روی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
←‏کاربردها: نقره آلمانی نام دیگر ورشو (آلیاژ) هست.
خط ۱۹: خط ۱۹:
== کاربردها ==
== کاربردها ==
[[پرونده:Brass.jpg|200px|farme|بندانگشتی|چپ|یک تاس زینتی ساخته شده از [[برنج (آلیاژ)|برنج]] (آلیاژ [[مس]] و روی)]]
[[پرونده:Brass.jpg|200px|farme|بندانگشتی|چپ|یک تاس زینتی ساخته شده از [[برنج (آلیاژ)|برنج]] (آلیاژ [[مس]] و روی)]]
روی برای [[آبکاری الکتریکی]] فلزها استفاده می‌شود تا از زنگ زدگی آن‌ها جلوگیری کند. روی در آلیاژهایی نظیر برنج Nickel Silver فلز ماشین تحریر فرمول‌های مختلف لحیم نقره آلمانی و… بکار می‌رود.{{سخ}}
روی برای [[آبکاری الکتریکی]] فلزها استفاده می‌شود تا از زنگ زدگی آن‌ها جلوگیری کند. روی در آلیاژهایی نظیر برنج، [[ورشو (آلیاژ)|ورشو]]، فلز ماشین تحریر، فرمول‌های مختلف لحیم و… بکار می‌رود.{{سخ}}
روی به‌طور گسترده در [[صنعت خودروسازی]] در [[ریخته‌گری تحت فشار]] (دایکست) استفاده می‌شود. روی لوله‌ای به عنوان قسمتی از محتوی باتری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روی به‌طور گسترده در [[صنعت خودروسازی]] در [[ریخته‌گری تحت فشار]] (دایکست) استفاده می‌شود. روی لوله‌ای به عنوان قسمتی از محتوی باتری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.



نسخهٔ ‏۴ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۰۰

روی، 30Zn
روی
ظاهرنقره-gray
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)۶۵٫۳۸(۲)[۱]
روی در جدول تناوبی
Element 1: هیدروژن (H), Other non-metal
Element 2: هلیوم (He), Noble gas
Element 3: لیتیم (Li), Alkali metal
Element 4: برلیم (Be), Alkaline earth metal
Element 5: بور (B), Metalloid
Element 6: کربن (C), Other non-metal
Element 7: نیتروژن (N), Halogen
Element 8: اکسیژن (O), Halogen
Element 9: فلوئور (F), Halogen
Element 10: نئون (Ne), Noble gas
Element 11: سدیم (Na), Alkali metal
Element 12: منیزیم (Mg), Alkaline earth metal
Element 13: آلومینیم (Al), Other metal
Element 14: سیلسیم (Si), Metalloid
Element 15: فسفر (P), Other non-metal
Element 16: گوگرد (S), Other non-metal
Element 17: کلر (Cl), Halogen
Element 18: آرگون (Ar), Noble gas
Element 19: پتاسیم (K), Alkali metal
Element 20: کلسیم (Ca), Alkaline earth metal
Element 21: اسکاندیم (Sc), Transition metal
Element 22: تیتانیم (Ti), Transition metal
Element 23: وانادیم (V), Transition metal
Element 24: کروم (Cr), Transition metal
Element 25: منگنز (Mn), Transition metal
Element 26: آهن (Fe), Transition metal
Element 27: کبالت (Co), Transition metal
Element 28: نیکل (Ni), Transition metal
Element 29: مس (Cu), Transition metal
Element 30: روی (Zn), Other metal
Element 31: گالیم (Ga), Other metal
Element 32: ژرمانیم (Ge), Metalloid
Element 33: آرسنیک (As), Metalloid
Element 34: سلنیم (Se), Other non-metal
Element 35: برم (Br), Halogen
Element 36: کریپتون (Kr), Noble gas
Element 37: روبیدیم (Rb), Alkali metal
Element 38: استرانسیم (Sr), Alkaline earth metal
Element 39: ایتریم (Y), Transition metal
Element 40: زیرکونیم (Zr), Transition metal
Element 41: نیوبیم (Nb), Transition metal
Element 42: مولیبدن (Mo), Transition metal
Element 43: تکنسیم (Tc), Transition metal
Element 44: روتنیم (Ru), Transition metal
Element 45: رودیم (Rh), Transition metal
Element 46: پالادیم (Pd), Transition metal
Element 47: نقره (Ag), Transition metal
Element 48: کادمیم (Cd), Other metal
Element 49: ایندیم (In), Other metal
Element 50: قلع (Sn), Other metal
Element 51: آنتیموان (Sb), Metalloid
Element 52: تلوریم (Te), Metalloid
Element 53: ید (I), Halogen
Element 54: زنون (Xe), Noble gas
Element 55: سزیم (Cs), Alkali metal
Element 56: باریم (Ba), Alkaline earth metal
Element 57: لانتان (La), Lanthanoid
Element 58: سریم (Ce), Lanthanoid
Element 59: پرازئودیمیم (Pr), Lanthanoid
Element 60: نئودیمیم (Nd), Lanthanoid
Element 61: پرومتیم (Pm), Lanthanoid
Element 62: ساماریم (Sm), Lanthanoid
Element 63: اروپیم (Eu), Lanthanoid
Element 64: گادولینیم (Gd), Lanthanoid
Element 65: تربیم (Tb), Lanthanoid
Element 66: دیسپروزیم (Dy), Lanthanoid
Element 67: هولمیم (Ho), Lanthanoid
Element 68: اربیم (Er), Lanthanoid
Element 69: تولیم (Tm), Lanthanoid
Element 70: ایتربیم (Yb), Lanthanoid
Element 71: لوتتیم (Lu), Lanthanoid
Element 72: هافنیم (Hf), Transition metal
Element 73: تانتال (Ta), Transition metal
Element 74: تنگستن (W), Transition metal
Element 75: رنیم (Re), Transition metal
Element 76: اوسمیم (Os), Transition metal
Element 77: ایریدیم (Ir), Transition metal
Element 78: پلاتین (Pt), Transition metal
Element 79: طلا (Au), Transition metal
Element 80: جیوه (Hg), Other metal
Element 81: تالیم (Tl), Other metal
Element 82: سرب (Pb), Other metal
Element 83: بیسموت (Bi), Other metal
Element 84: پولونیم (Po), Other metal
Element 85: آستاتین (At), Metalloid
Element 86: رادون (Rn), Noble gas
Element 87: فرانسیم (Fr), Alkali metal
Element 88: رادیم (Ra), Alkaline earth metal
Element 89: آکتینیم (Ac), Actinoid
Element 90: توریم (Th), Actinoid
Element 91: پروتاکتینیم (Pa), Actinoid
Element 92: اورانیم (U), Actinoid
Element 93: نپتونیم (Np), Actinoid
Element 94: پلوتونیم (Pu), Actinoid
Element 95: امریسیم (Am), Actinoid
Element 96: کوریم (Cm), Actinoid
Element 97: برکلیم (Bk), Actinoid
Element 98: کالیفرنیم (Cf), Actinoid
Element 99: اینشتینیم (Es), Actinoid
Element 100: فرمیم (Fm), Actinoid
Element 101: مندلیفیم (Md), Actinoid
Element 102: نوبلیم (No), Actinoid
Element 103: لارنسیم (Lr), Actinoid
Element 104: رادرفوردیم (Rf), Transition metal
Element 105: دوبنیم (Db), Transition metal
Element 106: سیبورگیم (Sg), Transition metal
Element 107: بوهریم (Bh), Transition metal
Element 108: هاسیم (Hs), Transition metal
Element 109: مایتنریم (Mt)
Element 110: دارمشتادیم (Ds)
Element 111: رونتگنیم (Rg)
Element 112: کوپرنیسیم (Cn), Other metal
Element 113: نیهونیم (Nh)
Element 114: فلروویم (Fl)
Element 115: مسکوویم (Mc)
Element 116: لیورموریم (Lv)
Element 117: تنسین (Ts)
Element 118: اوگانسون (Og)
-

