سعید امامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
مشکوک به خرابکاری |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
| شرح تصویر = |
| شرح تصویر = |
||
| نام کامل = سعید امامی |
| نام کامل = سعید امامی |
||
| معروف به = «سعید اسلامی» |
| معروف به = «سعید اسلامی» |
||
| زادروز = ۲۴ دی ۱۳۳۶ |
| زادروز = ۲۴ دی ۱۳۳۶ |
||
| شهر تولد = [[شیراز]] |
| شهر تولد = [[شیراز]] |
||
نسخهٔ ۱۴ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۲۸
 | در درستی این مقاله اختلاف نظر وجود دارد. |
با سیدامامی اشتباه نشود.
سعید اسلامی | |
|---|---|
 | |
| از مأمورین امنیتی و اطلاعاتی بلندپایه جمهوری اسلامی ایران | |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | سعید امامی ۲۴ دی ۱۳۳۶ شیراز، ایران |
| «سعید اسلامی» | |
| درگذشته | ۲۹ خرداد ۱۳۷۸ (۴۱ سال) زندان اوین یا بیمارستان لقمان، تهران، |
| همسر(ان) | فهیمه دری نوگورانی |
| والدین | پدر: علی‌اکبر مادر: هُمارُخ[۱] |
سعید امامی یا سعید اسلامی (۲۴ دی ۱۳۳۶، شیراز – ۲۹ خرداد ۱۳۷۸، تهران) از مأمورین بلندپایه وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران و از معاونین علی فلاحیان از زمان وزارتش بود.[۲] او عامل اصلی قتلهای زنجیره‌ای دانسته می‌شود، هرچند که برخی (از جمله روح‌الله حسینیان) در صحت آن تردید کرده‌اند و قتل‌ها را منتسب به اصلاح‌طلبان می‌کنند.[۳][۴][۵]
وی پس از روی کار آمدن دولت سید محمد خاتمی و در دوران وزارت قربانعلی دری نجف‌آبادی از مقام خود برکنار شد و به مقام مشاور تنزل یافت. او در پیشینهٔ خود ۷ سال معاونت امنیتی وزارت اطلاعات را دارد. او پس از فاش‌شدن قتلهای زنجیره‌ای زندانی شد و بنا بر اعلام منابع رسمی در زندان با خوردن داروی نظافت خودش را کشت.[۶] سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، اصلاح‌طلبان، علی فلاحیان، روح‌الله حسینیان و عبدالله شهبازی هر کدام به دلیلی در ادعای خودکشی او تردید کرده‌اند.[۵][۷][۸]
زندگی نخستین
سعید امامی در سال ۱۳۳۶ در شیراز و با نام اصلی دانیال قوامی به دنیا آمد، سعید اسلامی نام دیگری هستند که توسط او استفاده می‌شد.
سعید امامی در جوانی و پس از گرفتن دیپلم ریاضی در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی و با دریافت بورس تحصیلی به ایالات متحده آمریکا رفت و با مدرک مهندسی هوافضا دانش‌آموخته شد.[۹] پس از بازگشت به ایران و در پی انقلاب اسلامی به استخدام وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران درآمد.
