودی پهلوی نصف رشت بود. پس از انقلاب اسلامی تنها یک خانواده یهودی در رشت ماند. گزارشی از وجود جوامع یهودی در اوایل قرن ۲۱ م در سایر شهرهای گیلان وجود ندارد.[۲]

او دو کتاب از خود به جا گذاشت: کتاب تاریخ آنوسی و مناجات‌نامه. هر دو اثر به زبان فارسی و با دست خط عبری است.

جستارهای وابسته

• یهودستیزی در ایران معاصر
• یهودیان کاشان