مدیریت راهبردی

مدیریت راهبردی یا مدیریت استراتژیک تجزیه و تحلیل مسایل مهم و برجستهٔ سازمان است که توسط راهبران ارشد سازمان به نمایندگی از مالکان، به منظور کنترل منابع در محیط‌های خارج از سازمان، انجام می‌شود. این فرایند شامل مشخص کردن ماموریت، چشم‌انداز، دارایی‌های سازمان، توسعه برنامه‌ها و سیاست سازمان و همهٔ فعالیت‌هایی است که برای نیل به آن‌ها نیاز است.

در تعریفی دیگر مدیریت استراتژیک را مجموعه‌ای از تصمیمات و اقدامات مدیریتی خوانده‌اند که عملکرد بلندمدت یک شرکت را تعیین می‌کند. مدیریت استراتژیک شامل رصد محیطی (هم خارجی و هم داخلی)، تدوین استراتژی (برنامه‌ریزی استراتژیک یا بلندمدت)، پیاده‌سازی، ارزیابی و کنترل استراتژی است؛ بنابراین مطالعه مدیریت استراتژیک بر پایش و ارزیابی فرصت‌ها و تهدیدهای خارجی در پرتو قوت‌ها و ضعف‌های داخلی یک شرکت تأکید می‌کند. مدیریت استراتژیک در ابتدا سیاست کسب وکار خوانده می‌شد. موضوعاتی که در مدیریت استراتژیک مطرح می‌شود شامل برنامه‌ریزی استراتژیک، رصد محیطی و تجزیه و تحلیل صنعت است.

مدیریت استراتژیک هنر و علم تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفه ای چند گانه است که سازمان را قادر می‌سازد به هدف‌های بلند مدت خود دست یابد. همانگونه گه از این تعریف استنباط می‌شود در مدیریت استراتژیک برای کسب موفقیت سازمانی بر چندین عامل تأکید می‌شود که عبارتند از هماهنگ کردن مدیریت، بازاریابی، امور مالی (حسابداری)، تولید (عملیات)، تحقیق و توسعه و سیستم‌های اطلاعات رایانه ای. مراحل مدیریت استراتژیک عبارتند از تدوین استراتژی، اجرای استراتژی و ارزیابی استراتژی.

در کنار مدیریت راهبردی، معمولاً یک سیستم کارت امتیازی متوازن نیز به منظور ارزیابی عملکرد سازمان در نیل به اهداف مدیریت راهبردی نیز دیده می‌شود.

مطالعات اخیر و بزرگان علم مدیریت از این نظریه حمایت می‌کنند که استراتژی نیاز دارد که با حضور همهٔ سهام داران و ذینفعان شروع شده و از یک سامانهٔ بومی شدهٔ کارت امتیازی متوازن که شامل همهٔ این سهام داران بشود استفاده کند.

مدیریت راهبردی

مدیریت راهبردی یک رده از فعالیت‌های مدیریتی است که به مقوله اهداف کلان(به انگلیسی: Goal) و تاکتیک در سازمان می‌پردازد. مدیریت استراتژیک یک جهت دهی کلی برای سازمان می‌سازد که ارتباط خیلی نزدیکی نیز با مقولهٔ رفتار سازمانی دارد. در علم راهبری کسب و کار (به انگلیسی: MBA) به مدیریت راهبردی پایداری راهبرد (به انگلیسی: strategic consistency) نیز گفته می‌شود. پایداری راهبرد به مقوله راهبردهای سازمانی در قبال محیط بیرونی می‌پردازد.

مدیریت استراتژیک شامل تیم مدیریتی و احتمالاً مدیران ارشد (به انگلیسی: Board of Directors) و سایر سهامداران (به انگلیسی: stakeholder (corporate)، stakeholder) خواهد بود.

مدیریت راهبردی یک فرایند دایمی است که ارزیابی و کنترل می‌کند: کسب و کار و صنعت‌هایی را که شرکت در آن‌ها وارد شده‌است؛ بررسی رقیبان و تنظیم اهداف (به انگلیسی: goal) و راهبردها برای ملاحظهٔ همه رقیبان موجود و احتمالی؛ و توصیف راهبردها به صورت سالانه یا فصلی و تعیین اینکه چگونه پیاده شوند و چگونه پیروز خواهند شد یا اینکه کی نیاز به بازنگری دارند تا با رفیبان جدید، شرایط اقتصادی تازه و تکنولوژی جدید یا محیط‌های اجتماعی اقتصادی سیاسی، سازگار شوند

کاربرد مدیریت استراتژیک در تصمیم‌گیری‌های چند معیاره

مدیریت استراتژیک ابتدا با تحلیل مسائل پیرامون محیط داخلی و خارجی سازمان، شکل می‌گیرد و پس از پیشنهاد استراتژی‌ها و راهبردهای ممکن و تحلیل آنها، یک یا چند راهبرد بهینه انتخاب می‌شود.