Zn

Cd
مسرویگالیم
عدد اتمی (Z)30
گروهگروه ۱۲
دورهدوره 4
بلوکبلوک-d
دسته Post-transition metal
آرایش الکترونی[Ar] 3d10 4s2
2, 8, 18, 2
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STPجامد
نقطه ذوب692.68 K ​(419.53 °C, ​787.15 °F)
نقطه جوش1180 K ​(907 °C, ​1665 °F)
چگالی (near r.t.)7.14 g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)6.57 g/cm3
حرارت همجوشی7.32 kJ/mol
آنتالپی تبخیر 123.6 kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی25.470 J/(mol·K)
فشار بخار
فشار (Pa) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱ K ۱۰ K ۱۰۰ K
در دمای (K) 610 670 750 852 990 1179
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش−2, 0, +1, +2 (an amphoteric اکسید)
الکترونگاتیویمقیاس پائولینگ: 1.65
انرژی یونش
  • 1st: 906.4 kJ/mol
  • 2nd: 1733.3 kJ/mol
  • 3rd: 3833 kJ/mol
  • (بیشتر)
شعاع اتمیempirical: 134 pm
شعاع کووالانسی pm 122±4
شعاع واندروالسی139 pm
Color lines in a spectral range
خط طیف نوری روی
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوریدستگاه بلوری شش‌گوشه
Hexagonal crystal structure for روی
سرعت صوت thin rod(rolled) 3850 m/s (at r.t.)
انبساط حرارتی30.2 µm/(m·K) (at 25 °C)
رسانندگی گرمایی116 W/(m·K)
رسانش الکتریکی59.0 n Ω·m (at 20 °C)
رسانش مغناطیسیdiamagnetic
مدول یانگ108 GPa
مدول برشی43 GPa
مدول حجمی70 GPa
نسبت پواسون0.25
سختی موس2.5
سختی برینل412 MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس7440-66-6
ایزوتوپ‌های روی
ایزوتوپ فراوانی نیمه‌عمر (t۱/۲) حالت فروپاشی محصول
64Zn 48.6% 64Zn ایزوتوپ پایدار است که 34 نوترون دارد
65Zn syn 243.8 d ε 1.3519 65Cu
γ 1.1155 -
66Zn 27.9% 66Zn ایزوتوپ پایدار است که 36 نوترون دارد
67Zn 4.1% 67Zn ایزوتوپ پایدار است که 37 نوترون دارد
68Zn 18.8% 68Zn ایزوتوپ پایدار است که 38 نوترون دارد
70Zn 0.6% 70Zn ایزوتوپ پایدار است که 40 نوترون دارد
72Zn syn 46.5 h β 0.458 72Ga
| منابع

'روی یا زینک ´´zinc´´عنصری است شیمیایی با علامت اختصاری Zn که دارای عدد اتمی ۳۰ است. روی فلزی است به رنگ سفید متمایل به آبی که بر اثر رطوبت هوا تیره رنگ می‌شود و در حین احتراق رنگ سبز براقی تولید می‌کند. روی بعد از آهن، آلومینیوم و مس چهارمین فلز مورد استفاده در دنیا می‌باشد. از موارد استفاده روی می‌توان آلیاژهای مختلف از جمله برنج و فولاد گالوانیزه را نام برد.

