مژکچه: تفاوت میان نسخه‌ها
صفحه‌ای تازه حاوی «بندانگشتی|مژکچه‌ها در قسمت پاچه جلوی [[یک‌روزه‌ها]] '''...» ایجاد کرد برچسب‌ها: افزودن پیوند بیرونی به جای ویکی‌پیوند ویرایشگر دیداری |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۲۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۲۰
مُژَکچه (به انگلیسی: Seta) در زیست‌شناسی هر یک از ساختارهای مختلف مویچه مانند و موی مانند موجودات زنده است.
مژکچه حیوانات
بی‌مهرگان
مژکچه‌های کرم حلقوی مویچه‌های سفتی است که روی بدن وجود دارد. آنها برای نمونه به کرم‌های خاکی کمک می‌کنند تا به سطح متصل شوند و از حرکت به عقب در هنگام حرکات لوله گوارشی جلوگیری کنند. این موها کشیدن کرم را مستقیم از زمین دشوار می‌کنند. مژکچه‌ها در چندپرزچه‌ها (Oligochaeta) (گروهی شامل کرم‌های خاکی) تا حد زیادی از کیتین تشکیل شده است. آنها براساس اندامی که به آن متصل شده‌اند طبقه‌بندی می‌شوند. مانند مژکچه شکمی یا مژکچه پشتی.
سخت‌پوستان دارای مژکچه‌های مکانیکی و شیمی‌حِسی هستند. مژکچه‌ها به‌ویژه در قسمت‌های دهان سخت‌پوستان وجود دارد و همچنین می‌تواند در اندام‌های نظافت یافت شود. در بعضی موارد مژکچه‌ها به فلس مانند ساختارها تغییر می‌یابند. مژکچه روی پاهای کریل و سایر سخت‌پوستان کوچک به آنها کمک می‌کند تا فیتوپلانکتون‌ها را جمع کنند، آنها را گرفته و اجازه می‌دهد تا آنها را بخورند.
مژکچه‌ها در پوش حشرات تک‌یاخته‌ای است، به این معنی که هر یک از آنها از یک سلول روپوست که «مولد مویچه» (Trichogen) نام دارد تشکیل شده است. در ابتدا توخالی هستند و در اکثر اشکال بعد از سفت شدن توخالی باقی می‌مانند. آنها از طریق یک سلول ثانویه یا جانبی از نوعی به نام تورموژن (Tormogen) رشد می‌کنند که مولد غشای انعطاف‌پذیر ویژه‌ای است که پایه مژکچه را به پوش اطراف متصل می‌کند. تا حدودی به شکل و عملکرد آنها اسامی مختلفی نامیده می‌شوند مانند، موها، ماکروتریشیا، پرزچه یا فلس. غشای مژکچه کوتیکولی نشده است و حرکت امکان‌پذیر است. بعضی از حشرات، مانند لارو اگار کوچک از مژکچه‌ها به‌عنوان مکانیسم دفاعی استفاده می‌کنند، زیرا در تماس با پوست می‌توانند باعث تاول شوند.
دهان‌دوّمیان
در سال ۲۰۱۷، توصیف گونه جدیدی از پایه دهان‌دوّمیان منتشر شد. به نظر می‌رسد این حیوان در منافذ کنار بدن خود دارای مژکچه می‌باشد.
مهره‌داران
بالشتک‌های پای گِکو زائده‌های کوچک مو مانند است که در توانایی چسبیدن حیوان به سطوح عمودی نقش دارد. مژکچه‌های مقیاس میکرومتر به شاخه‌های مقیاس نانومتر موسوم به اسپاتول (شاخک) تبدیل می‌شوند.
- مژکچه گِکو: طبق کلار اوتومن (Kellar Autumn) «دو پایه جلوی گکوی توکای (Gekko gecko) می‌تواند ۲۰.۱ نیوتون نیرو را به موازات سطح با ۲۲۷ در میلی‌مترمربع مساحت بالشتک تحمل كند (Irschick et al. ۱۹۹۶). پای توكای خرس است تقریباً ۳۶۰۰ تتراد مژکچه در هر میلی‌مترمربع، یا ۱۴،۴۰۰ مژکچه در هر میلی‌متر مربع (Schleich and Kastle ۱۹۸۶ ؛ pers- obs-)، در نتیجه یک مجموعه باید یک نیروی متوسط ۶-۲ pN و تنش برش متوسط ۰-۰۹۰ نیوتون میلی‌متر − l ایجاد کند (۰.۹ اتمسفر). با این وجود، مژکچه‌های منفرد در شرایط مختلف آزمایشی، بسیار کمتر چسبناک بوده و بسیار چسبناک‌تر از اندازه‌گیری کل حیوانات هستند، این بدان معنی است که اتصال و جدا شدن در مژکچه‌های گِکوها به‌صورت مکانیکی کنترل می‌شوند (Autumn و همکاران. ۲۰۰۰).»
مژکچه‌های قارچ
در قارچ‌شناسی، «مژکچه» به سیستیدیوم (Cystidium) قهوه‌ای تیره، دیواره ضخیم، خارمانند شبیه است که در قارچ‌های پینه‌ای و قارچ‌های تاقچه‌ای در خانواده زبرپردگان یافت می‌شود. گرچه عمدتاً میکروسکوپی است، اما مژکچه‌های برخی از گونه‌ها ممکن است به اندازه کافی برجسته باشند تا با عدسی دستی قابل مشاهده باشند.
مژکچه‌های گیاهان
در گیاه‌شناسی، «مژکچه» به ساقه‌ای گفته می‌شود که از کپسول خزه یا جگرواشان پشتیبانی می‌کند و مواد مغذی آن را تأمین می‌کند. مژکچه‌ها بخشی از اسپوروفیت است و دارای پای کوتاهی است که در گامتوفیتی که روی آن انگلی است، تعبیه شده است. مژکچه‌ها در همه خزه‌ها وجود ندارد، اما در بعضی از گونه‌ها ممکن است به ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر ارتفاع برسد.
مژکچه‌های پُرزسانان
در خانواده دیاتوم، پُرزسانان (Chaetocerotaceae)، «مژکچه» به شبه‌مو بیرون‌زده از دریچه سطح سلول‌ها اشاره دارد. این مژکچه‌ها ساختار متفاوتی نسبت به دریچه دارند. چنین مژکچه‌هایی ممکن است از غرق شدن سریع جلوگیری کرده و همچنین از سلول‌ها در برابر خورده شدن محافظت کند.
مژکچه‌های مصنوعی
مژکچه‌های مصنوعی (Synthetic setae) دسته‌ای از چسب‌های مصنوعی هستند که بنا به میل خود جدا می‌شوند، که بعضی اوقات چسب‌های قابل‌تنظیم نامیده می‌شوند، اما در عین حال چسبندگی قابل توجهی از خود نشان می‌دهند. توسعه چنین مواد مصنوعی موضوع تحقیقات فعلی است.
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Seta». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۸–۰۳-۲۰۲۱.