از نظر عبدالله شهبازی امامی از عوامل سابق ساواک در ایران و اف‌بی‌آی در آمریکا بوده که در دوره انقلاب اسلامی از یک سازمان دانشجویی کمونیستی در آمریکا خارج و وارد انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی آمریکا می‌شود تا بتواند با تظاهر به مذهب بعداً به عنوان نفوذی سرویس‌های جاسوسی غربی در انقلاب اسلامی عمل کند.[۸]
روابط با مقامات عالی‌رتبه
همسر سعید امامی، خانم فهیمه دری نوگورانی در مصاحبه‌ای ادعا کرد که در اواخر سال ۶۹ سعید امامی خانواده سیدعلی خامنه‌ای را برای کاری به لندن برده و دو ماه تمام با این خانواده زندگی کرده‌است.[۹]
علاوه براین همسر امامی از علاقه مجتبی خامنه‌ای به سعید امامی یاد کرد و گفت:
خود آقا مجتبی پسرآقا (داماد آقای حدادعادل) و مادر خانمشان شیفته اخلاق سعید شده بودند که حتی تا قبل از سعید هم مرتباً خود آقا مجتبی زنگ می‌زد به سعید که چرا نمی‌آیی و با ما رفت‌وآمد نمی‌کنی؟[۹]
وزارت اطلاعات
مسئولیت مصاحبه و گزینش سعید امامی در زمان سفر او به تهران به سعید حجاریان سپرده شد بود حجاریان در این باره گفته‌است که پس از مصاحبه با سعید امامی به این نتیجه رسیده که وزارت اطلاعات باید از سعید امامی تنها به عنوان منبع یک طرفه استفاده کند و او را نباید به سمت‌های حساس در این وزارتخانه منصوب کنند.[۱۰]
امامی پس از استخدام در وزارت اطلاعات توانست جایگاه مهمی برای خود پیدا کند. او با داشتن گذرنامه دیپلماتیک به همراه علی‌اکبر ولایتی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفت. در دوران ریاست علی فلاحیان بر وزارت اطلاعات در دو دولت هاشمی رفسنجانی، فلاحیان امامی را به عنوان معاون امنیتی وزارت اطلاعات برگزید.[۱۱]
اقدامات
قتل شاپور بختیار
با قتل شاپور بختیار، عبدالرحمن برومند، و سروش کتیبه توسط مأموران وزارت اطلاعات و در پی آن لغو سفر فرانسوا میتران به ایران، روابط دو کشور به شدت تیره شد. امامی در بلژیک به همراه اسلحه و مهمات دستگیر شد. هاشمی رفسنجانی تنها به توبیخ امامی بسنده کرد و او در معاونت وزارت اطلاعات باقی ماند. در دولت نخست خاتمی نیز به عنوان مشاور در وزارت اطلاعات به ریاست دری نجف‌آبادی حضور داشت.[۱۲] به نوشته عبدالله شهبازی برکناری او از معاونت وزارت اطلاعات با دستور مستقیم رهبر ایران انجام شد اما فلاحیان او را در حلقه نزدیک به خود در وزارت حفظ کرد.[۱۳]
محدودیت برای مطبوعات
روزنامهٔ سلام در ۱۵ تیر ۱۳۷۸ نامه‌ای از سعید امامی را منتشر ساخت که وی خواستار اعمال محدودیت بیشتر برای نویسندگان و مترجمان شده بود. وی این نامه را در ۱۶ مهر ۱۳۷۷ اندکی پیش از آغاز دور تازه قتلهای زنجیره‌ای، خطاب به «مقام محترم وزارت» نگاشته بود. سعید امامی همچنین خواستار ایجاد شرایطی شده بود که نویسندگان نیز پیرامون مطالب منتشره در نشریات (به همراه مدیر مسئول) پاسخگو باشند. او در این نامه به ویژه از چند نویسنده متهم به ایجاد مشکلات امنیتی از جمله محمد مختاری از قربانیان قتلهای زنجیره‌ای نام می‌برد.[۱۴] در پی چاپ این نامه، دادگاه ویژه روحانیت روزنامه سلام را توقیف کرد.[۱۵]
تشکیک در هولوکاست
وی برای اولین بار طی سخنانی که در دانشگاه بوعلی همدان در سال ۱۳۷۵ ایراد کرد، کشتار شش میلیون یهودی در هولوکاست را غیرواقعی و دروغ خواند. وی گفت که «دوستان نازیست و نئونازیست» اش به او گفته‌اند که تعداد کشته شدگان یهودی نهایتاً ۲۵۰ هزار نفر بوده‌است.[۱۶][۱۷] از مهمترین کارهای برجسته سعید امامی ، متلاشی کردن سازمان تروریستی مجاهدین در ایران میباشد.