تاریخچه

آلیاژهای روی از قرن‌ها پیش استفاده می‌شده‌است. کالاهای برنجی که به ۱۰۰۰–۱۴۰۰ سال پیش بازمی‌گردند در فلسطین پیدا شده‌اند و اشیاء رویی با ۸۷٪ روی در ترانسیلوانیا ما قبل تاریخ یافت شده‌اند. به خاطر نقطه جوش پایین و واکنش شیمیایی این فلز (روی جدا شده دود شده و قابل دست یابی نبود) خصوصیات واقعی این فلز در زمان باستان مشخص نشده بود. ساخت برنج به رومی‌ها نسبت داده شده و مربوط به ۳۰ سال پیش از میلاد می‌باشد. آن‌ها کالامین و مس را با یکدیگر در بوته آهنگری حرارت می‌دادند که در این عمل اکسید روی در کالامین کاهش میافت و فلز روی آزاد توسط مس به دام انداخته می‌شد و به شکل آلیاژ درمی‌آمد. برنج بدست آمده یا در قالب ریخته می‌شد یا با چکش به شکل‌های مختلف درمی‌آمد.

روی

استخراج و تصفیه روی نا خالص در ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در هند و چین صورت می‌گرفته‌است. در غرب نیز کشف فلز روی به Andreas Marggraf آلمانی در سال ۱۷۴۶ بر می‌گردد.
شرح تولید برنج در اروپای غربی در کتاب‌های آلبرتوس مگنوس در سال ۱۲۸۴ به چشم می‌خورد. این فلز در قرن ۱۶ به میزان قابل توجه شناخته شد. Agricola در سال ۱۵۴۶ اعلام کرد که وقتی که سنگ معدن روی گداخته می‌شود فلز سفید می‌تواند منقبض شود و دیواره کوره را بتراشد. او در نوشته‌های خود به این مسئله نیز اشاره کرد که فلزی شبیه آن به نام Zincum در Silesia تولید می‌شده‌است. پاراسلیوس (متوفی به سال ۱۵۴۱) اولین کسی در غرب بود که گفت Zircum فلزی جدید است که در مقایسه با فلزات دیگر خواص شیمیایی جداگانه‌ای دارد. نتیجه آن است که فلز روی زمانی شناخته شده که Margaraf کشفیاتش را شروع کرد و در حقیقت فلز روی دو سال زودتر توسط شیمیدان دیگری به نام Anton Von Swab تجزیه شده و بدست آمده بود. اما تحقیقات Margraaf جامع تر بود و بخاطر تحقیقات این دو شخص آن‌ها به عنوان کاشفین روی شناخته می‌شوند. قبل از کشف تکنیک غوطه وری سولفید روی Calamine تنها منبع معدنی فلز روی بوده‌است.

خصوصیات قابل توجه

لایه‌های الکترونی روی

وزن اتمی۶۵٫۳۸ چگالی ۷٫۱۳۳ نقطه ذوب۴۱۹٫۸۳ درجه سانتیگراددرجه سختی بر حسب واحد موهس ۵/۲ دارای ظرفیت۲ درگروهIIB جدول تناوب دارای ایزوتوپ‌های طبیعی۷۰ -۶۸-۶۶-۶۴ وایزوتوپ‌های رادیواکتیو۷۲-۷۱-۶۹-۶۵-۶۳-۶۰ روی فلز نرم و سفیدباقابلیت چکش خواری باجلای خاکستری متمایل به آبی قابل حل دراسیدهاوبازهاوغیرقابل حل درآب می‌باشد.[۲]

روی فلزی است که در Vielle Montagne و Zinkgruvan استخراج می‌شود و برای آبکاری الکتریکی فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. مانند فلزات دیگر به آرامی واکنش نشان می‌دهد. با اکسیژن و دیگر غیر فلزات ترکیب شده و با اسید رقیق واکنش نشان داده و گاز هیدروژن آزاد می‌کند. چهارمین فلز متداول و مورد استفاده بوده و بعد از آهن آلومینیوم و مس بیشترین فلزی تولیدی می‌باشد. حالت اکسیداسیون متداول این عنصر +۲ می‌باشد.

کاربردها

یک تاس زینتی ساخته شده از برنج (آلیاژ مس و روی)

روی برای آبکاری الکتریکی فلزها استفاده می‌شود تا از زنگ زدگی آن‌ها جلوگیری کند. روی در آلیاژهایی نظیر برنج، ورشو، فلز ماشین تحریر، فرمول‌های مختلف لحیم و… بکار می‌رود.
روی به‌طور گسترده در صنعت خودروسازی در ریخته‌گری تحت فشار (دایکست) استفاده می‌شود. روی لوله‌ای به عنوان قسمتی از محتوی باتری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.


از این فلز برای گالوانیزه کاری آهن، تولید ظروف، صنایع نظامی، خودروسازی، کشتی سازی، باتری سازی و تولید آلیاژ برنج استفاده می شود. برنج بخاطر استحکام و مقاومت در برابر زنگ زدگی و خوردگی کاربردهای وسیعی دارد. از آنجا که آلیاژ برنج در برابر زنگ زدگی و خوردگی مقاومت بالایی دارد می توان از آن در بسیاری از صنایع استفاده نمود. همچنین فلز روی جهت تولید مشتقات خالص خود همچون اکسید روی، کلرید روی، کربنات روی، نیترات روی و سولفات روی استفاده می شود.[۳]

اکسید روی به عنوان رنگ‌دانه‌های سفید در رنگ‌های آبی و همچنین به عنوان فعال‌کننده در صنعت لاستیک استفاده می‌شود. به عنوان کرم (بدون نیاز به تجویز پزشک) به صورت لایه نازکی بر روی پوست بی حفاظ صورت و بینی استفاده می‌شود تا از کم شدن آب پوست جلوگیری کرده و در برابر آفتاب سوختگی در تابستان و باد زدگی در زمستان از پوست محافظت کند. استفاده از آن برای کودکان در هر مرحله از عوض کردن کهنه کودک توصیه شده زیرا از تحریکات پوستی جلوگیری می‌کند. کلرید روی به عنوان بوگیر و همچنین محافظ چوب نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. سولفید روی در رنگدانه‌های درخشان، برای تولید عقربه‌های ساعت و موارد دیگری که در تاریکی می‌درخشد استفاده می‌شود.

