قتل فرخنده ملک‌زاده

فرخنده ملکزاده
زادهٔ	کابل، افغانستان
درگذشت	۲۸ حوت ۱۳۹۳ ۱۹ مارس ۲۰۱۵ مسجد شاه دوشمشیره، ده افغانان، کابل
مدفن	گورستان ۵۰۰ فامیلی کابل

فرخنده ملکزاده دختر ٢٧ ساله [از قوم تاجیک] افغان، از اهالی کابل که به اتهام سوزاندن قرآن در مسجد شاه دوشمشیره در تاریخ ۲۸ حوت (اسفند) ۱۳۹۳ در پی حمله صدها تن از مردان خشمگین کشته و سپس جسدش در بستر خشک دریای کابل سوزانده شد. انتشار فیلم‌های کوتاهی از لحظات حمله به وی که بیشتر با تلفن همراه گرفته شده‌است، بازتاب‌های فراوانی در رسانه‌های جهان به‌دنبال داشت.

در پی قتل این دختر اعتراضات زیادی در فضای مجازی افغانستان شکل گرفت. فرخنده سه روز بعد در حالی که تعدادی از زنان تابوت او را بر دوش داشتند به خاک سپرده شد.

در کابل، هرات، بلخ و چند شهر بزرگ افغانستان معترضین با برپایی تجمعات اعتراضی و راه‌پیمایی خواستار مجازات عاملان قتل او شدند…

«فرخنده» در داخل و خارج از افغانستان، به‌عنوان نماد مظلومیت زنان افغانستانی شناخته شد و هشتگ «من فرخنده هستم» در فیس‌بوک و سایر شبکه‌های اجتماعی به عنوان شعار اعتراضی مردم صدها بار منتشر شد.

شرح ماجرا

پرونده:Farkhondeh.jpg

ضرب و شتم فرخنده ملکزاده

ساعت ۳ بعد از ظهر روز پنج شنبه ۲۸ حوت، ملای مسجد موسوم به شاه دو شمشیره، در مرکز کابل، فریاد زد که یک زن قرآن را آتش زده‌است. پس از آن مردان خشمگین از چهار گوشه مسجد به داخل مسجد شتافته و او را مورد ضرب و شتم قرار دادند.

فیلم‌های منتشر شده از لحظات حمله به فرخنده ملکزاده نشان می‌دهد که فرخنده بارها به کسانی که او را کتک می‌زنند گوشزد کرده‌است که وی قرآن را نسوزانده، اما مردان خشمگین بدون توجه به ادعای او به ضرب و شتم فرخنده می‌پردازند.

تماشا میکنندم دیگران من زار میسوزم

ولی خوشحال از آنم که فارغبال میسوزم

دلم آتش گرفت آندم که تهمت میزدند برمن

که فرقان در جگر دارم ولی قرآن میسوزم

منم فرخنده ی کز جهل، نادانان و نامردان

حجابم را دریدند و شدم عریان و میسوزم

تمام شهر میدیدند ومن مشت و لگد خوردم

فغان کز جور آن داروغه بی عار میسوزم

عجب رسوا شدآن واعظ که ناسنجیده فتوا داد

ومن از ظلم صدها واعظ گمراه میسوزم

ولی فرخنده تر گشتم چو بابایم ندا میداد

که من مجنونم و قرآن سر بازار میسوزم

بیا بس کن "ستوده" ماجرای این حقیقت را

که اندر هیزم هر بیت هزاران بار میسوزم

تصاویر نشان می‌دهد که لحظه به لحظه به‌شمار جمعیت خشمگین افزوده می‌شود و مردان زیادی با سنگ، چوب و اشیای پیرامونشان به فرخنده حمله می‌کنند.

یکی از فیلم‌های گرفته شد نشان می‌دهد که پلیس برای پراکنده‌ساختن مردم اقدام به شلیک هوایی کرده‌است، مردم از صحنه پراکنده می‌شوند اما در فیلم‌ها مشخص نیست که مردم چگونه دوباره به سمت او یورش آورده و چرا پلیس اینبار مداخله نکرده‌است.

عکس‌ها و فیلم‌ها منتشر شده نشان می‌دهند که فرخنده درحالیکه سرش شکسته و صورتش خون‌آلود است، از مردم کمک می‌خواهد اما او دقایقی بعد به علت شدت جراحات جانش را از دست می‌دهد.

مردان خشمگین به رهبری یک پسر جوان به نام اجمل لطف پس از کشته شدن فرخنده ملکزاده، با خودرو از روی جسد او رد می‌شوند و پس از دقایقی جسد او را در بستر خشک رودخانه کابل به آتش می‌کشند. تصاویر همچنان نشان می‌دهد که مردان خشمگین لباس‌های خود را برای شعله‌ور شدن هر چه بیشتر آتش روی جسد فرخنده می‌اندازند. پلیس و آتش‌نشانی سپس جسد فرخنده را از محل حادثه انتقال می‌دهند. پلیس تا حال چندین تن را به این اتهام دستگیر نموده و هنوز هم در صدد دستگیری رهبری‌کننده این قضیه، اجمل لطیف هستند. او بعد از قتل از صحنه فرار کرده‌است.