قتلهای زنجیره‌ای
نقش سعید امامی در قتلهای زنجیره‌ای
او در زمان وقوع قتلهای زنجیره‌ای ایران در وزارت اطلاعات مشاور بود. در اطلاعیهٔ وزارت اطلاعات در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۷۷ آمده‌است گروهی از اعضای وزارت اطلاعات مسئول قتلهای زنجیره‌ای بوده‌اند و او یکی از آنان بود. سعید امامی پنجم بهمن ماه سال ۷۷ بازداشت شد ولی نام او و سایر متهمان بازداشت شده به رسانه‌ها راه نیافت تا آنکه آخرین روزهای خرداد ۷۸ اخباری از برخی از بازداشت شدگانی که سمت‌هایی در حد مدیرکل را در وزارت اطلاعات بر عهده داشتند در برخی از روزنامه‌ها انتشار یافت. رئیس وقت سازمان قضایی نیروهای مسلح او را یکی از چهار عامل اصلی قتلهای زنجیره‌ای معرفی کرد و گفت: «عاملان اصلی با توجه به تحقیقات انجام گرفته مصطفی کاظمی، مهرداد عالیخانی، سام نیک طاها، خسرو براتی و سعید امامی هستند.»
بازجویی و اعترافات سعید امامی
در اسناد بازجویی سعید امامی آمده‌است: «من از آغاز انقلاب تا به امروز سرباز گوش به فرمان نظام مقدس اسلامی و مقام ولایت بوده و هستم، هیچگاه بدون کسب اجازه یا بدون دستور مقامات عالی نظام کاری انجام نداده‌ام. حکم اعدام داریوش فروهر و پروانه اسکندری را به روال معمول همیشگی حجت‌الاسلام علی فلاحیان به من داد. احکام اعدام سایر محاربین قبلاً در زمان وزارت فلاحیان صادر شده بود. از مدت‌ها پیش قرار بر این بود که عوامل مؤثر فرهنگی وابسته که توطئه تهاجم فرهنگی را در ایران پیاده می‌کردند و جمعاً صد نفر بودند اعدام شوند. حکم حذف ۲۹ نفر از نویسندگان از مدت‌ها پیش مشخص و احکام قبلاً صادر شده بود که در مورد ۷ تن از آن عناصر احکام در دوره وزارت علی فلاحیان اجرا شده بود. وقتی حکم اعدام فروهر به ما ابلاغ شد پرسیدیم که تکلیف احکام معطل مانده اعضای کانون نویسندگان چه می‌شود که حاج آقا قربانعلی دری نجف‌آبادی نیز گفتند هرچه سریع‌تر اقدام شود بهتر است و این بار نیز مثل ماقبل انجام شد با فرق اینکه به جای ابلاغ از سوی فلاحیان امور از طریق دری نجف‌آبادی هماهنگ می‌شد. فلاحیان با وجود آنکه خود حاکم شرع بود، اما معمولاً و در موارد حساس احکام حذف محاربان را شخصاً صادر نمی‌کرد. او این احکام را از عزیزالله خوشوقت، محمدتقی مصباح یزدی، ابوالقاسم خزعلی، احمد جنتی و گاهی نیز از غلامحسین محسنی اژه‌ای دریافت می‌کرد و بدست ما می‌داد. ما فقط به آقایان اخبار و اطلاعات می‌رساندیم و بعد هم منتظر دستور می‌ماندیم».[۱۸]
مرگ مشکوک
۳۰ خرداد ۷۸، «مرگ مبهم» سعید امامی در بیمارستان لقمان تهران توسط روزنامه کیهان منتشر شد. کیهان نوشت که او مشکوک به ارتباط با «بیگانگان» بوده‌است. روز بعد دادستان وقت مجتمع قضایی نیروهای مسلح، محمد نیازی، این خبر را تأیید و طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد سعید امامی، که بالاترین عضو و مسئول اصلی «قتلهای خودسرانه» معرفی شده بود، در زندان اوین و با خوردن داروی نظافت خودکشی کرده‌است.[۱۹][۲۰] نیازی کمترین مجازات سعید امامی را اعدام اعلام کرد و گفت: «با توجه به مدارک موجود و اعتراف‌های صریح سعید امامی، وی هیچ گونه راه فراری نداشت و اگر با این اتهامات به دادگاه می‌رفت حکم او اعدام بود.»[۲۱]
