ابوالحسن خانعلی

ابوالحسن خانعلی
زادهٔ	۱۳۱۱ تهران
درگذشت	۱۳۴۰ تهران
آرامگاه	قبرستان ابن بابویه
پیشه	معلم

ابوالحسن خانعلی (زادهٔ ۱۳۱۱ - درگذشتهٔ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۰) دارای دکترا در رشته معقول و منقول (فلسفه) از دانشگاه تهران و معلم ۲۹ ساله دروس فلسفه و زبان عربی بود که در روز ۱۲ اردیبهشت سال ۱۳۴۰ در تجمع صنفی اعتراض‌آمیز معلمان در میدان بهارستان با گلوله اسلحه رئیس کلانتری بهارستان، سرگرد ناصر شهرستانی کشته شد.

تحصیلات

او با هوش و استعداد سرشاری که داشت دوران تحصیل مدرسه (از ابتدایی تا دیپلم) را در مدت ۴ سال به اتمام رساند. در دانشکده علوم تهران به ادامه تحصیل پرداخت و در همان دانشگاه در کنکور دکتری شرکت می‌نماید و این پایه علمی دانشگاه را در رشته الهیات با موفقیت می‌گذراند.

فعالیت حرفه ای

وی در مدارس و دیگر موسسات علمی به تدریس مشغول می‌شود دکتر در طول زندگی کوتاه خود از هر کوششی در راه اعتلا فرهنگ و فرهنگیان بود دریغ نکرد. حقوق ماهانه خود را بیشتر در راه فقرا و مستمندان و یتیمان انفاق می‌نمود.

فعالیت‌های اجتماعی

ابوالحسن خانعلی در سیل عظیمی که در سال ۱۳۳۳ در امامزاده داوود رخ داد و خسارات زیادی رسانده بود با تلاش خود و همکاری اهل محل و با ارتباط با مراجع تقلید آن زمان وادارات دولتی به بازسازی آستان مقدس مبادرت نمود تا بار دیگر این بقعه مبارک احیا شود و زیارتگاه سوته دلان جهان باقی بماند.

ایشان به زبان‌های انگلیسی و فرانسه تسلط داشت و چند کتاب نیز در رابطه با ناهنجاری‌های جامعه آن زمان تألیف نمود، ظلم و بیدادی که رژیم شاه بر مردم و کشور تحمیل کرده بود دکتر را رنج می‌داد، اوضاع تعلیم و تربیت را بسیار آشفته می‌دید و خیل مشتاقان علم و تحصیل با آن همه استعدادها و هوش‌های فراوان که در فرزندان این مملکت بود با نبودن مراکز علمی مناسب هدر می‌رفت که همیشه دغدغه فکری دکتر بود، زمزمه‌هایی در سال‌های ۳۹ و۴۰ در سطح مدارس کشور و آموزش و پرورش به گوش می‌رسید که برای سامان دهی وضع علمی جوانان در کشور باید کاری صورت بگیرد و ابوالحسن خانعلی نیز در این حماسه فرهنگی شرکت داشت، و در زمان نخست‌وزیری شریف امامی در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۰ معلمان و دانش آموزان و دانشجویان و مردم دیگر شهرهای نزدیک به تهران در میدان بهارستان روبه روی مجلس شورای ملی آن زمان اجتماع نمودند، و خواسته‌های خود را از دولت وقت مطرح نمودند و ابوالحسن خانعلی در حین یک سخنرانی عمیق و گیرا هدف گلوله رئیس کلانتری میدان بهارستان قرار می‌گیرند و به قتل می‌رسند تا در صف کشه شدگان راه آزادی قرار گرفته و میدان بهارستان را با خون پاکش رنگین می‌سازد و نیز عده‌ای از دانش آموزان و معلمین مجروح می‌شوند.

روز بعد علی‌رغم ممانعت رژیم تشییع جنازه بی‌سابقه‌ای از سرچشمه تهران تا چهار راه سیروس صورت می‌گیرد و همه می‌آیند.

پیکر ابوالحسن خانعلی در ابن بابویه در جوار مرقد شیخ صدوق در نزدیک حرم حضرت عبد العظیم حسنی با پوشش خبری گسترده به خاک سپرده می‌شود.

کشه شدن دکتر خانعلی دولت وقت را سرنگون کرده و مملکت را تکان می‌دهد و معلمین مدارس اروپایی در کلاس‌های درس خود دانش آموزان را به احترام دکتر خانعلی امر به دقایقی سکوت می‌نمایند.

واقعه ۱۲ اردیبهشت

مزار ابوالحسن خانعلی

شرایط معلمان در آن روزگار سخت بود و معلمین برای رسیدن به حقوق خود تجمعاتی در سراسر کشور برگزارمی کردند. در تهران روز ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۰ گروهی از معلمان در جلوی مجلس در میدان بهارستان تجمع کردند که خانعلی نیز در آن شرکت داشت.

ناصر شهرستانی رئیس کلانتری به سمت تجمع‌کنندگان شلیک کرد که گلوله‌ای به سر ابوالحسن خانعلی اصابت کرد و دو تیر دیگر هم دو نفر را مجروح کرد.

روز ۱۳ اردیبهشت پیکر خانعلی بر روی دست معلمان با شعار «کشتند یک معلم را» به بیمارستان بازرگانان منتقل شد، ولی اقدامات پزشکان مؤثر واقع نشد و وی جان باخت و در قبرستان آرامگاه ابن بابویه در شهر ری به خاک سپرده شد.

پس از این حادثه رئیس کلانتری برکنار و مورد بازخواست قرار گرفت، شریف امامی نخست‌وزیر وقت استعفاء کرد، محمدرضا پهلوی استعفای او را پذیرفت و علی امینی را مأمور تشکیل کابینه جدید کرد. او قول مساعد به افزایش حقوق معلمان داد و سرانجام پس از «برابر شدن حقوق معلمین با حقوق مهندسین» تحصن یازده روزه معلمان پایان گرفت.

روز معلم

پس از واقعه ۱۲ اردیبهشت، حکومت وقت برای دلجویی از معلمین روز ۱۲ اردیبهشت را به یاد مرگ خانعلی روز معلم نام‌گذاری کرد که پس از انقلاب اسلامی و ترور مرتضی مطهری در یازدهم اردیبهشت ۱۳۵۸، روز کشته شدن وی با یک روز تأخیر عنوان شد و دوازدهم اردیبهشت مجدداً به این مناسبت به نام روز معلم نام گرفت.

منابع

• «روز معلم، چگونه روز معلم شد؟». خبر آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۹.