همیشه انتخاب، مسئله مهمی در مدیریت محسوب می‌شود. انتخاب هدف، انتخاب کارکنان، انتخاب تأمین کنندگان، انتخاب مشاوران و بسیاری از انتخاب‌های مدیریت مستلزم، دانش کافی مدیر به محیط شرکت یا سازمان و تسلط وی بر روش‌های انتخاب می‌باشد. اساس مبحث تصمیم‌گیری‌های چند معیاره، بر انتخاب و روش‌های انتخاب استوار است؛ و ابزارهای برنامه‌ریزی استراتژیک نهایتاً به جدول انتخاب راهبردها یا QSPM ختم می‌شود؛ و مدیری که به ابزارهای برنامه‌ریزی استراتژیک دسترسی دارد می‌تواند به راحتی از آن‌ها در حل مسائل تصمیم‌گیری‌های چند معیاره کمک بگیرد.

یکی از ابزارهایی که می‌تواند در مباحث برنامه‌ریزی استراتژیک و تصمیم‌گیری‌های چند معیاره مورد استفاده قرار گیرد، ماتریس تصمیم‌گیری است. شاخص‌ها در این ماتریس در ستون‌ها و گزینه‌ها در سطرها قرار می‌گیرند. البته این ماتریس، ابزاری پایه‌ای در تصمیم‌گیری‌های چند معیاره می‌باشد و در نهایت تصمیم‌گیری با روش‌های دیگری انجام می‌شود. پس با این اوصاف ارتباط تنگاتنگ برنامه‌ریزی استراتژیک در تصمیم‌گیری‌های چند معیاره کاملاً واضح است. البته برخی از صاحب نظران این دو مقوله را از هم جدا فرض کرده و ابراز می‌کنند که برنامه‌ریزی استراتژیک، در سطح تعیین و مشخص نمودن راه و مسیر پیش روی سازمان یا شرکت بکار می‌رود در حالی که تصمیم‌گیری چند معیاره، برای اتخاذ تصمیم مناسب و بهینه از مسائل (اغلب) کوتاه مدت سازمان بکار می‌رود.

رشته مدیریت استراتژیک

رشته مدیریت استراتژیک در ایران نخستین بار با عنوان مدیریت سیاستگذاری بازرگانی ایجاد شد. این رشته که یکی از گرایش‌های اصلی رشته مدیریت بازرگانی در مقطع دکترای تخصصی می‌باشد، در خصوص برنامه‌ریزی و اجرای استراتژی‌های بنگاه‌های اقتصادی است. تاریخچه به وجود آمدن رشته‌ای تحت عنوان مدیریت استراتژیک (Strategic Management) در جهان چندان طولانی نیست و به نیمه دوم قرن بیستم می‌رسد. طراحان دوره‌های دانشگاهی مدیریت در کشور آمریکا تصمیم می‌گیرند درس جدیدی برای دانشجویان دوره کارشناسی مدیریت بازرگانی طراحی کنند که پیشرفته‌ترین درس دوران تحصیلی و دربرگیرنده و جامع دروس متعددی باشد که آن‌ها طی دوره تحصیلی خود خوانده‌اند و مطالبی در آن طرح شود که به دانشجویان و مدیران آینده در زمینه تصمیم‌گیری‌های کلان و مدیریتی یاری رساند. به این ترتیب درس سیاستگذاری بازرگانی (Business Policy/Strategy) در برنامه درسی دانشکده‌های بازرگانی جای گرفت و به مرور خود به رشته‌ای مستقل در سطح کارشناسی ارشد و دکترای عمومی و تخصصی مدیریت و بازرگانی تبدیل شد. همان‌طور که اشاره شد عنوانی که در ابتدا برای این زمینه دانشی در نظر گرفته شده بود «سیاستگذاری بازرگانی/سیاست کسب وکار» بود و به مرور از عناوین دیگری مانند «استراتژی بازرگانی/کسب وکار»، «استراتژی و سیاست کسب وکار» و … استفاده شد؛ در نهایت اما اصطلاح «مدیریت استراتژیک» بیش از بقیه مورد توجه قرار گرفت و باب شد.

مطالعه بیشتر

راهبرد