کتاب‌شناسی عبدالحسین زرین‌کوب

کتاب‌شناسی
عبدالحسین زرین‌کوب

منابع و پانوشت

این نوشتار فهرستی از آثار عبدالحسین زرین‌کوب (۲۷ اسفند ۱۳۰۱ – ۲۴ شهریور ۱۳۷۸) ادیب، تاریخ‌نگار، مترجم، منتقد ادبی و نویسندهٔ برجستهٔ ایرانی است.

کتاب‌های ادبی پیرامون شعر و نثر

• فلسفهٔ شعر یا تاریخ تطور شعر و شاعری در ایران
• بنیاد شعر فارسی (ترجمه؛ اثر جیمز دارمستتر)
• شرح قصیدهٔ ترساییه خاقانی (ترجمه به همراه تعلیقات و تصحیحات؛ اثر ولادیمیر مینورسکی)
• نقد ادبی (جستجو در اصول و طرق و مباحث نقادی با بررسی در تاریخ نقد و نقادان)
• شعر بی دروغ، شعر بی نقاب (بحث در فنون شاعری، سبک و نقد شعر فارسی با ملاحظات تطبیقی و انتقادی دربارهٔ شعر قدیم و شعر امروز)
• سیری در شعر فارسی (بحثی انتقادی در شعر فارسی و تحول آن با نمونه‌هایی از شعر شاعران و جستجویی در اقوال تذکره‌نویسان)
• آشنایی با نقد ادبی
• از گذشتهٔ ادبی ایران (مروری بر نثر فارسی، سیری در شعر فارسی با نظری بر ادبیات معاصر)
• پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد (دربارهٔ زندگی، آثار و اندیشه نظامی)
• دیدار با کعبهٔ جان (دربارهٔ زندگی و آثار و اندیشه خاقانی)
• حدیث خوش سعدی (دربارهٔ زندگی و اندیشهٔ سعدی)
• نامورنامه (دربارهٔ فردوسی و شاهنامه)

کتاب‌ها در زمینهٔ عرفان و تصوف

• ارزش میراث صوفیه
• از کوچهٔ رندان (دربارهٔ زندگی و اندیشهٔ حافظ، با همکاری فرانکلین)
• جستجو در تصوف ایران
• دنبالهٔ جستحو در تصوف ایران
• سرّ نی (نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی)
• فرار از مدرسه (دربارهٔ زندگی و اندیشهٔ امام غزالی)
• پله‌پله تا ملاقات خدا (دربارهٔ زندگی، اندیشه و سلوک مولانا جلال‌الدین رومی)
• بحر در کوزه (نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیل‌های مثنوی)
• از نی‌نامه (گزیده مثنوی معنوی، با همکاری قمر آریان)
• صدای بال سیمرغ (دربارهٔ زندگی و اندیشه عطار)
• نردبان شکسته (تفسیر مثنوی معنوی مولانا، دفتر اپل و دوم–قسمتی از کتاب گمشدهٔ نردبان آسمان)
• تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن (ترجمهٔ مجدالدین کیوانی)

کتاب‌ها شامل مجموعه مقالات

• با کاروان حلّه (مجموعهٔ نقد ادبی، شامل ۳۰ گفتار)
• یادداشت‌ها و اندیشه‌ها (شامل ۳۴ مقاله، به کوشش عنایت‌الله مجیدی)
• نه شرقی، نه غربی، انسانی (شامل ۳۴ مقاله)
• با کاروان اندیشه (شامل ۹ مقاله)
• دفتر ایام (مجموعه گفتارها، اندیشه‌ها و جستجوها؛ شامل ۲۰ مقاله)
• نقش بر آب (به همراه جستجویی چند در باب شعر حافظ، گلشن راز، گذشتهٔ نثر فارسی، ادبیات تطبیقی با اندیشه‌ها، گفت و شنودها و خاطره‌ها (شامل ۱۷ مقاله)
• از چیزهای دیگر (مجموعهٔ نقد، یادداشت، بررسی و نمایشواره)
• حکایت همچنان باقی (شامل ۳۴ مقاله)

