همه مردان شاه

برای دیگر کاربردها، همه مردان شاه (ابهام‌زدایی) را ببینید.

همه مردان شاه

نویسنده(ها)	استیون کینزر
عنوان اصلی	All the Shah's Men: An American Coup and the Roots of Middle East Terror
موضوع(ها)	کودتای ۲۸ مرداد
ناشر	جان وایلی و پسران
تاریخ نشر	۱۸ ژوئیه ۲۰۰۳
شمار صفحات	۲۷۲
شابک	شابک ‎۹۷۸–۰۴۷۱۶۷۸۷۸۶

همهٔ مردان شاه (به انگلیسی: All the Shah's Men) عنوان کتابی از خبرنگار آمریکایی استیون کینزر است. این کتاب کودتای ۲۸ مرداد را در قالب روایتی داستانی و رمان‌گونه مورد بررسی قرار می‌دهد. موضوع اصلی کتاب کودتا و تأثیر آن بر روابط ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران است. به روایت نویسندهٔ کتاب، دیکتاتوری محمدرضاشاه پهلوی از پیامدهای کودتای ۱۹۵۳ بود. بریتانیای کبیر و شرکت نفتی ایران–انگلیس شخصیت‌های منفی و استعمارگر داستان کینزر هستند. این کتاب در سال ۲۰۰۳ توسط انتشارات جان وایلی و پسران منتشر شد.

این کتاب توسط لطف‌الله میثمی به فارسی ترجمه شده‌است.

خلاصه

رضاشاه در سال ۱۹۳۳ قراردادی امضا کرد که به واسطه آن حق بهره‌برداری از نفت ایران را به شرکت نفت ایران و انگلیس واگذار می‌کرد. اگر چه ایران در جنگ جهانی دوم رسماً بیطرف بود، اما نسبت به نیروهای محور روابط دوستانه داشت. در همین زمان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم توسط متفقین (انگلیسی‌‌ها و روس ها) در ۱۹۴۱ به بهانه حضور کارشناسان آلمانی در ایران اتفاق افتاد. سپس رضاشاه توسط انگلیسی‌ها مجبور به کناره‌گیری از سلطنت و تفویض قدرت به پسرش محمدرضا شاه شد. محمدرضا شاه قرارداد نفتی با شرکت نفت ایران و انگلیس را ادامه داد. وقتی اولین مجلس انتخابی ایران که به صورت دمکراتیک توسط مردم انتخاب شده بود، در سال ۱۹۵۰ تلاش کرد نفت را ملی کند و تأسیسات نفتی را به نفع ایران ضبط کند در حالیکه هنوز قرارداد با انگلیسی‌ها ادامه داشت، دولت انگلیس به دادگاه بین‌المللی در بلژیک شکایت کرد اما در دعوای حقوقی علیه دولت جدید ایران شکست خورد. به تلافی این شکست، انگلیسی‌ها خلیج فارس و تنگهٔ هرمز را محاصره کردند و اقتصاد ایران را به شدت تحت فشار قرار دادند. محمدرضا شاه در این زمان از ایران فرار کرد و قدرت به صورت کامل در دست نخست‌وزیر منتخب مردم، محمد مصدق قرار گرفت.

آمریکا نگران بود که محمد مصدق از ابرقدرت همسایه، شوروی، برای مقابله با انگلیسی‌ها کمک بگیرد و به این صورت منافع بلوک غرب به خطر افتد. در اینجا، دوایت آیزنهاور از آمریکا با وینستون چرچیل نخست‌وزیر انگلیس توافق کرد که قدرت را دوباره به محمدرضا شاه برگرداند و ایران را به او بسپارد. در تابستان ۱۹۵۳، سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس، سیا و ام آی ۶ با همکاری هم یک کودتا در ایران ایجاد کردند. دولت مصدق در جریان این کودتا سرنگون شد و مصدق بقیه عمرش را در زندان و حصر خانگی در زادگاهش سپری کرد. در این شرایط ایران یک کشور وابسته به غرب در جریان جنگ سرد، باقی ماند. بعد از بیش از ۲۰ سال از حکومت شاه، یک انقلاب فراگیر در ۱۹۷۹ در ایران اتفاق افتاد که باعث به حکومت رسیدن جمهوری اسلامی شد که بر سر قدرت باقی ماند.

هدف اصلی از کودتای ۲۸ مرداد

در خصوص سیاست آمریکا در برابر ایران در اوایل دههٔ ۱۹۵۰ میلادی، کتاب ابتدا تصویری به مخاطب ارائه می‌کند که حاکی از سه هدف است:

• ترس آمریکا از رنجیده شدن انگلیسی
• تلاش آمریکا که به عنوان یک واسطه و دلال با صداقت شناخته شود
• تلاش آمریکا برای جلوگیری از بسط ید کمونیسم و اشاعه آن در منطقه.

اما حقیقتی که در انتهای کتاب به آن پرداخته می‌شود آن است که اغلب قراردادهای نفتی ایران بعد از کودتا توسط رژیم شاه به شرکت‌های نفتی آمریکایی رسید. این حقیقت در ابتدای روایت در کتاب چندان مورد اشاره قرار نمی‌گیرد. اما می‌توان گفت که نویسنده دستیابی به نفت ایران را به عنوان هدف اصلی آمریکا از کودتای ۲۸ مرداد در انتهای کتاب با زبان بی‌زبانی و به‌طور سربسته ارائه می‌کند.
دیوید پرایس جونز نویسندهٔ انگلیسی کتاب «یک کودتای بسیار دلپذیر» (به انگلیسی: A Very Elegant Coup) با این نتیجه‌گیری مخالفت شدیدی می‌کند. از دیدگاه او، هدف اصلی کودتای ۲۸ مرداد جلوگیری از تسلط کمونیسم بر ایران بود. او اعتقاد دارد که تصویر ارائه شده از سی‌آی‌اِی توسط کینزر به عنوان «خودخواه و مغرور، لات‌مسلک و بی‌اخلاق» در کتاب همه مردان شاه استیون کینزر در اصل روایتی از چپ‌گرایانی بود که با تسلط شوروی بر ایران موافق بودند.