اما از آنجا که خوردن داروی نظافت (واجبی)، معمولاً به مرگ شخص مسموم منجر نمی‌شود و هیچ مطلبی از اعترافات و بازجویی‌های امامی در دسترس عموم قرار داده نشد، این خودکشی مشکوک به نظر می‌رسید.[۲۲] روزنامه همشهری نوشت که روز پنج‌شنبه ۲۷ خرداد، پزشکان بیمارستان لقمان حال امامی را خوب توصیف کرده و برای او اجازهٔ مرخصی صادر کرده بودند. اما در حالی‌که برای اطمینان، خواسته بودند که او دو ساعت دیگر هم در بیمارستان بماند، بر اثر ایست قلبی و در فاصلهٔ همان دو ساعت، امامی از دنیا رفته بود.[۲۳] بسیاری احتمال دادند که او برای جلوگیری از افشای بسیاری از مسائل مربوط به وزارت اطلاعات و ارتباط آن با قتل‌ها، در زندان کشته شده‌است.[۲۴] برخی دوستان سعید امامی از جمله روح‌الله حسینیان که قتل‌ها را به گردن اصلاح‌طلبان می‌اندازند و معتقدند سعید امامی بی‌گناه بوده ادعا کردند که «سعید امامی کشته شد تا طراحی قتل‌ها را به گردن او بیندازند.»[۷] بسیاری از اصلاح‌طلبان نیز مدعی شدند سعید امامی کشته شد تا آمران اصلی قتلهای زنجیره‌ای معرفی نشوند.[۲۵]
آیت‌الله خامنه‌ای، در شنبه اوّل تیر ۱۳۷۸، در جلسه‌ای با حضور سران سه قوه و دیگر مقامات کشور، طی تحلیلی، عاملین شناخته‌شدهٔ قتل را کارگزار یک سرویس خارجی مطرح کرد و با توجه به جنجال‌ها بر سر قتل سعید امامی در پاسخ به خاتمی گفت: «احتمال دارد به او برسانند که خودت خودکشی کن تا تو را به بیمارستان برسانند و ما ترتیب نجات تو را می‌دهیم بعد آنجا او را بکشند. این احتمال را اگر ضعیف هم باشد نباید نادیده بگیرند.»[۸] کیهان همچنین به نقل از رئیس سازمان قضائی نیروهای مسلح نوشت که «بر اساس شواهد و قراین، سعید امامی، هنگامی که موضوع هدایت و دخالت بیگانگان در قتلهای مشکوک تهران مشخص شد و معلوم شد وی یکی از عوامل اصلی این دسیسه بزرگ بوده‌است، اقدام به خودکشی کرد».[۱۰]
با اعلام مرگ وی، خانواده و هم‌فکران سعید امامی او را «شهید» نامیده و اعلام کردند که وی در زندان اوین «قربانی» شده و به قتل رسیده‌است.[۲۶] در مراسم ختم سعید امامی، حدود ۴۰۰ نفر از جمله روح‌الله حسینیان شرکت کردند.[۲۷]
اتهامات
مطبوعات ایران، امامی را نه تنها در قتلهای زنجیره‌ای فروهرها، مختاری، پوینده و شریف مسئول دانستند، بلکه از او به عنوان یکی از عوامل قتلهای دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی شامل ترور سعیدی سیرجانی، واقعه ترور میکونوس، ماجرای اتوبوس ارمنستان (عملیات ناموفق به دره افکندن اتوبوس حامل ۲۱ تن از نویسندگان و روشنفکران) و مرگ غیرمنتظره احمد خمینی فرزند روح‌الله خمینی (بنیانگذار جمهوری اسلامی) نام بردند.[۲۴][۲۸]
نظر عبدالله شهبازی
اما عبدالله شهبازی مورخ و پژوهش‌گر سیاسی با سابقه امنیتی، ضمن محکوم کردن نظر اصلاح‌طلبان و حسینیان معتقد است سعید امامی به همراه دیگر متهمین به هیچ جناحی وابستگی حقیقی نداشته بلکه او از عوامل سابق ساواک در ایران و اف‌بی‌آی در آمریکا بوده که در دوره انقلاب اسلامی از یک سازمان دانشجویی کمونیستی در آمریکا خارج و وارد انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی آمریکا می‌شود تا بتواند با تظاهر به مذهب بعداً به عنوان نفوذی