کتاب‌ها در زمینهٔ تاریخ اسلام و ایران

• دو قرن سکوت (سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول اسلام از حملهٔ عرب تا ظهور دولت طاهریان)
• تاریخ ایران بعد از اسلام
• بامداد اسلام (داستان آغاز اسلام و انتشار آن تا پایان دولت اموی)
• کارنامهٔ اسلام
• تاریخ در ترازو (دربارهٔ تاریخ و تاریخ گری و تاریخ‌نگاری)
• تاریخ مردم ایران (ایران قبل از اسلام)
• تاریخ مردم ایران (از پایان ساسانیان تا پایان آل بویه)
• روزگاران ایران، جلد ۱ (از گذشتهٔ باستانی ایران)
• روزگاران، جلد ۲ (از پایان ساسانیان تا تیموریان)
• روزگاران، ۳ جلد در یک جلد (تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی)
• تاریخ ایران باستان (۴) (تاریخ سیاسی ساسانیان، تألیف زرین‌کوب و روزبه زرین‌کوب)
• دو رساله دربارهٔ انقلاب مشروطیت ایران (از محمد آقا ایروانی و ابوالقاسم ناصرالملک، به کوشش عبدالحسین زرین‌کوب و روزبه زرین‌کوب)

کتاب‌های درسی

• قرائت فارسی و تاریخ ادبیات (برای سال چهارم و پنجم دبیرستان؛ ۱۳۳۵، با همکاری چهار نفر از دانشمندان)
• فارسی و دستور زبان (برای دورهٔ اول دبیرستان؛ ۱۳۳۵، با همکاری چهار نفر از دانشمندان)
• نقد ادبی (برای سال چهارم آموزش متوسطهٔ عمومی، رشتهٔ فرهنگ و ادب؛ ۱۳۵۶، تألیف عبدالحسین زرین‌کوب و حمید زرین‌کوب)
• ادبیات فارسی (۱) (قافیه و عروض– نقد ادبی) (برای دورهٔ پیش‌دانشگاهی، رشته علوم انسانی؛ ۱۳۷۸، تألیف تقی وحیدیان کامیار، دکتر زرین‌کوب و حمید زرین‌کوب)

آثار گمشده

• ادبیات فرانسه در دوران کلاسیک (ترجمه از مجموعهٔ چه می‌دانم؛ پایان ترجمه ۱۳۲۹)
• انسان الهی (دربارهٔ زندگی و شخصیت علی بن ابی‌طالب؛ پایان تحریر اردیبهشت ۱۳۵۷)
• اسلام در نقش فرهنگ و سیاست (دربارهٔ زندگی سید جمال‌الدین اسدآبادی؛ پایان تحریر اسفند ۱۳۵۶)
• نردبان آسمان (شامل سه مجلد که نسخه خطی آن نزد ناشر مفقود شد؛ بخشی از این کتاب با عنوان «نردبان شکسته» منتشر شده‌است)
• تاریخ ایران بعد از اسلام، جلد دوم

زندگی‌نامه‌ها (خودنوشته‌ها)

• نقش بر آب (کوششی برای دست‌یابی به غیرممکن) توضیح: مقالهٔ خودنوشت زرین‌کوب که در تاریخ ۲۹ اسفند ۱۳۶۱ در پاریس به رشتهٔ تحریر درآمده و در آن از روزگار کودکی و زندگی در شهر و خانواده و هم‌چنین چگونگی احوال و تحصیلات خود سخن گفته‌است.
• حکایت همچنان باقی
• تقویم پارینه

