سید علی سیستانی

پرونده:سید علی حسینی سیستانی.jpg

سید علی سیستانی سید علی سیستانی
عنوان(ها)	آیت‌الله‌العظمی
اطلاعات شخصی
زاده	سید علی حسینی سیستانی ۱۳ مرداد ۱۳۰۹ (۹۳ سال) مشهد
دین	اسلام
محل اقامت	نجف عراق
مذهب	شیعه امامیه
آثار معروف	رساله های فقه و اصول تقریرات فقه و اصول شروح فقه و اصول
تحصیلات	مشهد - قم - نجف
بستگان	سید جواد شهرستانی (داماد)
استادان	سید ابوالقاسم خویی سید حسین طباطبایی بروجردی میرزا هاشم قزوینی سید محسن حکیم حسین حلی حجت کوه کمره ای
وبگاه	www.sistani.org

سید علی حسینی سیستانی (زادهٔ ۱۳ مرداد ۱۳۰۹ مشهد) فقیه ، اصولی ، مجتهد و از تأثیرگذارترین و بانفوذترین مراجع تقلید شیعه امامیه به شمار میرود. وی هم اکنون در شهر نجف اقامت دارد.

زندگی‌نامه

خاندان او از سادات حسینی‌اند که در عهد صفوی در سیستان می‌زیستند. سلطان حسین صفوی، جدّ اعلای او سیدمحمد را به منصب شیخ‌الاسلامی در سیستان منصوب کرد؛ لذا با خانواده‌اش به آن جا منتقل شد و سکنی گزید. علی سیستانی در ۱۳ مرداد ۱۳۰۹ برابر با نهم ربیع‌الاول ۱۳۴۹ در شهر مشهد زاده شد و پدرش به نام جدش، اسم او را علی گذاشت. نام پدر وی سیدمحمد باقر می‌باشد و مادر او از خانواده‌ای آذربایجانی و فرزند سیدرضا مهربانی می‌باشد. وی هم‌اکنون در شهر نجف در کشور عراق زندگی می‌کند.

مرجعیت

سید ابوالقاسم خویی در اواخر عمرش و همزمان با سال ۱۴۰۹ هجری قمری به او پیشنهادِ امامت نماز در مسجد خضرا را داد و از آن پس، سیستانی به جای خویی در آن مسجد امامتِ نماز را بر عهده داشت. بعد از درگذشت خویی، علی سیستانی نماز میت را بر جنازهٔ او خواند. پس از آن، زمام مرجعیت حوزه علمیه را بدست گرفت و شروع به فرستادن اجازات، تقسیم و پخش حقوق و تدریس از روی منبر سید ابوالقاسم خویی در مسجد خضرا کرد. بسیاری از مجتهدین وقت و پیشاپیش همه سیدعلی بهشتی و شیخ مرتضی بروجردی پس از فوت خویی مردم و مقلدان او را به علی سیستانی ارجاع دادند. به این صورت، سیستانی شهرت زیادی در ایران، عراق، کشورهای خلیج فارس، هند، آفریقا و اروپا مخصوصاً در میان قشر جوان و همچنین علما پیدا کرد.

تحصیل

از پنج سالگی به تعلیم قرآن پرداخت. سپس به منظور آموزش علوم دینی، وارد مدرسهٔ دارالتعلیم دینی شد. در سال ۱۳۲۰ به امر پدرش شروع به آموختن مقدمات علوم حوزوی نمود که مجموعه‌ای از دروس ادبی همچون شرح الفیه ابن مالک، مغنی ابن هشام، مطول تفتازانی، مقامات حریری و شرح النظام را نزد ادیب نیشابوری و بعضی دیگر از استادان آموخت.

وی هم‌زمان با تدریس و تحقیق و بحث مشغول تألیف و نگاشتن کتاب‌های مهم و چند رساله است همچنین کلیه تقریرات بحث‌های استادان خود را به رشته تألیف درآورده است.

