سیردریا: تفاوت میان نسخه‌ها

مختصات: ۴۰°۵۴′۰۳″ شمالی ۷۱°۴۵′۲۷″ شرقی / ۴۰٫۹۰۰۸۳°شمالی ۷۱٫۷۵۷۵۰°شرقی / 40.90083; 71.75750
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Shamaa1 (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
خط ۱۹: خط ۱۹:
'''سیردَریا''' (رود [[یخشاارته]] به معنی مروارید اصل/ Jaxartus) یا '''سیحون''' یا '''گل‌زریون'''، بعد از [[آمودریا]]، دومین رود پرآب در [[آسیای میانه]] است که به [[دریاچه خوارزم]] (آرال) می‌ریزد. تاجیک ها به رود، دریا می گویند. این رود دو سرچشمه دارد، یکی [[تین شان|کوه‌های تیان‌شان]] در [[قرقیزستان]] کنونی و دیگری شرق [[ازبکستان]] است. این رود در ۲۲۲۰ کیلومتر در غرب و شمال غربی سرچشمه دارد و پس از گذر از جنوب کشور کنونی [[قزاقستان]] به [[دریاچه خوارزم]] می‌رسد. این رود در گذر خود سرتاسر کشتزارهای [[پنبه]] را در [[آسیای مرکزی]] آبیاری می‌کند. سیردریا از کنار شهرهای [[خجند]] و [[قیزیل‌اوردا]] و [[خوقند]] می‌گذرد.
'''سیردَریا''' (رود [[یخشاارته]] به معنی مروارید اصل/ Jaxartus) یا '''سیحون''' یا '''گل‌زریون'''، بعد از [[آمودریا]]، دومین رود پرآب در [[آسیای میانه]] است که به [[دریاچه خوارزم]] (آرال) می‌ریزد. تاجیک ها به رود، دریا می گویند. این رود دو سرچشمه دارد، یکی [[تین شان|کوه‌های تیان‌شان]] در [[قرقیزستان]] کنونی و دیگری شرق [[ازبکستان]] است. این رود در ۲۲۲۰ کیلومتر در غرب و شمال غربی سرچشمه دارد و پس از گذر از جنوب کشور کنونی [[قزاقستان]] به [[دریاچه خوارزم]] می‌رسد. این رود در گذر خود سرتاسر کشتزارهای [[پنبه]] را در [[آسیای مرکزی]] آبیاری می‌کند. سیردریا از کنار شهرهای [[خجند]] و [[قیزیل‌اوردا]] و [[خوقند]] می‌گذرد.


در منابع اروپای غربی، سیردریا با نام [[زبان یونانی|یونانی باستانی‌اش]] Jaxartes) Ιαξάρτης؛ یَکسارتِس) شناخته می‌شود، که برگرفته از واژهٔ [[زبان پهلوی (ساسانی)|زبان پهلوی]] «یَخشَرت» (آنطور که [[یوزف مارکوارت]]، خاورشناس نامدار [[آلمان|آلمانی]]، در «Die Chronologic der alttiirkischen Inschriften» یاد کرده)، برگرفته از واژهٔ [[پارسی باستانی]] «یَخشَه اَرتَه»، به معنای «مروارید واقعی» است.<ref name="ReferenceA">Encyclopaedia of Islam, 'SIR DARYA'</ref> در سده (دهم هجری) [[ابوالغازی بهادر خان|ابوالغازی بهادُرخان]]، مورخ و [[خان (لقب)|خان]] [[خیوه]]، دریاچه خوارزم را «سیر تِنیزی» (دریای سرخ‌رنگ) نامید.{{مدرک}}
در منابع اروپای غربی، سیردریا با نام [[زبان یونانی|یونانی باستانی‌اش]] Jaxartes) Ιαξάρτης؛ یَکسارتِس) شناخته می‌شود، که برگرفته از واژهٔ [[زبان پهلوی (ساسانی)|زبان پهلوی]] «یَخشَرت» (آنطور که [[یوزف مارکوارت]]، خاورشناس نامدار [[آلمان]]ی، در «Die Chronologic der alttiirkischen Inschriften» یاد کرده)، برگرفته از واژهٔ [[پارسی باستانی]] «یَخشَه اَرتَه»، به معنای «مروارید واقعی» است.<ref name="ReferenceA">Encyclopaedia of Islam, 'SIR DARYA'</ref> در سده (دهم هجری) [[ابوالغازی بهادر خان|ابوالغازی بهادُرخان]]، مورخ و [[خان (لقب)|خان]] [[خیوه]]، دریاچه خوارزم را «سیر تِنیزی» (دریای سرخ‌رنگ) نامید.{{مدرک}}