اکسید روی

محلول‌های ضدعفونی‌کننده‌ای که از Calamine ساخته شده و ترکیبی از Zn-Hydroxy-Carbonate و سیلیکات است برای درمان جوش‌های پوستی استفاده می‌شود. فلز روی شامل ویتامین‌های مورد مصرف روزانه و مواد معدنی نیز می‌باشد و با توجه به فلزات دیگر این فلز دارای خاصیت ضد اکسیداسیون است که از پیری زود رس پوست و مفصل‌های بدن محافظت می‌کند. با بررسی خواص روی به این نتیجه رسیده‌اند که این عنصر می‌تواند به بهبودی بعد از عمل جراحی سرعت بخشد. Zinc Gluconate Glycine از قرص‌های مکیدنی برای درمان سرما خوردگی و التهاب دهان و لوزه‌ها می‌باشد.

نقش روی در تغذیه گیاهی

روی از جمله عناصر کم مصرف برای گیاهان است. این عنصر در ساختمان اسید آمینه تریپتوفان که پیش ماده سنتز اکسین است شرکت دارد و همچنین به همراه مواد پر مصرف ازجمله ازت و فسفر در تشکیل یاخته‌های اولیه گل دخالت دارد. روی در کانی‌های خاک به صورت قابل تبادل در کلوئیدهای رس و هوموس یافت می‌شود. با افزایش pH و قلیایی شدن خاک، جذب شدن سطحی آن افزایش یافته و مقدار این عنصر در محلول خاک کاهش می‌یابدو شعاع یونی روی شبیه آهن (فرو) و منیزیم بوده و می‌تواند تا حدودی جایگزین این یون‌ها شود. روی به صورت فعال جذب می‌شود، یون مس به شدت از جذب روی جلوگیری می‌کند و همچنین فسفر نیز جذب روی را کاهش می‌دهد. قابلیت جذب روی به کی لات ساز در خاک که در اثر تراوش ریشه یا تجزیه مواد آلی تأمین می‌شود بستگی دارد.[۴]

اهمیت روی بر افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی

یکی از وظایف مهم روی در گیاهان ساخت پروتئین است، بنابراین کمبود روی موجب کاهش مقدار پروتئین و افزایش مقدار آمینواسیدهای آزاد و آمیدها می‌شود؛ و همچنین روی در تولید هورمون اکسین، آنزیم‌های مسول تولید نشاسته، فتوسنتز، سوخت و ساز نیتروژن (فعال سازی آنزیم رداکتاز)، آنزیم‌های انتقال دهنده فسفات (هگزوکیناز) و نیز در تولید تریپتوفان و هورمون رشد (اسید ایندول استیک) نقش مؤثری دارد. در حضور اسید ایندول استیک، کلروفیل بیشتری ساخته می‌شود، پیری به تأخیر افتاده و میزان فتوسنتز در نهایت افزایش می‌یابد[۵]

وضعیت روی در خاک

روی در خاک بیشتر به صورت ترکیبات بسیار کم محلول هیدروکسید یا کربنات روی وجود داردکه بخش عمده آن به شکل غیرقابل استفاده برای گیاهان می‌باشند. روی برای گیاهان در اکثر خاک‌های کشور کمتر از یک میلی‌گرم بر کیلوگرم تخمین زده می‌شود بنابراین گیاهان یا نمی‌توانند ریزمغذی‌ها را جذب کنند یا در صورت جذب به دلیل رسوب در آوندها، امکان استفاده از آن‌ها وجود ندارد. تشابه الکترونی یون کادمیوم با یون روی موجب می‌شود که کادمیوم به جای روی جذب گیاه شود، لذا در خاک‌هایی که قابلیت استفاده از روی پایین است، جذب کادمیوم توسط ریشه گیاه افزایش می‌یابد.[۶]

نشانه‌ها ی کمبود روی

کمبود روی در برگ گندم
علائم کمبود روی

به صورت کوتولگی گیاه، کوچک ماندن برگ‌ها و کوتاه شدن میان گره‌ها، و با کاهش سبزینگی بین رگ برگ‌ها همراه است.[۷]

کمبود روی در در خاک‌های زراعی کشور به دلایل متعددی از جمله مصرف کودهای فسفاتی، بیشتر مشاهده می‌شود.

روش تولید فلز روی

برای تولید فلز روی ابتدا خاک معدنی روی خرد و آسیاب می‌شود و در صورت داشتن سرب به همراه خود، به واحد فلوتاسیون منتقل می‌شود تا سرب جدا شود. خاک‌های سولفوره نیز پس از انتقال به کوره به حالت اکسیده تبدیل شده و قابل استفاده می‌شوند. پس از آماده‌سازی خاک، کنسانترهٔ به دست آمده در مخازن استیل، توسط سولفوریک اسید و آب مورد عمل لیچینگ قرار می‌گیرند، سولفات آهن و سولفات آلومینیوم جهت رسوب دهی با هالوژن‌هایی نظیر کلر و فلوئور برای جلوگیری از چسبندگی در کاتدها استفاده می‌شوند. روی موجود در خاک با عمل لیپینگ حل شده و سولفات روی به دست می‌آید. نیکل، کبالت، کادمیوم، آهن و برخی عناصر دیگر موجود در خاک نیز به همراه روی حل می‌شوند، از این رو باید قبل از الکترولیز یون‌های مزاحم حذف شوند. برای حذف آهن و کبالت از محلول، پرمنگنات پتاسیم به همراه آمونیوم پرسولفات اضافه می‌شود تا آهن دو ظرفیتی به آهن سه ظرفیتی تبدیل شود. با افزودن دوغاب آهک هیدراته به محلول و بالا بردن pH، آهن و کبالت اکسید شده و رسوب می‌دهند و از محلول جدا می‌شوند.[۳]

نقش زیست شناختی

روی از عناصر ضروری زندگی انسان است که برای بقاء و زندگی وی لازم است. کمبود روی در حیوانات موجب افزایش وزن می‌شود. روی در انسولین Zinc Finger Proteins و آنزیم‌هایی مانند Super Oxide Dismutase وجود دارد. بر اساس بسیاری از منابع مصرف قرص‌های حاوی روی می‌تواند در برابر سرما خوردگی و آنفلوانزا ایمنی ایجاد کند. با این حال هنوز بر سر این مسئله اختلاف نظر وجود دارد.