مقدمه‌ها، تقریظ‌ها و تحشیه‌ها

• یادداشتی دربارۀ طنزنویسی (مقدمه بر مجموعۀ حضرت فیل، کتاب توفیق)
• تجدید عهدی با خاطرۀ استاد (مقدمه‌ای بر مجموعه مقالات و اشعار استاد فروزانفر)
• دکتر معین، استاد و پژوهنده (مجموعه مقالات دکتر معین)
• روز وصل دوستداران یاد باد (مجموعه مقالات حمید زرین‌کوب)
• یاد دوست (مقدمه بر فرهنگ سخنوران خیامپور)
• تقریظ بر کتاب علویان طبرستان (تألیف حکیمیان)
• تقریظ بر کتاب پستۀ ایران (تألیف محمدحسن ابریشمی)
• دیوان جامع شمس تبریزی (شامل ۴۲۰۰۰ بیت اشعار فارسی و عربی و ملمعات و ۳۵۰۰ غزل و قصیده و مقطعات و ترجیعات و ۱۹۹۵ رباعی یه انضمام معانی لغات و شرح اصطلاحات)
• مقدمه بر کتاب گل و بلبل (گزیدۀ ۱۲ قرن شعر ایران، ترجمه به آلمانی، پوران‌دخت پیرایش)
• مقدمه بر دیوان حافظ (تصحیح قزوینی)
• مقدمه بر کتاب زعفران ایران (تألیف محمدحسن ابریشمی)
• کلیات دیوان شمس تبریزی (مطابق نسخۀ تصحیح شدۀ بدیع‌الزمان فروزانفر)
• گزیده‌ای از داستان‌های مثنوی و غزل‌های شمس
• کلیات دیوان شمس تبریزی
• دیوان حافظ
• دورۀ کامل مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی (بر اساس نسخۀ تصحیح شدۀ رینولد نیکلسون)
• شرق نزدیک در تاریخ (یک سرگذشت پنج هزار ساله)
• سقوط ساسانیان (فاتحین خارجی، مقاومت داخلی و تصویر پایان جهان)

سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و نامه‌ها

• بسم الله: سفرۀ ایرانی (اصل مقاله به فرانسه در کنگرۀ شرق‌شناسان ۱۹۶۴ دهلی ایراد شده‌است)
• نهضت‌های ملی ایران
• گفت و گویی در باب کتاب از کوچۀ رندان (مصاحبه)
• منتقد و شرایط نقد ادبی (مصاحبه)
• در جلسۀ بزرگداشت (سخنان زرین‌کوب در مجلس بزرگداشت خودش)
• زمینۀ تحقیقی و فلسفی مربوط به نظامی (سخنرانی در کنگرۀ بین المللی بزرگداشت نظامی در ایتالیا، چاپ در مجموعه سخنرانی‌های کنگره)
• فرهنگ عامه (سخنرانی در انجمن اولیا و مربیان دبیرستان تجریش)
• تدریس ادبیات و مسأله ی پدران و فرزندان (سخنرانی)
• در جستجوی انسان (گفتگو با حمید زرین‌کوب، برادر کوچک‌تر و مرحوم ایشان، در خیال و اندیشه)
• ملک‌الشعرای بهار (سخنرانی در مراسم چا و چهارمین سالگرد وفات بهار در دانشکدۀ ادبیات)
• فرهنگ چند صدایی و فرهنگ تک صدایی (مجلۀ بخارا)
• گفتاری از زنده‌یاد عبدالحسین زرین‌کوب دربارۀ ترجمۀ دیوان رودکی به انگلیسی (مجلۀ بخارا)
• دو دیدار و گفتگو با دکتر زرین‌کوب (تألیف عطا آیتی، بخارا)
• گفت و گو با دکتر زرین‌کوب (تألیف حسن جمشیدی)
• یاد و یادگاری از استاد زرین‌کوب (مصاحبه، پرسش و پاسخ دانشجویان گروه تاریخ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران با دکتر زرین‌کوب، به کوشش روزبه زرین کوب)
• نامه‌هایی از دکتر زرین‌کوب یه ایرج افشار (کارنامۀ زرین)
• نامه‌ای به برادرم (نامه به احمد زرین‌کوب، دربارۀ قصه و قصه‌نویسی)
• از چیز‌های دیگر (در افق قصه‌ها)
• هم جالب، هم قابل تامل (نامه به ماشاالله آجودانی، دربارۀ کتاب مشروطۀ ایرانی)

فهرست عنوان اشعار زرین‌کوب

• بوسهٔ مهتاب
• چوپان عاشق
• نغمهٔ آواره
• آن شب
• چشمان تو
• مهتاب و شاعر
• اندوه جوانی
• خزان امسال
• عصیان
• بودن یا نبودن
• قصه‌ای برای خواهرم
• بن‌بست
• دیوپرست
• سیمرغ
• با مولانای روم
• از نقد حال ما
• کارنامهٔ زرین
• نقش رؤیا
• مناجات
• در راه بازگشت