رئیسعلی دلواری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
Ariobarzan (بحث | مشارکت‌ها)
جز ویرایش 5.127.85.10 (بحث) به آخرین تغییری که Dexbot انجام داده بود واگردانده شد
برچسب: واگردانی
Ariobarzan (بحث | مشارکت‌ها)
جز «رئیس‌علی دلواری» را محافظت کرد: هرزنویسی گسترده ([ویرایش=تنها کاربران تأییدشدهٔ پایدار و مدیران] (زمان سرآمدن ‏۲۵ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۰۹ (UTC)) [انتقال=تنها کاربران تأییدشدهٔ پایدار و مدیران] (زمان سرآمدن ‏۲۵ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۰۹ (UTC)))
(بدون تفاوت)

نسخهٔ ‏۲۴ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۰۹

رئیس‌علی دلواری
رئیس علی دلواری
زادهحدود ۱۲۶۱ خورشیدی
دلوار
درگذشته۱۲ شهریور ۱۲۹۴ (ح ۳۳ سال)
تنگک صفر (بوشهر)
مدفن
فرماندهیفرمانده نیروهای تنگستانی
جنگ‌ها و عملیات‌هاجنگ جهانی اول، (ایران و انگلستان)
همسر(ان)بانو خیری[۱]
فرزندانعبدالحسین (بهادر شهیدی)
تندیس رئیس‌علی دلواری در ورودی بندر دلوار
رئیس‌علی دلواری

رئیس‌علی دلواری (۱۲۶۱ – ۱۲۹۴ خورشیدی/ ۱۸۸۲ – ۱۹۱۵ میلادی) مبارز مشروطه‌خواه و رهبر قیام جنوب در تنگستان و بوشهر علیه نیروهای بریتانیا در دورهٔ جنگ جهانی اول بود.

زندگی‌نامه

رئیس‌علی دلواری در سال ۱۲۶۱ خورشیدی برابر با ۱۸۸۲ میلادی (۱۲۹۹ قمری) در روستای دلوار از توابع تنگستان متولد شد. دلوار امروزه شهری در شهرستان تنگستان از توابع استان بوشهر است. براساس مصاحبه محمود نامور خواهرزاده رئیسعلی که در سال ۱۳۷۳ صورت گرفته اصالت رئیس‌علی دلواری به شهرستان ممسنی و ایل ممسنی بر میگردد.[۲] مادر رئیس‌علی بنام شهین اهل تنگستان و پدرش زائر محمّد از کدخدایان اهل دلوار بود که بعدها به «معین‌الاسلام» ملقب شد. با شروع نهضت مشروطیت، رئیس‌علی در حالی که ۲۴ سال بیشتر نداشت از جمله پیشگامان مشروطه‌خواه در جنوب ایران شد و همکاری نزدیکی با محافل انقلابی و عناصر مشروطه‌طلب در بوشهر، تنگستان و دشتی آغاز کرد.[۳][۴]

دوران جوانی او همزمان با حضور گسترده استعمار انگلیس در خلیج فارس بود. وی نقشی کلیدی در قیام جنوب داشت. قیام مردم تنگستان به رهبری وی روی هم هفت سال طول کشید و در این مدت دلیران تنگستانی دو هدف عمده را دنبال می‌کردند، پاسداری از بوشهر، دشتستان و تنگستان به عنوان منطقه سکونت خود و جلوگیری از حرکت قوای بیگانه به درون مرزهای ایران و دفاع از استقلال وطن.

مبارزات مشروطه‌خواهی رئیس‌علی

رئیس‌علی با همراهی دیگر مشروطه‌خواهان بوشهر را از حاکمیت استبداد محمدعلی شاه قاجار خارج کرد. در سال ۱۲۸۷ خورشیدی/ ۱۹۰۸ میلادی به درخواست ملاعلی تنگستانی و سید مرتضی مجتهداهرمی که مخالف استبداد محمدعلی شاه بود، بوشهر را تصرف کرد و حدود ۹ ماه شهر را در کنترل داشت.

