سلطنت ممالیک

سلطنت مملوک سلطنة الممالیک
۱۲۵۰–۱۵۱۷
پرچم نشان ملی
وضعیت	پادشاهی
پایتخت	قاهره
زبان(های) رایج	عربی مصری، زبان قبطی، زبان قبچاقی
دین(ها)	اسلام سنی
سلطان
تاریخ
• بنیان‌گذاری	۱۲۵۰
• فروپاشی	۱۵۱۷
پیشین پسین ایوبیان پادشاهی اورشلیم ایالت مصر ایالت شام ایالت یمن

مملوک‌ها یا ممالیک سلسله فرماندهان ترک بود که در شام و مصر فرمانروایی یافتند. سلاطین ممالیک، فرماندهان ترکی بودند که در طول حکومت خود بر مصر و شام از طلایی‌ترین ادوار تاریخ این دو سرزمین را رقم زدند. در گذر قریب به سه قرن فرمانروایی مملوکان، دو سلسله از پادشاهان به فرمانروایی نشستند.

دولت ممالیک که قریب به سیصد سال فرمانروایی منطقه را در دست داشت، دولتی به‌سامان و باشکوه بود که با وجود جنگ‌های داخلی و آشوب‌های سیاسی انبوه توانست تمدن درخشانی ایجاد کند که آثار آن هنوز در مصر و سوریه برجا است، به ویژه که پادشاهان این دولت به دانش و فن توجه تام داشتند. از دید نظامی نیز پادشاهان مملوک توانستند با درایت و لیاقت بسیار بالا و با رشته نبردهای ۵۰ سالهٔ دو متحد بزرگ، صلیبیان اروپای غربی و مغولان که پس از چیرگی بر سوریه و آناتولی، فلسطین و مصر را تهدید می‌کردند، مقابله کنند و مانع از کشتار مسلمانان شوند.

پیشینه

جمع مملوک ممالیک و به معنی غلام که برگرفته از کلمه ترکی کوله به معنای سرباز، مزدور است که در زبان عربی به صورت مملوک به کار رفته است و بیشتر این کلمه را در مورد سربازان سفیدپوست به کار می‌برده‌اند و از آنجا که سلاطین «ممالیک» مصر از فرماندهان و جنگاوران ترک بودند که نخست در جزء قراولان الملک الصالح ایوب قرار داشتند بدین نام نامیده شده‌اند. اولین ایشان شجرةالدر همسر الملک الصالح است، اگرچه چند سالی اسماً سلطنت با موسی از بازماندگان خاندان ایوبی بود، ولی پس از او ممالیک رسماً سلطنت مصر را به دست گرفتند و ایشان دو گروه‌اند: ممالیک بحری و ممالیک برجی و این دو طبقه تا نیمه اول قرن دهم هجری مصر و شام را تحت اداره و حکومت خود داشتند و افراد آن سلسله‌ها با وجود سلطنت کوتاه و جنگهای داخلی دائمی ممالک خویش را به خوبی اداره می‌کردند و شهر قاهره از دوره سلطنت ایشان آثار درخشان و باارزشی دارد که نماینده عشق و علاقه سلاطین مملوک به هنر و سازندگی است. ممالیک علاوه بر این مردمانی جنگ‌آور و دلیر بودند و در مقابل صلیبیان عیسوی و نیز اردوهای مغول که از غلامان ارمنی و گرجی به صورت گسترده در لشکر خود استفاده می‌کردند، ایستادگی سختی کردند، به‌ویژه مغولان که بر آسیا چیرگی یافته و مصر را طرف تهدید قرار داده بودند چند بار مغلوب نمودند. دوره حکومت ممالیک بحری در سال ۷۹۲ ه.ق. به دست ممالیک برجی از میان رفت و ممالیک برجی را به سال ۹۲۲ ه.ق. سلاطین عثمانی از میان برداشتند.