ادعای روانی بودن فرخنده ملکزاده

ساعاتی اندکی پس از این رویداد، تلویزیون خصوصی طلوع اعلام کرد که به گفتهٔ خانوادهٔ فرخنده دخترشان از ۱۶ سالگی بدین‌سو بیمار روانی بوده‌است. اما با گذشت ۲۴ ساعت از این حادثه و روشن شدن زوایای مختلف آن، خانوادهٔ فرخنده اعلام کردند که به دلیل ترس از جان و توصیهٔ پلیس، گفته‌اند که دخترشان روانی است. خانوادهٔ فرخنده به رسانه‌ها گفتند که دخترشان روانی نیست و قرآن را نیز آتش نزده‌است.

کشف ابعاد واقعی ماجرا

پلیس کابل با گذشت سه روز از حادثه‌ای که منجر به قتل فرخنده شد، نتایج تحقیقات و بررسی‌های ابتدایی‌اش را منتشر کرد. وزیر داخلهٔ افغانستان نورالحق علومی اعلام کرد که هیچ اثری از آتش زدن قرآن در محل حادثه پیدا نشده، بلکه ادعای دروغین یک ملای «تعویذنویس»، منجر به احساساتی شدن مردمی شده‌است که در پیرامون مسجد شاه دو شمشیره حضور داشتند.

وزیر داخلهٔ افغانستان اعلان کرد که فرخنده کاملاً بی‌گناه بوده، اما در صورت ارتکاب جرم نیز باید توسط پلیس دستگیر و به‌وسیلهٔ مراجع قانونی مجازات می‌شد نه توسط مردم. وزارت حج و افغانستان نیز تأکید کرد که فرخنده مرتکب هیچ جرمی نشده‌است.

رسانه‌ها به نقل از منابع رسمی مختلف اعلام کردند که فرخنده در آن روز به یک ملای تعویذنویس گوشزد کرده بود که عمل تعویذنویسی مغایر آموزه‌های دینی در اسلام است، پس از آن این تعویذنویس برآشفته شده و پس از یک درگیری لفظی کوتاه با فرخنده به او اتهام می‌زند که وی قرآن را آتش زده و مردم خشمگین نیز او را به قتل می‌رسانند. اگر تحقیقات پلیس در این زمینه به تأیید نهایی برسد فرخنده شهید مظلوم امر به معروف و نهی از منکر یا همان آزادی بیان و نقد به یک «دعانویس» گردیده‌است. همچنین خانواده و دوستان فرخنده اعلام کردند که او حافظ قرآن و دانشجوی رشتهٔ شرعیات دانشگاه کابل بوده‌است.

اعتراضات مردمی

پس از وقوع این حادثه اعتراضات بسیاری توسط مردم در شبکه‌های اجتماعی انجام شد. صفحهٔ فیسبوک محمد ایاز نیازی روحانی‌ای که در خطبه‌های نماز جمعهٔ کابل به باور برخی موضع سهل‌انگارانه‌ای دربارهٔ کشته شدن فرخنده داشت مورد هجوم و سیل کامنت‌های مخالفان قرار گرفت. او بعد از مشخص شدن قضیه به خانۀ فرخنده رفت و در جنازه‌اش اشتراک کرد؛ همچنین خانوادهٔ فرخنده در ویدیویی اعلام کردند که فرخنده شاگرد و دوستدار نیازی بوده و «توهین به نیازی توهین به خانواده و فرخندهٔ شهید می‌باشد». در روز خاکسپاری فرخنده مراسم خاکسپاری نمادینی در شهر هرات انجام گرفت. فردای روز خاکسپاری اهالی کابل با فراخوان «حزب همبستگی افغانستان» در کنار مسجد شاه دوشمشیره راهپیمایی کردند و این جاده با تلاش آن‌ها جادهٔ شهید فرخنده نام گرفت. اشتراک‌کنندگان در جایی که فرخنده به آتش کشیده شده بود نهالی را کاشتند و آن را «نهال فرخنده» نامیدند. این حزب در شهر جلال‌آباد نیز برای دادخواهی فرخنده گردهمایی‌ای داشتند. فعالان جامعهٔ مدنی و شهروندان بیشتر شهرهای افغانستان نیز تجمعات اعتراضی برگزار کردند. دامنهٔ اعتراضات گسترده بود و اکثر شهرهای جهان شاهد گردهمایی‌های اعتراضی بودند. یک پسر جوان افغان به نام رضا محبی نیز یک قرآن را به نشانهٔ اعتراض به این حادثهٔ وحشتناک به آتش کشید که به سرعت در رسانه‌های اجتماعی پخش شد.[۲]

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Murder of Farkhunda». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در مارس ۲۰۱۵.
• مرگ ″فرخنده″ و مقابله افغانستان با دعانویسان و جادوگران
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Lynching in Afghanistan». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در مارس ۲۰۱۵.