سرویس‌های جاسوسی غربی در انقلاب اسلامی عمل کند. هدف او به تبعیت از سرویس‌های غربی از این قتل‌ها، ایجاد جنگ داخلی در ایران و ضربه زدن به حیثیت جمهوری اسلامی و دستگاه اطلاعات ایران بوده‌است. او با ذکر نتایج تکان‌دهندهٔ تحقیقات تیم اول پیگیر پرونده قتلهای زنجیره‌ای که دال بر انحراف جنسی امامی و شرکت او در محافل شیطان‌پرستی و سفرهای محرمانه‌اش به اسرائیل بوده‌است، معتقد است انتشار ناقص فیلم‌های بازجویی از همسر او و همچنین قتل امامی، به وسیله عوامل نفوذی همکار او با هدف جلوگیری از لو رفتن ارتباطات خارجی آن‌ها انجام شده‌است. او بدین ترتیب نظر رهبر ایران را در رابطه با عوامل اصلی قتل‌ها تأیید می‌کند.[۸][۱۳] او همچنین معتقد است حادثهٔ ترور میکونوس نیز با طراحی او و با هدف جلوگیری از عادی‌سازی روابط ایران با دولت آلمان و حزب دموکرات کردستان انجام شده‌است.[۲۹]
نظر فلاحیان
براساس خبر منتشر شده در ۲۶ تیر ماه ۱۳۹۶ علی فلاحیان وزیر اطلاعات دوره سازندگی در مصاحبه‌ای به ماجرای سعید امامی که از معاونین وی در زمان وزارتش بود نیز اشاره کرد و در پاسخ به سئوالاتی در این باره گفت: «... آقای سعید امامی پیش از من هم مدیر بود…» وی در پاسخ به سئوالی که سعید امامی را مدیری خوب و یک اطلاعاتی مظلوم، قوی و خدوم معرفی کرده بود، ضمن تأیید این صفات در ادامه سخنانش گفت که «به همین دلیل است که من گفتم خودش را نکشته دیگر. دفاع من (از وی) به خاطر همین بود…».[۳۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ اعتراف سعید امامی در مورد «حذف» احمد خمینی، دویچه وله فارسی
- ↑ http://aftabnews.ir/fa/news/214196/چند-سوال-از-فلاحیان-درباره-قتلهای-زنجیره‌ای
- ↑ درخواست بازگشایی پرونده قتلهای زنجیره‌ای
- ↑ «متن کامل سخنرانی جنجالی روح‌الله حسینیان دربارهٔ قتلهای زنجیره‌ای». پارسینه.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ علی فلاحیان: سعید امامی خودکشی نکرد
- ↑ «مروری بر کتاب خاطرات دری نجف آبادی از تولد تا وزارت اطلاعات». خبرگزاری آفتاب. ۱۰ شهریور ۱۳۸۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳ دی ۱۳۸۶.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ پارسینه|Parsine. «متن کامل سخنرانی جنجالی روح‌الله حسینیان دربارهٔ قتلهای زنجیره‌ای». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۷-۰۹.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ «شاقولی به‌نام آقای حسینیان». عبدالله شهبازی.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ سعید امامی، مردی که بر اساس شایعات با داروی نظافت خودکشی کرد
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ سعید امامی، مردی که با داروی نظافت خودکشی کرد
- ↑ لاهیجی (2010). دموکراسی و حقوق بشر در ایران (به انگلیسی). p. 320.
- ↑ لاهیجی (2010). دموکراسی و حقوق بشر در ایران (به انگلیسی). p. 321.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ عبدالله شهبازی. «سرویس‌های اطلاعاتی و انقلاب اسلامی ایران - قستم ششم: معماي سعيد امامي و «قتل‌هاي زنجيره‌اي»». www.shahbazi.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۰۷.