در واقع روی یک ماده معدنی اصلی کمیاب است که بعد از آهن، بیشترین میزان را در بدن داراست. روی به‌طور عمده در ماهیچه‌ها ذخیره می‌شود، اما در یاخته‌های خونی سفید و قرمز، پرده شبکیه چشم، استخوان‌ها، پوست، کلیه‌ها، کبد و پانکراس نیز یافت می‌شود. غده پروستات در مردان نسبت به سایر اعضا، بیشترین مقدار روی را داراست.
بعضی از تحقیقات و مطالعات نشاندهنده مؤثرترین قرص‌های روی در جلوگیری و کاهش علایم سرماخوردگی بوده‌است. شما می‌توانید قرص‌های روی را به راحتی از داروخانه برای درمان سرما خوردگی بخرید.

کاربردها در پزشکی

مکمل‌های روی می‌توانند دارای این فواید باشند:

  • کمک به جلوگیری از سرطان
  • جلوگیری ودرمان ریزش مو
  • تقویت فعالیت سیستم ایمنی
  • تسریع بخشیدن به بهبود زخم‌ها
  • درمان آکنه
  • جلوگیری از دژنراسیون ماکولا (از بین رفتن بینایی که در افراد مسن اتفاق می‌افتد)
  • درمان بعضی از موارد بی اشتهایی عصبی (بی اشتهایی نشانه‌ای از کمبود روی است و افراد در دهه دوم زندگی بیشتر در معرض خطر کمبود روی ناشی از فقر غذایی هستند).
  • تقویت و بهبود باروری مردان مخصوصاً در بین سیگاریها.
  • درمان روماتیسم مفصلی (با داشتن آثار ضد التهابی).
  • درمان بیماری ویلسون (یک اختلال ناشی از ذخیره بیش از حد مس).
  • کاهش تغییرات در حس چشایی طی درمان سرطان. یو
  • تقویت حس چشایی و بویایی.

بعضی از بیماری‌ها، بر روی جذب روی تأثیر می‌گذارند یا باعث افزایش نیاز به روی می‌شوند؛ لذا این بیماران از مکمل‌های روی سود می‌برند:

منابع غذایی

ما ۲۰ تا ۴۰ درصد میزان روی موجود در غذا را جذب می‌کنیم. غذاهایی مانند گوشت قرمز، ماهی، مرغ و بوقلمون، آماده‌ترین شکل قابل دسترس روی قابل جذب هستند. روی موجود در سبزیجات کمتر برای بدن ما قابل دسترس است و فیبر سبزیجات به تنهایی میزان روی را که قابل جذب و استفاده است کمتر می‌کند. محصولات لبنی و تخم مرغ دارای میزان نسبتاً خوبی روی هستند اما جذب روی از این مواد مشکلتر است.

غذاها و ادویه‌هایی که حاوی فلز روی هستند

غذاهای زیر بهترین منبع قابل استفاده روی است:
صدف نرم‌تن (غنی‌ترین منبع)، گوشت قرمز، میگو، خرچنگ و دیگر ماهی‌های صدف، منابع دیگر روی که کمتر قابل جذب است شامل لوبیا، نخود چشم سیاه، سویا، بادام زمینی) غلات کامل، فیبرو، توفو، مخمر آبجو، سبزی پخته شده، قارچ، لوبیا سبز و دانه کدو است.

اشکال دیگر

سولفات روی رایجترین مکمل قابل استفاده روی است. این ترتیب نسبت به سایر اشکال کمترین قیمت را دارد. اما حداقل جذب را دارد و باعث آشفتگی معده می‌شود. پزشک معالج معمولاً ۲۲۰ میلی‌گرم از سولفات روی را که حاوی تقریباً ۵۵ میلی‌گرم عنصر روی است، تجویز می‌کند. شکل‌های قابل جذب تر که قابل دسترس هستند عبارت‌اند از: پیکولینات روی، سیترات روی، استات روی، گیسرات روی و مونو میتونین.

اشکال مختلف روی دارای میزان متفاوتی از روی در ترکیب هستند. در برچسب این ترکیبات، همیشه به دنبال میزان عنصر روی بگردید. معمولاً ترکیبات روی دارای ۳۰ تا ۵۰ میلی‌گرم از عنصر روی هستند. به خاطر داشته باشید که از غذای روزانه چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ میلی‌گرم روی جذب می‌کنید، پزشک معالج شما هنگام تجویز مکمل‌های روی، باید این میزان دریافتی روزانه از طریق غذا را در نظر داشته باشد. قرص‌های روی در داروخانه‌ها قابل دسترس هستند و برای درمان سرماخوردگی مفید هستند. همچنین جوانه گندم منبع خوبی از روی می‌باشد که خوردن آن به همه افراد توصیه می‌شود.

نحوه مصرف

قبل از اینکه از مکمل‌های روی استفاده کنید یا پزشک متخصص تغذیه مشورت کنید. وقتی شما بهترین فایده را از مکمل‌های روی می‌برید که آن را با آب یا آب میوه (نه با شیر) در بین غذاها مصرف کنید و هم‌زمان با مکمل‌های آهن و کلسیم، آن‌ها را مصرف نکنید. اگر برای معده شما مشکل ایجاد کرده باشد می‌توانید آن را همراه غذا مصرف کنید.

