زبان لارستانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
(نمایش تمامی تغییرات در حال بررسی)
[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
۳ ویرایش 5.213.39.87 (بحث) برگردانی شد (توینکل)
برچسب: خنثی‌سازی
Achomia (بحث | مشارکت‌ها)
۳۷۲ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۳۴: خط ۳۴:
| glottorefn| glottorefname = Lari
| glottorefn| glottorefname = Lari
}}
}}
'''اَچُمی'''<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.irna.ir/amp/83217467/|عنوان=زبان ابزارحفظ و توسعه ميراث ملموس وناملموس}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/amp/news/6869234|عنوان=بستک شهر فرهنگ و ادب}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.farsnews.ir/amp/8512040215|عنوان=لارستان شهر آفتاب شهر دوستی‌ها}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/tags/152968/1/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3|عنوان=تابناک}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://iqna.ir/fa/news/1897920/%D9%8A%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%86%D8%AC%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D9%86%D8%AC-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF|عنوان=يادواره عارف نابينای خنجی در خنج برگزار شد}}</ref> یا '''خودمونی''' یا ''لارستانی'' زبان [[مردم اچمی]] در جنوب [[استان فارس]] و استان [[هرمزگان]] و شرق [[بوشهر]] است و در میان مهاجران ایرانی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز رواج دارد. زبان اچمی یکی از گویش‌های پهلوی باستان از زبان‌های فارسی‌تبارِ شاخه جنوب غربی است.<ref>[[ethnologuefamily:15-16|Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Southwestern]]</ref> این زبان به جامانده [[پارسی پهلوی]] است و قواعد خاص خود را دارد.<ref>Anonby, E. J. 2003b. Update on Luri: How many languages? Journal of the Royal Asiatic Society 13.2:171–197.</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=lrl Ethnologue report for language code: lrl]</ref>
'''اَچُمی'''<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.irna.ir/amp/83217467/|عنوان=زبان ابزارحفظ و توسعه ميراث ملموس وناملموس}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/amp/news/6869234|عنوان=بستک شهر فرهنگ و ادب}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.farsnews.ir/amp/8512040215|عنوان=لارستان شهر آفتاب شهر دوستی‌ها}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/tags/152968/1/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3|عنوان=تابناک}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://iqna.ir/fa/news/1897920/%D9%8A%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%86%D8%AC%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D9%86%D8%AC-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D8%AF|عنوان=يادواره عارف نابينای خنجی در خنج برگزار شد}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://tejaratnews.com/training/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7|عنوان=تجارت نیوز}}</ref> یا '''خودمونی''' یا ''لارستانی'' زبان [[مردم اچمی]] در جنوب [[استان فارس]] و استان [[هرمزگان]] و شرق [[بوشهر]] است و در میان مهاجران ایرانی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز رواج دارد. زبان اچمی یکی از گویش‌های پهلوی باستان از زبان‌های فارسی‌تبارِ شاخه جنوب غربی است.<ref>[[ethnologuefamily:15-16|Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Southwestern]]</ref> این زبان به جامانده [[پارسی پهلوی]] است و قواعد خاص خود را دارد.<ref>Anonby, E. J. 2003b. Update on Luri: How many languages? Journal of the Royal Asiatic Society 13.2:171–197.</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=lrl Ethnologue report for language code: lrl]</ref>


امروزه زبان لارستانی به خاطر تفاوت‌های زیادش با زبان پارسی معیار به عنوان یک زبانِ مستقل از شاخهٔ زبان‌های ایرانی‌تبار جنوب غربی قلمداد می‌شود. گویش‌های زبان لارستانی همانند [[زبان لری]] نواده [[پارسی میانه]] محسوب می‌شوند. این زبان به خاطر نگه داشتن واژگان بسیاری از [[پارسی میانه]]، زبانی خالص‌تر از زبان پارسی مدرن است و حتی هنوز ارتباط نزدیکی با [[پارسی باستان]] دارد.<ref>D. N. Mackenzie, R. E. Emmerick, Dieter Weber (1991) "Corolla iranica", 1991, Published by P. Lang, {{ISBN|3-631-43589-4|en}}, 9783631435892</ref>
امروزه زبان لارستانی به خاطر تفاوت‌های زیادش با زبان پارسی معیار به عنوان یک زبانِ مستقل از شاخهٔ زبان‌های ایرانی‌تبار جنوب غربی قلمداد می‌شود. گویش‌های زبان لارستانی همانند [[زبان لری]] نواده [[پارسی میانه]] محسوب می‌شوند. این زبان به خاطر نگه داشتن واژگان بسیاری از [[پارسی میانه]]، زبانی خالص‌تر از زبان پارسی مدرن است و حتی هنوز ارتباط نزدیکی با [[پارسی باستان]] دارد.<ref>D. N. Mackenzie, R. E. Emmerick, Dieter Weber (1991) "Corolla iranica", 1991, Published by P. Lang, {{ISBN|3-631-43589-4|en}}, 9783631435892</ref>

