دندان‌پزشکی

دندانپزشکی از رشته‌های پزشکی مرتبط با سلامت دهان و دندان است.

جراحی دندان

دندان‌پزشکی در چندصد سال اخیر پیشرفت‌های زیادی کرده‌است.

کلینیک دندانپزشکی کارکنان شرکت نفت پیش از انقلاب، مهر ۱۳۵۰

تاریخچهٔ دندانپزشکی در جهان

قرون وسطی

در چین و فرانسه؛ آرایشگران اولین افرادی بودند که به ارائه خدمات مربوط به دهان و دندان پرداختند. آن‌ها به دو گروه عمده تقسیم می‌شدند؛ «آرایشگرهای ماهر و متخصص» و «آرایشگرهای عمومی».

گروه اول یا به عبارتی "آرایشگران ماهر " افرادی بودند آموزش‌دیده که تنوع و خدمات تخصصی‌شان آن‌ها را از آرایشگرهای عمومی متمایز می‌ساخت. دستهٔ دوم اما آرایشگرانی بودند که تنها توانایی تراشیدن ریش و کشیدن دندان را داشتند. شایان‌ذکر است که فرانسه در سال ۱۴۰۰ فعالیت‌های دندانپزشکی برای آرایشگران عمومی را ممنوع اعلام کرد و از آن به بعد این دسته از آرایشگرها تنها به خدمات آرایشگری می‌پرداختند.

در آلمان همانندِ فرانسه از سال‌های ۱۵۳۰ الی ۱۵۷۵ تنها افرادی می‌توانستند به ارائه خدمات دهان و دندان بپردازند که تألیفی در این حوزه داشته باشند. «امبروس پر» فرانسوی را بعضاً پدر یا بنیان‌گذار دندانپزشکی می‌نامند. او کتابش را پیرامون نگهداری و ترمیم دندان منتشر کرد. پر؛ آرایشگر و دندانپزشکی بود که در دربار پادشاهی فرانسه خدمت می‌کرد.

تاریخچهٔ دندانپزشکی در ایران

عدهٔ معدودی از سلمانی‌ها، شاگرد زرگرها و عطارها را می‌توان اولین افرادی دانست که با استفاده از روش‌های گوناگون، مبادرت به کشیدن دندان، گذاشتن روکش، ساختن دندان مصنوعی یا برای تسکین دردها و ورم‌های دهانی آن هم با وسایل بسیار اولیه مبادرت به انجام امور دندانپزشکی می‌کردند.

بعدها مسئلهٔ آموزش دندانپزشکی مطرح شد که پیشگامان این حرکت را می‌توان دکتر میلچارسکی، دکتر سیاح و برخی دیگر از دندانپزشکان آن زمان دانست. دندانپزشکی، که شاخه‌ای از طب است، تنها کلاس طب تا سال ۱۲۹۷ خورشیدی در مدرسهٔ دارالفنون بود. در آبان‌ماه آن سال، کلاس طب به مدرسهٔ طب تغییر کرد و درنتیجه این مدرسه دارای اتاق و رئیس جداگانه‌ای گشت که محل آن در حیاط بزرگ دارالفنون قرار داشت.

با گذشت زمان و با جدا شدن مدرسهٔ طب از دارالفنون، چند اتاق در حیاط وزارت معارف به آن اختصاص داده شد. در سال ۱۳۰۰ خورشیدی، که دکتر سیاح تحصیلات خود را در اروپا به پایان رساند، به ایران مراجعت کرد و با افرادی نظیر دکتر میلچارسکی، دکتر اشتومپ و دکتر استپانیان آشنا شد. اکثر آن‌ها پزشکان ویژهٔ دربار بودند. در آن زمان به پیشنهاد دکتر میلچارسکی و دکتر سیاح و تصویب مسوؤلین وقت دستور راه‌اندازی مدرسهٔ دندان‌سازی داده شد. این مدرسه در سال تحصیلی ۱۳۰۹–۱۳۱۰ خورشیدی وابسته به مدرسهٔ عالی طب و مدیریت آن به عهدهٔ دکتر میلچارسکی و بعد به دکتر سیاح واگذار شد. در آن زمان، مدرسهٔ دندان‌سازی دو اتاق و یک زیرزمین داشت که امور درمانی، لابراتواری و اداری در آن انجام می‌گرفت.

تجهیزات و برخی از مواد عبارت بودند از چند صندلی با سلفدان‌های حلبی، چهار عدد چرخ پایی دندان‌پزشکی جهت کلینیک، یک میز چوبی، سه عدد چهارپایه، یک ولکانیزاتور، و گچ ساختمانی که توسط محمدخان -اولین مستخدم مدرسهٔ دندان‌سازی- کوبیده می‌شد و الک می‌گردید. آموزش‌های نظری و عملی در این مقطع توسط دکتر آشوت هاروطونیان و شهریار سلامت انجام می‌شد. پایهٔ دانشگاه به سبک دانشگاه‌های اروپایی در سال ۱۳۱۳ خورشیدی ریخته شد. در مهرماه آن سال، دکتر سیاح رئیس دانشکده، و دکتر محسن لک عهده‌دار تدریس کلینیکی شدند. دورهٔ آن پنج سال بود که چهار سال آن صرف آموزش‌های عملی و نظری می‌گردید و یک سال به تهیه و تدوین پایان‌نامه اختصاص داشت.