[[دریاچه خوارزم]] از سال ۱۹۶۰ به بعد رو به خشکی رفت و نود درصد آن خشک شده است. دلیل این خشکی بیشتر این بوده که [[شوروی سابق]] مسیر دو رودخانه سیحون و جیحون رو به سمت بیابان‌ها تغییر می دهد تا آن زمین‌ها رو به زمین‌های کشاورزی تبدیل کند. از زمان [[هخامنشیان]] آسیای میانه را [[خوارزم|اورزمی]] یا [[خوارزم|خوارزمی]] می‌نامیدند که در پارسی نو به شکل [[خوارزم]] (زمین خوار و پست و جلگه ای) درآمد. نام این دریاچه در طول تاریخ [[دریاچه خوارزم]] یا [[دریاچه وخش]] بوده‌است ولی از زمانی که [[آسیای مرکزی]] به دست مغول‌ها و روس‌ها افتاد نام غیراصیل آرال جایگزین نام تاریخی خوارزم شد. دو رود تاریخی این سرزمین هم [[رود وخش]] و [[رود یخشاارته]] بود که از سده ۱۶ به بعد به نام‌های آمودریا و سیردریا جعل شد.<ref>https://www.hamshahrionline.ir/news/321723/آشنایی-با-آمو-دریا</ref>
[[دریاچه خوارزم]] از سال ۱۹۶۰ به بعد رو به خشکی رفت و نود درصد آن خشک شده است. دلیل این خشکی بیشتر این بوده که [[شوروی سابق]] مسیر دو رودخانه سیحون و جیحون رو به سمت بیابان‌ها تغییر می دهد تا آن زمین‌ها رو به زمین‌های کشاورزی تبدیل کند. از زمان [[هخامنشیان]] آسیای میانه را [[خوارزم|اورزمی]] یا [[خوارزم]]ی می‌نامیدند که در پارسی نو به شکل [[خوارزم]] (زمین خوار و پست و جلگه ای) درآمد. نام این دریاچه در طول تاریخ [[دریاچه خوارزم]] یا [[دریاچه وخش]] بوده‌است ولی از زمانی که [[آسیای مرکزی]] به دست مغول‌ها و روس‌ها افتاد نام غیراصیل آرال جایگزین نام تاریخی خوارزم شد. دو رود تاریخی این سرزمین هم [[رود وخش]] و [[رود یخشاارته]] بود که از سده ۱۶ به بعد به نام‌های آمودریا و سیردریا جعل شد.<ref>https://www.hamshahrionline.ir/news/321723/آشنایی-با-آمو-دریا</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۴۳: خط ۴۳:
[[رده:رودهای تاجیکستان]]
[[رده:رودهای تاجیکستان]]
[[رده:رودهای قزاقستان]]
[[رده:رودهای قزاقستان]]
[[رده:مناطق کنوانسیون رامسر در قزاقستان]]

نسخهٔ ‏۳۱ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۴:۵۷

سیردریا
کشورهای زردرنگ در حوضهٔ آبخیز دریاچه آرال قرار دارند.
ویژگی‌های ظاهری
دهانهدریاچه آرال
طول۲٬۲۱۲ کیلومتر
دبی۷۰۳ متر مکعب بر ثانیه (نزدیک ریزشگاه)
موقعیت رود سیردریا (رود جیحون) در نقشه ایران در عصر خلفای عباسی (در بالای نقشه سمت راست). برگرفته از کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی
رودهای وخش و یخشاارته
رودخانهٔ آمو پس از سرچشمه گرفتن در کوه‌های مرزی تاجیکستان و افغانستان با گذر از مرز افغانستان و پس از گذر از ترکمنستان و ازبکستان با پیوستن به رود سیر دریا به دریاچهٔ آرال می‌ریزد.

سیردَریا (رود یخشاارته به معنی مروارید اصل/ Jaxartus) یا سیحون یا گل‌زریون، بعد از آمودریا، دومین رود پرآب در آسیای میانه است که به دریاچه خوارزم (آرال) می‌ریزد. تاجیک ها به رود، دریا می گویند. این رود دو سرچشمه دارد، یکی کوه‌های تیان‌شان در قرقیزستان کنونی و دیگری شرق ازبکستان است. این رود در ۲۲۲۰ کیلومتر در غرب و شمال غربی سرچشمه دارد و پس از گذر از جنوب کشور کنونی قزاقستان به دریاچه خوارزم می‌رسد. این رود در گذر خود سرتاسر کشتزارهای پنبه را در آسیای مرکزی آبیاری می‌کند. سیردریا از کنار شهرهای خجند و قیزیل‌اوردا و خوقند می‌گذرد.

در منابع اروپای غربی، سیردریا با نام یونانی باستانی‌اش Jaxartes) Ιαξάρτης؛ یَکسارتِس) شناخته می‌شود، که برگرفته از واژهٔ زبان پهلوی «یَخشَرت» (آنطور که یوزف مارکوارت، خاورشناس نامدار آلمانی، در «Die Chronologic der alttiirkischen Inschriften» یاد کرده)، برگرفته از واژهٔ پارسی باستانی «یَخشَه اَرتَه»، به معنای «مروارید واقعی» است.[۱] در سده (دهم هجری) ابوالغازی بهادُرخان، مورخ و خان خیوه، دریاچه خوارزم را «سیر تِنیزی» (دریای سرخ‌رنگ) نامید.[نیازمند منبع]

دریاچه خوارزم از سال ۱۹۶۰ به بعد رو به خشکی رفت و نود درصد آن خشک شده است. دلیل این خشکی بیشتر این بوده که شوروی سابق مسیر دو رودخانه سیحون و جیحون رو به سمت بیابان‌ها تغییر می دهد تا آن زمین‌ها رو به زمین‌های کشاورزی تبدیل کند. از زمان هخامنشیان آسیای میانه را اورزمی یا خوارزمی می‌نامیدند که در پارسی نو به شکل خوارزم (زمین خوار و پست و جلگه ای) درآمد. نام این دریاچه در طول تاریخ دریاچه خوارزم یا دریاچه وخش بوده‌است ولی از زمانی که آسیای مرکزی به دست مغول‌ها و روس‌ها افتاد نام غیراصیل آرال جایگزین نام تاریخی خوارزم شد. دو رود تاریخی این سرزمین هم رود وخش و رود یخشاارته بود که از سده ۱۶ به بعد به نام‌های آمودریا و سیردریا جعل شد.[۲]

جستارهای وابسته

پانویس

منابع