نسخهٔ ‏۳۰ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۰۳

اَچُمی
[اَچمی یا خودمونی] Error: {{Lang}}: متن دارای نشانه‌گذاری ایتالیک است (راهنما)
زبان بومی درایران، امارات متحده عربی، بحرین، قطر، عمان
منطقهبندرلنگه،

بستک، گراش، خنج، اوز، اسیر، هرج، بردستان، قشم لارستان، پارسیان عسلویه

کیش و کمزار وهمچنین کشورهای حوزهٔ خلیج فارس
شمار گویشوران
۲۰۰٬۰۰۰[۱]  (۲۰۱۴)
الفبای عربی، الفبای فارسی[۲]
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹bsg zum lrl
گلاتولوگlari1253[۳]

اَچُمی[۴][۵][۶][۷][۸][۹] یا خودمونی یا لارستانی زبان مردم اچمی در جنوب استان فارس و استان هرمزگان و شرق بوشهر است و در میان مهاجران ایرانی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز رواج دارد. زبان اچمی یکی از گویش‌های پهلوی باستان از زبان‌های فارسی‌تبارِ شاخه جنوب غربی است.[۱۰] این زبان به جامانده پارسی پهلوی است و قواعد خاص خود را دارد.[۱۱][۱۲]

امروزه زبان لارستانی به خاطر تفاوت‌های زیادش با زبان پارسی معیار به عنوان یک زبانِ مستقل از شاخهٔ زبان‌های ایرانی‌تبار جنوب غربی قلمداد می‌شود. گویش‌های زبان لارستانی همانند زبان لری نواده پارسی میانه محسوب می‌شوند. این زبان به خاطر نگه داشتن واژگان بسیاری از پارسی میانه، زبانی خالص‌تر از زبان پارسی مدرن است و حتی هنوز ارتباط نزدیکی با پارسی باستان دارد.[۱۳]

گویش‌ها و لهجه‌های اَچُمی

گویش فراسویی چندین زیرگویش را در بر می‌گیرد:

بیدشهری، بستکی، لاری، چودی، اوزی، جَمسی، گراشی و خنجی

گویش زیرسویی نیز چندین زیرگویش را شامل می‌شود:

بندری، جزیره‌ای، جمی،بشکردی و کمزاری

به جز موارد ذکر شده زبان اَچُمی گویش‌های بسیاری را شامل می‌شود که به نام شهرها و روستاهای اطراف مناطق نام‌گذاری می‌شوند.

پیشینه پژوهش‌ها پیرامون گویش‌های گوناگون زبان

دربارهٔ زبان لارستانی پژوهش‌های بسیاری انجام گرفته‌است.

در سال ۱۹۱۴ میلادی، راماسکویچ روسی (۱۹۴۵)به منطقهٔ لارستان سفر کرده و تحقیقات خود را آغاز نموده‌است. نتیجهٔ تحقیقات وی مقالهٔ دستوری، فهرست کوتاهی از لغات لاری و متون لاری، ۵۵ دوبیتی و یک قصیدهٔ محلی است.

اقتداری (۱۳۳۴)نیز در کتاب فرهنگ لارستانی توانسته‌است حدود پنج هزار واژهٔ محلی و نکته‌های دستوری را بیان کند، وی با مقالهٔ لهجهٔ فیشوری (۱۳۴۲)و ترانه اسمش نادنم (۱۳۵۰) در گویش بستکی تحقیقات خود را ادامه داده‌است.

بستکی به نقل از وثوقی(۱۳۵۹)در کتاب خود به نام فرهنگ بستکی، هزار واژه به گویش بستکی را ارائه داده‌است.

دکتر کوجی کامیوکا و مینورو یامادا (۱۹۷۹)اثر خود را با عنوان لغات اساسی لاری منتشر کردند که مهمترین ویژگی آن تقسیم‌بندی الفبایی واژه‌ها به زبان فارسی و انگلیسی است.

فرامرزی به نقل از وثوقی (۱۳۶۳)در کتاب فرهنگ فرامرزان، بیش از سه هزار واژهٔ اصیل فرامرزی را به ترتیب حروف الفبا با برگردان فارسی نگاشته‌است.