دکتر اسماعیلیزدی نیز از پیشکسوتان حرفهٔ دندانپزشکی در ایران است.

امروزه شاهد پیشرفت‌های زیاد در این رشته و تخصصی شدن شاخه‌های این رشته هستیم. به طوری که یک دانشجوی دندانپزشکی باید برای اخذ مدرک دکترای عمومی دندان‌پزشکی در یک دوره پنج ساله تحت آموزش‌های نظری و عملی قرار گیرد که دو سال ابتداییِ این دوره مربوط به علوم پایهٔ پزشکی می‌باشد. دانشجویان می‌توانند پس از اخذ مدرک عمومی خود به شرط قبولی در آزمون دستیاری در یکی از شاخه‌های تخصصی این رشته ادامه تحصیل دهند. از شاخه‌های تخصصی این رشته می‌توان: ارتودانتیکس- اندودانتیکس- جراحی فک و صورت- پروتزهای دندانی و… را نام برد.

تخصص‌ها

بعضی از دندان‌پزشکان پس از فارغ‌التحصیلی درصدد گرفتن تخصص برمی‌آیند. در زیر، حوزه‌هایی که در این دوره‌ها می‌توانند در آن کسب تخصص کنند آمده‌است:

بهداشت عمومی دهان و دندان که یک تخصص غیربالینی در دندان‌پزشکی است و همان‌طور که از نامش پیداست به بهداشت عمومی دهان و دندان می‌پردازد.

ریشه‌درمانی یا اندودنتیکس در واقع علم و هنر تعمیر و ترمیم ریشهٔ دندان قبل از خرابی و ایجاد سوراخ در آن است. اندودنتیکس با مغز دندان (پالپ) و بافت‌های پیرامون ریشهٔ دندان سروکار دارد. اگر برای پالپ دندان مشکلی ایجاد شود، باید با عمل درمان ریشه معالجه گردد.

دندان‌پزشکی جرم‌شناسانه علم جمع‌آوری و استفاده از اطلاعات دندان‌پزشکی در قانون. این کار توسط هر دندان‌پزشک باتجربه و کارکشته‌ای میسر است. کارکرد اصلی این حوزه، تشخیص هویت و تأیید یا تکذیب شواهد است.

دندان‌پزشکی سالمندان شامل مراقبت‌هایی است که برای بزرگ‌سالان مسن ارائه می‌شود. این مراقبت‌ها اعم از تشخیص، پیشگیری و درمان دهان و دندانی است که با افزایش سن ایجاد می‌شود. یک تیم شامل متخصصان رشته‌های مختلف در مراکز سلامتی به درمان این بیماران می‌پردازند.

آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت، مطالعهٔ آسیب‌شناسانه و در برخی موارد درمان بیماری‌هایی که به این حوزه ارتباط دارند.

رادیولوژی دهان، فک و صورت، مطالعه و تفسیر رادیولوژی، شامل مبانی فیزیکی و تکنیک‌های تصویربرداری، تفسیر ضایعات دهان و فک و صورت در انواع تصویربرداری‌ها و حفاظت در برابر تشعشعات کاربردی است.

جراحی دهان و فک و صورت، همان‌طور که از نامش برمی‌آید، به جراحی و ترمیم و در بعضی موارد زیبایی دهان و فک و صورت پرداخته می‌شود.

زیست‌شناسی دهان، تحقیق و پژوهش در زیست‌شناسی دهان، دندان، سر و صورت.

کاشت دندان، علم و هنر جایگزین کردن جای خالی دندان کشیده‌شده.

بیماری‌های دهان، ارزیابی بالینی و تشخیص بیماری‌های مخاط دهان.

ارتودنسی (و ارتوپدی فک و دندان)، منظم کردن و قرار دادن دندان‌ها در محل مناسب و صحیح.

و همچنین چندین تخصص دیگر، مانند تخصص دندان‌پزشکی کودکان، لثه‌درمانی و ساخت پروتزهای دندانی (ثابت و متحرک) از این دسته هستند.

جستارهای وابسته

• دندان‌پزشکی ترمیمی

منابع

• Irden ایردن، پایگاه دندان‌پزشکی ایرانیان
• مجموعه واژگان مرتبط با دندانپزشکی
• ویکی‌پدیا انگلیسی

پیوند به بیرون

• مرکز اطلاع‌رسانی پزشکی ایران
• پرتال جامع دندانپزشکان ایران
• پرتال مؤسسه اطلاع‌رسانی دندانپزشکی ایران