رئیس‌علی و جنگ جهانی اول

در آغاز جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ میلادی با نقض بی‌طرفی توسط قوای روس از شمال و نیروهای انگلستان از جنوب، ایران را در معرض هجوم قرار دادند و کشتی‌های جنگی انگلستان در مقابل بوشهر لنگر انداختند و نیروهای اشغالگر در ۸ اوت ۱۹۱۵م/ ۱۷ مرداد ۱۲۹۴خ به صورت تدریجی قصد اشغال بوشهر و نواحی ساحلی اطراف را داشتند. یک روز پس از اشغال بوشهر، چهارده نفر از ساکنین آن علیه اشغالگران اعتراض کردند، ولی چون اهل نبرد مسلحانه نبودند دستگیر و به هندوستان تبعید شدند. بدنبال کسب تکلیف رئیسعلی از علماء، حکم جهادیه علمای نجف از جمله میرزای دوم توسط شیخ محمدحسین برازجانی به انضمام حکم خود شیخ به وی ابلاغ گردید. رئیس‌علی به همراه دوستش خالو حسین بردخونی دشتی در اوایل ماه رمضان ۱۳۳۳ قمری در عمارت حاج سید محمدرضا کازرونی، پس از مذاکراتی با وی آمادگی خود را برای دفاع از بوشهر و جلوگیری از پیشروی نیروهای انگلیسی اعلام داشت.

نبرد دلوار

نیروهای انگلیسی همزمان با حمله به بوشهر قصد تصرف ناحیه دلوار را داشتند. دلوار محلی بود که پیش از آن چندبار سربازان انگلیسی به آن جا تجاوز کرده، اما طعم شکست را در این ناحیه چشیده بودند. رئیسعلی دلواری و شیخ حسین خان چاهکوتاهی و زایرخضرخان اهرمی از این وقایع آگاه و در مقام دفاع از وطن برآمدند. قیام دلیران تنگستان علیه اشغالگران آغاز شد و نیروهای متجاوز انگلیسی که قریب به پنج هزار نفر بودند در دام مبارزان تنگستانی گرفتار آمدند و عده زیادی از نیروهای انگلیسی در این حمله کشته شدند.

عملیات چریکی پیروزمندانه رئیس علی، سایر مبارزان تنگستان را تشویق به همراهی با او کرد. تا تابستان ۱۹۱۵ عملیات موفقی را علیه نیروی دریایی انگلیس رهبری کرد. انگلیسی‌ها مجبور شدند نیروهای کمکی از عراق و هند به بوشهر اعزام کنند و دلوار را به شدت بمباران کردند.

نبرد بوشهر

زمانی که مقامات انگلیسی تصمیم قطعی دربارهٔ اشغال بوشهر و پیشروی به سوی شیراز را داشتند به منظور تطمیع رئیسعلی، دو نفر از متابعان حیدرخان حیات داودی را به دلوار گسیل داشتند تا موافقت او را با پیاده‌شدن قوای انگلیس در کرانه خلیج فارس و حرکت به سوی شیراز جلب کنند. نمایندگان حیدرخان ضمن ملاقات با رئیسعلی متذکر شدند که چنانچه او از قیام علیه قوای اشغالگر صرف نظر کند، مقامات انگلیسی چهل هزار پوند به او خواهند پرداخت. رئیسعلی در پاسخ می‌گوید: «چگونه می‌توانم بی‌طرفی اختیار کنم در حالی که استقلال ایران در معرض خطر جدی قرار گرفته‌است؟»

پس از مراجعت نمایندگان حیدرخان، نامه تهدیدآمیز از طرف مقامات انگلیسی به رئیسعلی نگاشته شد مبنی بر این که: «چنانچه بر ضد دولت انگلستان قیام و اقدام کنید، مبادرت به جنگ می‌نماییم، در این صورت خانه‌هایتان ویران و نخل‌هایتان را قطع خواهیم کرد.»

رئیسعلی در پاسخ مقامات انگلیسی نوشت: «خانه ما کوه است و انهدام و تخریب آن‌ها خارج از حیطه قدرت و امکان امپراتوری بریتانیای کبیر است. بدیهی است که در صورت اقدام آن دولت به جنگ با ما، تا آخرین حد امکان مقاومت خواهیم کرد.»

کشته شدن

جنگ میان دلیران تنگستان به رهبری رئیسعلی دلواری در کنار سیصد تفنگدار برازجانی به رهبری غضنفرالسلطنه برازجانی از یک سو و نیروهای بریتانیا و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به‌طور پیاپی و پراکنده تا شهریور ۱۲۹۴ خورشیدی ادامه یافت و انگلیسی‌ها نتوانستند بر رئیسعلی و یارانش برتری یابند. رئیسعلی در محلی به نام «تنگک صفر» هنگام شبیخون به قوای بریتانیا توسط فردی نفوذی به نام غلامحسین تنگکی،[۵] از پشت سر هدف گلوله قرار گرفت و در سن ۳۳ سالگی کشته شد. تاریخ شبیخون مذکور و کشته شدن رئیسعلی دلواری در همه منابع، شب ۲۳ شوال ۱۳۳۳ قمری برابر با ۳ سپتامبر ۱۹۱۵ میلادی نقل شده‌است،[۶] که می‌تواند با ۱۲ شهریور تقویم خورشیدی برجی رایج آن زمان برابر بوده باشد. (برابر با ۱۱ شهریور ۱۲۹۴ خورشیدی)[۷]