موارد احتیاط

بیشتر مواد معدنی کمیاب، در صورت مصرف بیش از حد برای بدن سمی هستند و این نکته در مورد روی صدق می‌کند. نشانه‌های مسمومیت عبارت‌اند از: آشفتگی معده، و استفراغ و معمولاً وقتی ایجاد می‌شود که ۲۰۰۰ میلی‌گرم یا بیشتر مصرف شده باشد. مطالعات نشان می‌دهد که تا ۱۵۰ میلی‌گرم روی خطری ندارد اما معمولاً این میزان مورد نیاز نیست و با استفاده بدن از عناصر دیگر تداخل دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف روزانه کمتر از ۵۰ میلی‌گرم مصرف مطمئنی است اما اطلاعاتی در مورد مصرف طولانی مدت این مقدار روی در دسترس نیست.

قبل از استفاده از روی یا سایر مکمل‌ها، با پزشک خود مشورت کنید.

یک عارضه جانبی منفی شناخته شده از روی این است که میزان زیاده روی باعث کاهش HDL (کلسترول خوب بدن) و افزایش LDL (کلسترول بد بدن) می‌شود. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف خیلی زیاد روی باعث کاهش عملکرد ایمنی می‌شود در حالی که مطالعات دیگر این نظر را تأیید نمی‌کند. اگر سولفات روی باعث تحریک معده شود شکل دیگری از روی، برای مثال سیترات روی را مصرف کنید و قبل از آن با پزشک مشورت کنید. سایر عوارض جانبی از مسمومیت با روی عبارت‌اند از: سرگیجه، سردرد، خواب آلودگی، افزایش تعریق، ناهماهنگی عملکرد عضلات، عدم تحمل الکل، توهم و کم خونی.

تداخل‌های احتمالی

چون روی با دیگر عناصر تداخل دارد شما می‌توانید از مولتی ویتامین، یا عناصر خونی آماده شامل روی، آهن و فولات استفاده کنید. این به شما کمک می‌کند تا میزان عناصر را در یک حد تعادل نگه دارید. مصرف زیاد روی می‌تواند با جذب مس تداخل کرده و باعث کمبود مس شود. این مسئله به میزان آهن بدن اثر گذاشته و می‌تواند منجر به کم خونی شود.
مصرف زیاد آهن و مس با جذب روی تداخل می‌کند. روی با جذب فولات تداخل دارد. قبل از مصرف روی یا هر مکمل دیگر با پزشکتان مشورت کنید.

تداخل‌های احتمالی عبارت‌اند از:

  • ویتامین ب-۱۲ سطح تولید ملاتونین را تغییر می‌دهد. اگر سطح ملاتونین خون شما پایین میزان ویتامین ب-۱۲ نیز پایین است. مصرف ویتامین ب-۱۲ (۱/۵ میلی‌گرم متیل کوبالامین در روز) می‌تواند باعث بهبود اختلالات خواب شود، زیرا این ویتامین تولد ملاتونین را افزایش می‌دهد.
  • داروهای ضد التهابی غیر استروییدی (NSAIDs)، مانند آسپیرین و ایبوپروفن سطح تولید ملاتونین در بدن را کاهش می‌دهد؛ بنابراین بهتر است قبل از خواب از این داروها استفاده نکنید. بتابلاکرها نیز مانع بالا رفتن ملاتونین در شب می‌شوند.
  • پروتئین، ویتامین ب-۶، نیاسین آمید و استیل کارنیتین همگی به تولید ملاتونین کمک می‌کنند.
  • بعضی از داروهای ضد افسردگی سطح ملاتونین مغز را افزایش می‌دهند. بنزودیازپینها، مانند والیوم و زاناکس (Xanax)، مانع از تولید ملاتونین می‌شوند.

الکل و کافئین و دیورتیک و بلوک‌کننده‌های کانال کلسیم مانع از تولید ملاتونین می‌شوند.

میزان مورد نیاز روزانه

بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که نیاز خانم‌ها به این عنصر مهم وضروری روزانه، حداقل ۱۰ میلی‌گرم و نیاز آقایان روزانه، حداقل ۱۲ میلی‌گرم است. بیشتر دیده می‌شود که مقدار مصرفی روی بسیار کم‌تر از مقدار نیاز بررسی شده‌است.
مرکز تغذیه کشور آلمان (DGE) و آمریکا (RDA) توصیه می‌کنند که برای پیشگیری از امراض حاصل شده از کمبود روی، خانم‌ها روزانه ۱۲ میلی‌گرم و آقایان ۱۵ میلی‌گرم روی به بدن خود برسانند. البته دوز و مقدار درمانی که توسط دکتر ورباخ بیان شده، روزانه بین ۱۰۰–۲۰ میلی‌گرم است. اصولاً” دوز ۱۵ میلی‌گرم در روز را حد متوسط دریافت روزانه می‌دانند.

دوز درمانی

دوز درمانی توسط روی روزانه حدوداً” ۵۰ میلی‌گرم است. تأمین روی به صورت ترکیبات گلوکونات روی برای بدن بسیار خوب و قابل تحمل و با جذب خوب است. به یاد داشته باشید که کلیه مکمل‌های حاوی روی بایستی همراه غذا مصرف شده تا از ایجاد تهوع جلوگیری شود. توجه داشته باشید، افرادی که به مدت طولانی روزانه ۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم روی مصرف کرده‌اند، می‌توانند دچار اختلال جذب املاح آهن ومس شده و همچنین به کمبود این دو املاح در بدن دچار شوند. حتی دیده شده‌است کسانی که روزانه ۲ گرم به مدت طولانی روی خورده‌اند، علائمی مثل استفراغ، تهوع، دردهای شکمی و تب را نشان داده‌اند. افرادی که دچار ناراحتی‌های کبد ی و روده‌ای اند، بایستی قبل از مصرف مکمل‌های حاوی روی، حتماً با پزشک خود مشورت داشته باشند.