- ↑ «نامه سعید امامی برای محدودسازی مطبوعات توسط روزنامه سلام منتشر شد». روزنامه همشهری. ۱۶ تیر ۱۳۸۷.
- ↑ «موسوی خویینی‌ها:نامه سعید امامی محرمانه نبود». قانون.
- ↑ «هولوکاست؛ پس از ۷۰سال». روزنامه همشهری. ۹ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۷ فوریه ۲۰۰۹.
- ↑ «دیدار احمدی‌نژاد با مهمانان کنفرانس هولوکاست». صدای آلمان. ۱۳ دسامبر ۲۰۰۶.
- ↑ سعید امامی: فلاحیان به من دستور حذف سید احمد خمینی را داد. جرس. تاریخ انتشار: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۱, ساعت ۲۱:۰۹
- ↑ نیکزاد، شهاب (۲۴ نوامبر ۲۰۰۹). «سعید امامی، مردی که با داروی نظافت خودکشی کرد». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۱۲.
- ↑ «روزآنلاین، ۲۴ آذر ۱۳۸۴، درخواست برکناری وزیران کشور و اطلاعات». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۴.
- ↑ بازخوانی پرونده قتلهای زنجیره‌ای در بی‌بی‌سی
- ↑ Ebadi, Shirin, Iran Awakening, by Shirin Ebadi with Azadeh Moaveni, Random House New York, 2006, p.138
- ↑ گمانه‌زنی‌های جدید درباره قتلهای زنجیره‌ای در وبگاه روزنامه همشهری
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ A Man Called Saeed Emami بایگانی‌شده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine at IranTerror Database
- ↑ همان
- ↑ علیرضا نوری زاده - مروری بر قتلهای زنجیره‌ای پس از هفت سال: بخش دهم بازجوئی از همسر سعید امامی
- ↑ سهیمی، محمد (۱۴ دسامبر ۲۰۰۹). «The Chain Murders». Frontline. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۱۲.
- ↑ پیامد قتلهای زنجیره‌ای در عرصه سیاسی ایران در وبگاه بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «معمای سعید امامی و «قتلهای زنجیره‌ای»». عبدالله شهبازی.
- ↑ «علی فلاحیان: سعید امامی خودکشی نکرد».
منابع
- لاهیجی، عبدالکریم (۲۰۱۰). دموکراسی و حقوق بشر در ایران (سومین دهه جمهوری اسلامی). خاوران. شابک ۹۷۸-۲-۹۱۲۴۹۰-۷۲-۳ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: checksum (کمک).
پیوند به بیرون
- سعید امامی، مردی که با داروی نظافت خودکشی کرد، بی‌بی‌سی فارسی
- سرویس‌های اطلاعاتی و انقلاب اسلامی ایران، عبدالله شهبازی
| کشتگان رسمی |
|
|---|---|
| متهمان رسمی | |
| کشته‌های نسبت‌داده‌شده (فعالان سیاسی یا فرهنگی) |
|
| کشته‌های نسبت‌داده‌شده (فعالان دینی) |
|
| کشته‌های نسبت‌داده‌شده (دیگران) |
|
| ترورهای بیرون از ایران |
|
| متهمان ترورهای بیرون از ایران | |
| دیگر متهمان نسبت‌داده‌شده | |
| شخصیت‌های مرتبط | |
| نوشتارهای وابسته | |
- افراد خودکشیکرده در حبس
- انکارکنندگان هولوکاست
- انکارکنندگان هولوکاست اهل ایران
- اهالی شیراز
- بازجویان اهل ایران
- خودکشی با سم
- خودکشیها در ایران
- درگذشتگان ۱۳۷۸
- درگذشتگان ۱۹۹۹ (میلادی)
- درگذشتگان در زندان اهل ایران
- زادگان ۱۳۳۶
- زادگان ۱۹۵۸ (میلادی)
- زادگان ۱۹۵۹ (میلادی)
- زندانیان درگذشته در زندانهای ایران
- سیاستمداران خودکشیکرده اهل ایران
- عاملان ترور اهل ایران
- قتلهای زنجیره‌ای ایران