توریز هورامی

تَوریز هورامی یا تبریز هورامی (به کردی: ته‌ورێز هۆرامی) یکی از بزرگان یارسان در دورۀ بابا سرهنگ بوده که در سدۀ چهارم هجری می‌زیسته‌است. از مکان و زمان تولد وی آگاهی دقیقی در دست نیست.

زندگی

نام توریز هورامی در کتاب سرانجام ذکر شده و ابیاتی از وی نقل گردیده است. به گفتۀ‌ فاروق صفی‌زاده توریز در آغاز سدۀ چهارم هجری قمری به دنیا آمده و در نیمۀ همان سده نیز درگذشته است،‌ و چنانکه پیداست محل زندگی وی هورامان بوده و در همانجا نیز به خاک سپرده شده است. با این حال تاریخ و مکان دقیق تولد وی مشخص نیست. توریز اورامی یکی از ذوات مقدس در دورۀ باباسرهنگ، و تجلی ذات خاتون رزبار به شمار می‌آید.

فاروق صفی‌زاده دربارۀ وی نوشته‌است که منزل توریز هورامی در هورامان، برای پیروان دین یاری عبادتگاه و مدرسه به شمار می‌آمده و مردان و زنان یارسان از دانش این بانوی کُرد بهره می‌برده‌اند، و کلام او را همراه با تنبور حفظ کرده و می‌خوانده‌اند.

شعر

ابیات به جای مانده از دایه توریز هورامی به صورت دوبیتی و به زبان کُردی گورانی (هورامی) است. این ابیات در وزن ده هجایی بوده و به سبک اشعار کردی گورانی سروده شده‌است.

نمونه اشعار

از توریز اورامی تنها ۱۹ بیت (٧ دوبیتی و ۵ تک‌بیت) به جای مانده است. از این میان دو دوبتی به زبان فارسی دری و بقیه به کردی گورانی (هورامی) هستند. ابیات زیر نمونه‌هایی از اشعار توریز هورامی هستند.

رازه‌ن پیاڵه‌م، رازه‌ن پیاڵه‌م		سه‌رسامم نه به‌زم، رازه‌ن پیاڵه‌م
باده‌ی پیاڵه‌م یاوا وه ناڵه‌م		چه‌کمه‌ی ناڵه‌که‌م به‌رز بی نه عاڵه‌م

ترجمه: پیاله‌ام تحفه‌ای از اسرار است و از غیب اهدا شده؛ و من از بزم و جم جمخانه در شگفتم. بادۀ اندرون ‌پیاله‌ام به داد ناله‌ام رسید، چرا که نالۀ اندرونم سراسر جهان را در بر گرفت.

جه‌م په‌ی ڕاسانه‌ن، جه‌م په‌ی ڕاسانه‌ن		یاران،‌ یاوه‌ران، جه‌م په‌ی ڕاسانه‌ن
هه‌رکه‌س نێکی که‌رۆ ئاسانه‌ن		جه‌م په‌ی روَشنی زێڵ خاسانه‌ن

ترجمه: جمع گشتن در جمخانه، کار راستان و پارسایان است. یاران، یاوران! گرد آمدن در جمخانه کار پارسایان است. هر آن کس نیکی کرد کارش آسان است؛ ‌و این گردآمدن برای روشنی دل پارسایان نیک‌سرشت است.

زێڵ که‌ران رۆشه‌ن، زێڵ که‌ران رۆشه‌ن		یاران وه خه‌وه‌ر زێڵ که‌ران رۆشه‌ن
سه‌ر سپه‌رده بان، وه یاری وه‌شه‌ن		بسازن په‌رێ وێتان یه‌ی جه‌وشه‌ن

ترجمه:‌ دل‌هایتان‌را روشن سازید، دل‌ها‌یتان را منور کنید. یاران! با پرتوی خدایی دل‌هایتان را منور کنید؛ و به این آیین مقدس سر بسپارید،‌ و برای آیندۀ‌ خود پیراهنی از زره بسازید.

جستارهای وابسته

• سرانجام
• بهلول