روی و بیماری‌های پوست

دیده شده‌است که غلظت روی در پوست و چشم بیشتر از هر عضو و اندامی در بدن است. مصرف روی در سوختگی‌ها، اعمال جراحی وبهبود زخم‌های بدن، ضروری است. روی باعث بهبود هر چه سریعتر زخم‌ها می‌شود و کمبود روی بهبود زخم‌ها را به تعویق می‌اندازد، به ویژه در بیماران دیابتی، زخم‌های پا و عفونت این زخم‌ها است که حتی می‌تواند به قطع عضو هم منجر شود.
بنابراین وجود روی به مقدار کافی در برنامه غذایی این افراد بسیار مهم است. مصرف روی در ترمیم سوختگی‌ها، زیاد بوده و به‌طور معمول در خون بیماران دچار سوختگی، کمبود روی مشاهده می‌شود و با دادن روی اضافی می‌توان، بهبود و ترمیم زخم و پوست را تسریع کرد. این مسئله حتی در سوختگی‌های درجه ۳ به دنبال مصرف محلول‌ها و ترکیبات حاوی روی به اثبات رسیده‌است و هم‌اکنون نیز از این ترکیبات (مانند پماد زینک اکساید و…) استفاده می‌شود.
به عبارتی روی به عنوان ترمیم‌کننده بافتی و پوستی شناخته شده‌است. افرادی که از اگزما و حساسیت زجر می‌برند، به‌طور معمول دارای سطح پایین روی در خون هستند و می‌توان با دادن ۳۰ میلی‌گرم روی (معادل ۲۰۰ میلی‌گرم گلوکونات روی است) بهبود بیماری آن‌ها را تسریع کرد.

روی و مرض قند

نکته دیگر در مورد مصرف روی و بیماران دیابتی این است که تأثیر انسولین به‌طور مستقیم با روی در ارتباط است. میزان عنصر روی در پانکراس افراد سالم دو برابر دیابتی‌ها است که می‌تواند نشانهٔ نقش آن در تولید انسولین باشد. مشاهده شده‌است که نقصان روی در خون باعث هیپو انسولینیمیا (کاهش انسولین خون) می‌شود. کمبود روی به صورت مزمن و دائمی صدمهٔ بزرگی به یاخته‌های بتا پانکراس که انسولین ترشح می‌کنند، می‌زند و در سنین بالا، افراد دارای کمبود طولانی مدت روی می‌توانند دچار دیابت نوع ۲ بشوند.
به‌طور کلی می‌توان گفت که در خون اکثر افراد مبتلا به دیابت، کمبود روی دیده می‌شود و متأسفانه دفع روی در ادرار آن‌ها مشاهده می‌شود؛ بنابراین رساندن روی اضافی به بدن بیماران دیابتی ضروری است. فقر روی به ویژه در دیابتی‌ها زخم‌های مزمن ورید پا را ایجاد می‌کند که گاهی منجر به قطع انگشتان یا پا می‌شود. با دادن روی اضافی نه تنها زخم‌های دیابتی زودتر ترمیم شده بلکه علاوه بر آن سطح سیستم ایمنی نیز افزایش می‌یابد.

عوارض کمبود روی در سایر موارد

به دنبال افت سیستم ایمنی در اثر کمبود روی، بیماری‌های اتوایمیون (خودایمنی) مثل آرتریت روماتویید، لوپوس، شوگرن، پسوریازیس و… افزایش می‌یابد.
نقصان روی در مردان وزنان موجب اختلالات باروری می‌شود. اغلب مردان وزنان که جهت درمان مشکل خود اقدامات زیادی انجام داده‌اند، باید مسئلهٔ کم بودن روی را نیز در نظر گرفته و نسبت به رفع آن اقدام کنند.

نقصان روی در بدن خانم‌های باردار می‌تواند منجر به رشد ناکافی و کند جنین یا زایمان زودرس شود. یکی از علل میوم رحم و کیست‌های پستان در خانم‌ها، کمبود روی می‌باشد و دیده شده‌است که با تجویز روی به بدن آن‌ها بهبودی حاصل شده‌است. هم چنین دیده شده‌است که در خانم‌هایی که دچار عفونت‌های راجعه قارچی دستگاه تناسلی می‌شوند و به هیچ درمان منظم دارویی جواب نمی‌دهند، تجویز روی به مقدار کافی، باعث بهبود آن‌ها شده‌است.
هم چنین مصرف روی در بهبود ریزش مو به اثبات رسیده‌است و امروزه کمبود روی را از علل مهم ریزش مو می‌دانند، که البته بایستی سایر علل ریزش مو مانند کمبود ویتامین‌ها، کم خونی و… نیز مد نظر قرار گیرد.

کمبود روی در کودکان همراه با بی اشتهایی، اختلال چشایی طعم غذا، پیکا (حالتی شبیه ویار حاملگی)، بی‌حالی، غش، اختلال رفتاری و وقفه در رشد، خود را نشان می‌دهد، هم چنین در نوجوانان به صورت تأخیر بلوغ جنسی و ظهور نکردن صفات ثانویه جنسی بروز می‌کند.
کمبود روی در افراد مسن، در هنگام راه رفتن، اختلال تعادل را ایجاد می‌کند که با تجویز داروی روی قابل درمان است.

روی در تشکیل هموگلوبین دخالت دارد و در مواردی فقط تجویز روی همراه دیگر نیازها، این عارضه را درمان می‌کند. روی در رشد فیزیکی بدن مؤثر است، هم چنین کوتاهی قد و کمبود وزن در کودکان ایرانی با تجویز روی قابل درمان است و بهتر می‌باشد که رساندن روی به مقدار کافی به بدن مادر در دوران بارداری و شیردهی مد نظر قرار گیرد. به علاوه باعث ریزش مو می‌شود.

جذب روی در بدن

جذب روی آسان نبوده و دفع آن نیز به سختی صورت می‌گیرد و به همین دلیل در تجویز روی و استفاده از آن باید رعایت این مشکل، منظور شود. به علت آن که روی در ناحیهٔ اولیهٔ روده باریک جذب می‌شود، پروتئین در جذب آن دخالت دارد و لازم است کمبود پروتئین در افراد دچار نقص روی نیز درمان شود.