آرامگاه و بزرگداشت

پیکر او ابتدا در نزدیکی حرم امامزاده‌ای در روستای «کله بند» به خاک سپرده شد. اما به موجب وصیت خود رئیس‌علی، پس از انتقال پیکر او را در جوار حرم علی بن ابی‌طالب در وادی‌السلام دفن کردند.[۸]

کنگره هشتادمین سال کشته شدن وی در سال ۱۳۷۳ در بوشهر برگزار شد. همه ساله بزرگداشت وی در استان بوشهر به‌خصوص محل تولد وی دلوار در سالروز کشته شدن او گرامی داشته می‌شود.

روز ملی مبارزه با استعمار

در ایران با مصوبه شورای عالی انقلاب (سال ۱۳۸۹) سالروز کشته شدن رئیسعلی دلواری برابر با روز ۱۲ شهریور ماه، به نام «روز ملی مبارزه با استعمار» نامگذاری شده‌است.[۹][۱۰]

فرزندان

رئیسعلی چهار زن اختیار کرد که فقط از آخرین همسر خود (مدینه دختر صفر از اهالی دلوار) صاحب فرزندی بنام عبدالحسین (بهادر شهیدی) شد. نوه‌های رئیسعلی از بهادر، سه نفر بنام‌های غلامحسین، فرنگیس و گل‌اندام می‌باشند که هیچ‌کدام در قید حیات نیستند. گل‌اندام شهیدی آخرین نوه زنده رئیسعلی بود که در خرداد ماه ۱۳۹۴ بدرود حیات گفت.[۱۱]

همرزمان

رئیس علی دلواری و همرزمانش

از همرزمان مشهور وی که دوش بدوش او جنگیدند و پس از کشته شدن وی نیز مبارزات خود را ادامه دادند:

جستارهای وابسته

پانویس

  1. برنامه سیاسی تاریخی مستند
  2. «رئیس علی دلواری اصالتی نورآبادی دارد یاکهگیلویه وبویراحمدی یا...». راک نیوز. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۹.
  3. تصاویر/ مزار رئیسعلی دلواری در نجف بایگانی‌شده در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine پایگاه اطلاع‌رسانی دلوار
  4. امروز، سالروز شهادت "رئیس علی دلواری" عصرایران
  5. نامه یک نویسنده به جیش‌العدل / اگر برادری در میان شماها داشتم خبرآنلاین
  6. شهادت رئیس علی دلواری وبگاه تبیان
  7. اگرچه هربرت چیک Herbert Chick، کنسول انگلیس در بندر بوشهر (از سال ۱۹۱۰ تا ۱۹۱۹) ضمن گزارش‌های خودش به رئیسعلی و قاتلش اشاره می‌کند، اما قتل رئیسعلی (چه به لحاظ اسناد و روایت‌های داخلی و چه به لحاظ اسناد انگلیسی‌ها و دیگران) هنوز چنان‌که باید روشن نیست و تحقیق و اسناد بیشتری لازم است. تأثیر احساسات راویان را بر روایت‌های سینه به سینه نباید از یاد برد. هنوز در مورد انگیزه کسی که وی را به گلوله بسته به درستی تحقیق جامعی انجام نگرفته‌است.
  8. سنگ قبرهایی که شاید ندیده باشید بایگانی‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machineخبرگزاری مهر
  9. همایش روز ملی مبارزه با استعمار در دلوار برگزار شدخبرگزاری مهر
  10. «رئیسعلی دلواری» سرداری که هنوز انگلیسی‌ها از نامش می‌ترسندخبرگزاری فارس
  11. در سن ۸۰ سالگی؛ نوه رئیسعلی دلواری درگذشت

منابع

  • یاحسینی، سید قاسم (۱۳۶۸). رئیس‌علی دلواری. انتشارات شیرازه.
  • Navy every where ,1921 .London
  • جلالی، صادق (۱۳۷۸). دلیران تنگستان. نشر زریاب.
  • دلیران تنگستانی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن رک‍ن‌زاده آدم‍ی‍ت، ت‍ه‍ران: نشر اق‍ب‍ال، ۱۳۷۰.

پیوند به بیرون