استدلال استنتاجی

استدلال کل به جزء یا استدلال قیاسی (deductive reasoning) یکی از دو استدلال معروف در منطق (استدلال کل به جزء و استدلال جزء به کل {the deductive and inductive approaches}) می‌باشد . استدلال کل به جزء هنگامی است که در استدلال از یک نظریه (تیوری) کلی استفاده کنیم و به فرضیه یا فرضیه‌های جزئی برسیم. در پژوهش ها، زمانی که پژوهشگر از نظریه استفاده می‌کند و فرضیه می‌سازد و برای ازمون فرضیه‌ها داده جمع‌آوری می‌کند و نتیجه می‌گیرد می گوییم پژوهشگر از روش استدلال کل به جزء استفاده کرده‌است. روش استدلال جزء به کل (inductive approaches) بر عکس این روش می‌باشد یعنی پژوهشگر داده جمع‌آوری می‌کند و الگو بین داده‌ها و متغیرها کشف می‌کند سپس فرضیه می‌سازد و فرضیه را آزمون می‌کند و در نهایت نظریه می‌دهد. روش‌های جز به کل و کل به جز از دو روش مهم در پژوهش می‌باشد (the deductive and inductive methods).

در منطق بدست آوردن یک گزاره از دنباله‌ای از یک مجموعه گزاره‌ها است. دنبالهٔ گزاره استفاده شده مفروضات و گزارهٔ بدست آمده نتیجه نامیده می‌شود. استدلال یا گواه آوردن قیاسی، منطق قیاسی نیز نامیده می‌شود. این روش استدلال کردن یا گواه آوردن از بحث‌های قیاسی به دست می‌آید. در این گونه بحث، تلاش می‌شود تا نشان داده شود که نتیجه به‌طور بایسته و ضروری، از مجموعه‌ای از پیش فرض‌ها یا فرضیه‌ها به دست می‌آید. بحث قیاسی هنگامی معتبر است که نتیجه به‌طور بایسته و ضروری، از پیش فرض و فرضیه به دست آید. گواه آوری یا استدلال قیاسی در کنار گواه آوری استقرایی (inductive reasoning)، یکی از دو روش رایج در شناخت و رسیدن به دانایی یا معرفت است.

یک مثال ساده

مثال زیر، ویژگی این روش را نشان می‌دهد:

- همه انسان‌ها می‌میرند

- سقراط انسان است

- بنابراین: سقراط خواهد مرد.

پیش فرض نخست بیان می‌کند که همه موجودات قرار گرفته زیر نام و عنوان «انسان» یک روز خواهند مرد. عبارت دوم بیان می‌کند: سقراط هم زیر عنوان یک «انسان» قرار دارد. در نتیجه سقراط بالاخره می میرد، زیرا او نیز به عنوان یک انسان خواهد مرد،چون که عنوان «انسان» به او نسبت داده شده و این ویژگی او را نیز شامل می‌شود.

تاریخچه

ارسطو در قرن چهارم پیش از میلاد اقدام به مستندسازی و ثبت استدلال استنتاجی کرد.

آموزش

کارشناسان بر این عقیده‌اند که رشد «توانایی استدلال» الزاماً به آموزش و یادگیری نیاز ندارد و با توجه به اینکه در مقاطع تحصیلات آکادمیک دانش‌پژوه نیاز به بهره‌برداری از این قوه دارد، آموزش استدلال استنتاجی به دوره‌های تحصیلات متوسطه واگذار می‌شود تا در مباحث اثبات‌های ریاضیاتی به آن پرداخته شود.

جستارهای وابسته

• استدلال استقرائی
• استدلال از راه سنگ
• استدلال بر پایه قضاوت عقلانی
• استدلال خودكار
• استدلال ریاضی
• استدلال شهودی
• استدلال عقلانی
• استدلال قابل بازنگری
• استدلال قیاسی
• استدلال مبتني بر مورد
• استدلال منطقی
• استدلال موم
• استدلال چیزی برای پنهان کردن وجود ندارد
• یادگیری ماشینی

منابع

• ریچارد جانسون با (۱۳۸۰)، ساختمان‌های گسسته، ترجمهٔ حسین ابراهیم‌زاده قلزم (ویراست پنجم)، سیمای دانش
• http://en.wikipedia.org/wiki/Deductive_reasoning