پیدایش

روی بیست و سومین عنصر در پوسته زمین از نظر فراوانی می‌باشد. بسیاری از سنگ‌های معدنی سنگین استخراج شده حاوی ۱۰٪ آهن و ۴۰–۵۰٪ روی می‌باشند. معادنی که از آن‌ها روی استخراج می‌شود شامل Sphakrite, Zinc Blende, Smith sonite, Calamine, Franklinite می‌شوند. تاکنون نزدیک به ۶۰ نوع کانی روی شناخته شده‌است روی عنصری به‌طور طبیعی وجود ندارد. از این شمار سولفور روی با نام اسفالریت یا بلاند (ZnS) شناخته شده، مهم‌ترین کانی است. از دیگر کانی‌های با اهمیت روی می‌توان به اسمیت زونیت ZnCO3، همی مورفیت (Zn4Si2O7(OH و زنسیت (ZnO) اشاره کرد.

ترکیبات

اکسید روی معروفترین ترکیبی است که به‌طور گسترده در ترکیبات روی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عنوان رنگ‌دانه سفید در رنگ‌ها استفاده می‌شود. همچنین در صنعت Rubber کاربرد داشته و به عنوان Opaque Sunscreen فروخته می‌شود. دیگر ترکیبات روی به استفاده غیر صنعتی می‌رسند مانند: کلرید روی در بو گیر سولفید روی در رنگ‌های شب تاب و متیل روی در آزمایشگاه شیمی آلی. تقریباً یک چهارم فراورده‌های روی به صورت ترکیبات روی مورد مصرف قرار می‌گیرد.

ایزوتوپها

روی طبیعی در ۴ ایزوتوپ پایدار تشکیل شده‌است: Zn64 Zn-66, Zn-67, Zn-۶۸ که در این میان Zn۶۴ فراوانترین آن‌ها (۴۸٫۶٪ فراوانی طبیعی) می‌باشد. برای این عنصر ۲۲ رادیو ایزوتوپ اکتیو شناسایی شده‌است که در میان آن‌ها Zn-۶۵ با نیمه عمر ۲۴۴٫۲۶ روز و Zn-۷۲ با نیمه عمر ۴۶٫۵ ساعت پایدارترین و فراوانترین ایزوتوپ می‌باشند. دیگر ایزوتوپ‌های رادیو اکتیو این عنصر نیمه عمرهای کمتر از ۱۴ ساعت هستند و بیشتر آن‌ها نیمه عمری کمتر از یک دقیقه دارند. این عنصر همچنین ۴ حالت متا دارد.

هشدارها

فلز روی سمی نیست اما حالتهایی به نام Zinc Shakes یا Zinc Chills وجود دارند که با استنشاق اکسید روی تازه و خالص تحریک می‌شوند.

شناخت محیط رشد روی

روی در تولید و فعالیت آنزیم‌ها، همچنین در ایجاد پروتئین مؤثر است. کمبود روی باعث کوچک ماندن برگ‌های گیاه و کوتاه شدن فاصله میان گره‌ها می‌شود. واکنش خاک، بر قابل استفاده بودن روی برای گیاه، مؤثر می‌باشد. معمولاً در خاک‌های قلیایی، و در خاک‌های محتوی فسفر بیش از حد، روی غیرقابل استفاده می‌گردد. در خاک‌های شنی، به راحتی شسته شده و از زمین خارج می‌شود. برای رفع کمبود روی، سولفات روی را به خاک اضافه می‌کنند. هر چند که شرایط خاک‌های ایران سولفات روی شدیداً تثبیت می‌شود و بازده آن کم است و به صورت Zn EDTA بازده بیشتری دارد.

زینک یا روی یکی از مهم ترین عناصر اثر بخش در تولید تستوسترون طبیعی در بدن مردان است چرا که از تبدیل تستوسترون به استروژن (هورمون زنانه ) جلوگیری میکند ،با تولید انزیمی به نام ارومایتاس ازین عمل جلوگیری می کند .عکس عمل نیز در بدن توسط روی اتفاق می افتد یعنی هورمون های زنانه را به مردانه تبدیل میکند و باعث تولید اسپرم های سالم تر نیز می شود ،یعنی تبدیل استروژن به تستوسترون به صورت طبیعی ،منابع طبیعی برای جذب زینک یا روی در مواد غذایی : الف)جگر ب)غذاهای دریایی ج)حبوبات و دانه های روغنی د)تخم مرغ همچنین میزان مصرف صحیح روی را در تصویر زیر میتوانید مشاهده نمایید.

منابع

  1. Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
  2. منبع کتاب (نقش روی درافزایش کمی وکیفی محصولات کشاورزی وبهبودسلامتی جامعه) تألیف دکترملکوتی ودکترلطف اللهی
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «شمش روی». گروه صنعتی الای. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۰۴.[پیوند مرده]
  4. جلیلی مرندی، رسول (۱۳۹۴). میوه کاری. ارومیه: جهاد دانشگاهی واحد آذربایجان غربی. صص. ۱۰۳. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۰۳۲-۲۳-۱.
  5. ملکوتی، محمد جعفر (۱۳۹۴). توصیه بهینه مصرف کود برای مصرف محصولات کشاورزی در ایران. تهران: مبلغان. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۱۴-۹۵-۰.
  6. ملکوتی، محمد جعفر (۱۳۹۴). توصیه بهینه مصرف کود برای محصولات کشاورزی ایران. تهران: مبلغان. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۶۱۴-۹۵-۰.
  7. خوشخوی، مرتضی (۱۳۹۱). اصول نوین باغبانی. شیراز: دانشگاه شیراز. صص. ۱۷۶. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۶۲-۴۵۴-۴.