مالچانوا (۱۹۸۲)زبانشناس روسی در کتاب خود به نام زبان لارستانی مختصات زبانشناسی گویش لاری را در بخشهای سیستم واکه ای و همخوانی، پدیده‌های آواشناسی، صرف ریشه اسامی، واژه سازی، صفت، ضمایر و افعال بررسی کرده‌است.

بستکی به نقل از وثوقی (۱۳۶۲)در کتاب «ابیات محلی جهانگیریه»، اشعار محلی سرایندگان بومی را آورده‌است که به فارسی برگردان نشده‌است.

اشمیت (۱۳۹۳)در کتاب خود تحت عنوان راهنمای زبانهای ایرانی به آواشناسی، صرف، فعل، دستور، ضمایر، حروف اضافه در گویش لاری پرداخته‌است.

صادقی به نقل از وثوقی(۱۳۶۴)مقاله ای با نام لغات لاری و گرمسیری از قرن نهم ارائه داده‌است که دربارهٔ واژه‌های گویش لاری در متون تاریخی توضیح داده‌است.

کلباسی(۱۳۶۷)نیز در مقالهٔ دستگاه فعل در گویش لاری مطالبی دربارهٔ ویژگی‌های صرف فعل در گویش لاری بیان کرده‌است، وی همچنین مقالهٔ دیگری (۱۳۶۹)با نام ساخت واژه درگویش لاری ارائه داده‌است.

خنجی(۱۳۷۸)در کتاب خود گویش و آواها، اسم، صفت، ضمیر، قید، حروف اضافه، حروف ربط، واکه‌ها، فعل، ترکیب واژه‌ها و ساختار عبارت و جمله را توضیح داده‌است[۱۴].

انجم روز به نقل از وثوقی(۱۳۷۵)کتاب خود را با نام فرهنگ دری منتشر کرده که شامل لغات و واژه‌ها و دانستنی‌های جغرافیایی جنوب ایران از حروف آ تا ج است و بسیاری از واژگان گویش لاری را در برمی گیرد.

همچنین وثوقی(۱۳۶۹)در خود به‌طور کامل به مبحث صرف فعل در گویش لاری پرداخته‌است[۱۵].

مورخ لاری(۱۳۷۱)در اثر خود به نام تاریخ لارستان مختصری در مورد زبان لاری سخن گفته‌است.

دو پایان نامهٔ دانشگاهی از سمیعی (۱۳۷۰)با نام گویش لاری و کامیاب (۱۳۷۱)با نام واژهنامهٔ تطبیقی لاری- پهلوی نیز موجود است که به چاپ نرسیده‌است.

دبیرمقدم (۱۳۹۲)در کتاب رده‌شناسی زبانهای ایران دربارهٔ گویش لاری سخن گفته‌است.[۱۶]

ریشه نام

این زبان از گویش‌های به جا مانده از زبان پارسی زبان پارسی میانه یا پارسی پهلوی، مربوط به دوره ساسانیان و پیش از آن می‌باشد و یکی از هفت ریشه اصلی زبان فارسی کنونی است. بیشتر ساکنان جنوبی استان فارس و غرب هرمزگان شامل شهرستان‌های لار، گراش، بستک، اوز، خنج و اشکنان و روستاهای شرفویه، دهتل، دهفیش، بیدشهر، بست قلات، بیغرد، کوره، لاغران و کاریان، احمدمحمودی، بلغان، چاه طوس، و قسمت‌هایی از دهکویه، بندرلنگه، گاوبندی (پارسیان)، بندر خمیر، رویدر، بردستان، پدل لمزان، نهند، کوهیج، گلار و… به این گویش صحبت می‌کنند.[نیازمند منبع]

عمدهٔ این گویش‌ها مربوط به ایالت ایراهستان قدیم بوده‌است. این گویش‌ها در جای‌جای منطقه جنوب به شکل‌های متنوعی خود را نشان داده و نمود کرده‌است که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است. زبان اچمی لهجه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که در بسیاری از مناطقی که به این گویش صحبت می‌کنند، کلمات و واژگانی خاص نسبت به بقیه مناطق اطراف خود به کار می‌برند. این کلمات در بعضی موارد تأثیر گرفته از زبانهای هندی، انگلیسی، پرتغالی و عربی است که به علت مراودات گستردهٔ مردم این مناطق با کشورهای مختلف شکل گرفته‌است. گویش لاری به علت حضور تاریخی یهودیان دارای پیچ و خم‌های زبان عبری نیز هست.[نیازمند منبع]

