خیرالنساء بیگم

خیرالنساء بیگم (متوفی ۹۸۷ ه.ق./۱۵۷۹ م.) همسر شاه محمد خدابنده، چهارمین پادشاه صفوی و مادر شاه عباس اول بود. به او لقب مهدعلیاء نیز داده شده‌است. در اوایل دوران پادشاهی خدابنده قدرت اصلی در دست خیرالنساء بود و در بازه ۹۸۷ تا ۹۸۸ ه.ق قلمرو صفویان توسط او اداره میشد. او برآمده از خاندان‌های ایرانی مازنداران بود.

پس از کشته شدنشاه اسماعیل دوم، برادرش خدابنده به پادشاهی رسید. خدابنده مبتلا به ضعف بینایی شدید بود و در صلاحیتش برای پادشاهی تردید جدی وجود داشت اما با کمک و حمایت خواهرش پری خان خانم به این مقام دست یافت. پری خان خانم متحدانی از قزلباش‌ها داشت و بر این باور بود که با به قدرت رسیدن خدابنده قدرت اصلی در دستان خود او خواهد بود. با این وجود پس از به تخت نشستن خدابنده، این همسر پادشاه و نه خواهر او بود که قدرت یافت. خیرالنساء با انتصاب نزدیکان و خویشان خود در مقام‌های حساس شبکه‌ای قدرتمند از حامیان خود تشکیل داد.

اقدامات خیرالنساء بیگم قزلبش‌ها را برآشفت، و آنان با ارسال طوماری تهدیدآمیز برای شاه خواهان برکناری او شدند. خدابنده از خیرالنساء خواست تا پایتخت را ترک نماید اما با مقاومت او روبرو شد. سرانجام دسته‌ای از قزلباشان توطئه‌ای ساختند و بدو تهمت زدند که با عادل خان برادر خان کریمه (بخشی از قلمرو عثمانی) که در آن زمان به اسارت در دربار صفویان بود نرد عشق باخته‌است. بدین تهمت در دوم جمادی الثانی ۹۸۷ ه.ق بر حرمسرا تاختند و خیرالنساء و مادرش را به قتل رساندند.

منبع

• تاریخ ایران کمبریج، جلد ششم، بخش دوم؛ صفویان، انتشارات مهتاب