تفاوت گویش‌ها

عمده کلماتی که در گویش‌های اچمی به کار برده می‌شود، بر اساس مناطق مختلف دارای تلفظ‌های متفاوت می‌باشد. مثلاً در برخی روستاها و شهرها به اول افعال حرکت اَ و برخی با حرکت اُ و دیگر مکانها با صدای اِ تلفظ می‌گردد. حال ممکن است این اصوات در پایان یا میانه‌های یک کلمه نیز وجود داشته باشد. برای مثال همین کلمه اچم را می‌توان به صورتهای زیر مشاهده نمود: اَچَم، اَچُم، اُچَم، اُچُم، اَچِم یا در برخی موارد ممکن است تلفظ برخی از حروف نیز تغییر یابد مانند: اَشِم یا اَشَم که همان معنی برویم را می‌دهد.[نیازمند منبع]

یکی از خواص زبان اچمی دارا بودن یک صدا در برخی گویش‌های آن است. این تلفظ میانه گ و ن می‌باشد که به صورت غنه (تلفظی در ادای کلمات عربی) ادا می‌گردد. در گویش بیدشهری حرف-ُ-در کلمه اَچُم به صورت اَچام تلفظ می‌شود که حرف ا بینُ و آ بیان می‌گردد.[نیازمند منبع]

پژوهش‌ها

احمد اقتداری و لطفعلی خنجی بر دستور این زبان پژوهش‌های مبسوطی انجام داده‌اند.[۱۷] همچنین ما لچانوا، زبان‌شناس معاصر روس، عقیده دارد که کومزاری نیز یکی از لهجه‌های اچمی است.[۱۸]

منابع

  1. ↑ {{cite web|url=http://www.everytongue.com/larestani/%7Ctitle=larestani%7Cpublisher=EveryTongue%7Cdate=22 March 2014 |accessdate=March 22, 2014}}
  2. ↑ "Ethnologue report for language code: lrl". Ethnologue.
  3. ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Lari". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
  4. ↑ «زبان ابزارحفظ و توسعه ميراث ملموس وناملموس».
  5. ↑ «بستک شهر فرهنگ و ادب».
  6. ↑ «لارستان شهر آفتاب شهر دوستی‌ها».
  7. ↑ «تابناک».
  8. ↑ «يادواره عارف نابينای خنجی در خنج برگزار شد».
  9. ↑ «تجارت نیوز».
  10. ↑ Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Southwestern
  11. ↑ Anonby, E. J. 2003b. Update on Luri: How many languages? Journal of the Royal Asiatic Society 13.2:171–197.
  12. ↑ Ethnologue report for language code: lrl
  13. ↑ D. N. Mackenzie, R. E. Emmerick, Dieter Weber (1991) "Corolla iranica", 1991, Published by P. Lang, ISBN 3-631-43589-4, 9783631435892
  14. ↑ خنجی،لطفعلی،دستور زبان لارستانی بر مبنای گویش خنجی (به فارسی). دانشنامه فارس. ۱۳۷۹.
  15. ↑ وثوقی،محمد باقر،لار، شهری به رنگ خاک: پژوهشی در زبانشناسی و تاریخ لارستان (به فارسی). ۱۳۷۰.
  16. ↑ بررسی ساختواژی افعال گویش کورده‌ای (لار) از دیدگاه رده‌شناسی نویسندگان: رها زارعی فرد - عاطفه کارکن 58  فصلنامهٔ ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، شمارهٔ 17، پاییز 1396. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 61 (کمک)
  17. ↑ دارالحدیث، موسسه علمی فرهنگی. «نگرش تفصیلی بر زبان لارستانی و گویش خنجی (خنجی لطفعلی)». کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی (ع). دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۸-۳۱.‌
  18. ↑ Moridi, Behzad (2009). "The Dialects of Lar (The State of Research)". Iran and the Caucasus (به انگلیسی). Brill Academic Publishers. 13 (2): 335–340. doi:10.1163/157338410x12625876281389. Retrieved 2015-08-31. {{cite journal}}: Unknown parameter |ماه= ignored (help)‌
  • فرهنگ فولکلور مناطق جنوبی ایران، فرید ج. محقق فرهنگهای بومی
  • بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی
  • حبیبی، احمد. (ادبیات فولکلور جنوب) نشر قلم، قم، انتشار ۱۳۷۸ خورشیدی
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زبان_لارستانی&oldid=30258189»