شرح لمعه و قوانین را نزد سید احمد یزدی فرا گرفت و قسمتی از دروس دورهٔ سطح مثل مکاسب و رسائل و کفایه را نزد هاشم قزوینی خواند. تعدادی از کتب فلسفی همچون شرح منظومه سبزواری و شرح الاشراق و اسفار را نزد آیسی خواند و شوارق الالهام را نزد مجتبی قزوینی آموخت و در کلاس‌های میرزا مهدی اصفهانی، مهدی آشتیانی و هاشم قزوینی نیز شرکت جست. پس از فراگیری علوم ابتدایی، مقدمات و سطح، نزد برخی از استادان و مدرسان به فراگیری علوم عقلیه و معارف الهیه پرداخت.

سپس در سال ۱۳۲۷ به شهر قم مهاجرت کرد و از سید حسین طباطبایی بروجردی در فقه و اصول بهره برد و از دانش فقهی او به‌ویژه در علم رجال و حدیث استفاده نمود. وی همچنین در دروس محمد حجت کوه‌کمری شرکت کرد.

در سال ۱۳۳۰ از قم به نجف مهاجرت کرد، در مدرسه بخارایی مستقر شد و در جلسات اساتیدی همچون سید ابوالقاسم خویی، حسین حلی، علی محمد بروجردی، سید محسن حکیم و سید محمود حسینی شاهرودی شرکت کرد.

او در این بین سالهای طولانی در نزد سید ابوالقاسم خویی تلمذ کرده و از جمله کسانی است که در دوران طولانی شاگرد او بوده‌است.

در سال ۱۳۳۹ تصمیم به بازگشت به مشهد گرفت و چون تصور می‌کرد که در آنجا مستقر خواهد شد، از این رو اساتیدش سید ابوالقاسم خویی و حسین حلی، رسیدن به درجه اجتهاد را برای او مکتوب کردند.

سید علی سیستانی یکی از سه نفری است که از ابوالقاسم خویی اجازه اجتهاد کتبی گرفتند. دو نفر دیگر عبارتند از: میرزا علی فلسفی و سید تقی طباطبایی قمی.

سیستانی در سال ۱۳۴۰ بار دیگر به نجف بازگشت و به تدریس درس خارج در فقه در باب مکاسب شیخ انصاری و شرح عروه در باب طهارت و بیشتر کتاب صلاة پرداخت.

وی بعد از فوت سید نصرالله مستنبط و سید ابوالقاسم خویی و سید عبدالاعلی موسوی سبزواری، مرجع تقلید شیعیان جهان شد.

اجازات علمی

او در سال ۱۳۸۰ هجری قمری در حالی که سی و یک ساله بود موفق به دریافت اجازه اجتهاد مطلق از دو استاد خود یعنی سید ابوالقاسم خویی و شیخ حسین حلی شد چنان‌که او از معدود نفراتی است که از سید ابوالقاسم خویی اجازه اجتهاد گرفته‌اند (دو نفر دیگر میرزا علی فلسفی و سید تقی طباطبایی قمی می‌باشند) از سوی دیگر تنها شخصی است که از شیخ حسین حلی اجازه اجتهاد مطلق گرفته‌است. علامه آقابزرگ تهرانی نیز در نوشته‌ای به تاریخ ۱۳۸۰ هجری قمری توانمندی او را در علم رجال و حدیث مکتوب کرده‌است.

مکتب فقهی

مکتب فقهی سید علی سیستانی مکتبی تلفیقی یا تطبیقی از مکاتب فقهی مشهد، قم و نجف تلقی می‌شود. در تفقه سید علی سیستانی آرای میرزا مهدی اصفهانی از مشهد، سید حسین طباطبایی بروجردی از قم و سید ابوالقاسم خویی از نجف مشهود است.

آثار و تألیفات

• شرح کتاب العروة الوثقی
• بحث‌های اصولی (دوره کامل اصول در چندین جلد)
• کتاب القضاء
• کتاب بیع و خیارات
• رساله در (الصلاة فی اللباس المشکوک)
• رساله در مبحث ربا
• رساله در (خُمس الفوائدِ و الأرباح)
• رساله در نماز مسافر
• رساله در مبحث قبله
• رساله در قاعده ید
• رساله در قاعده تجاوز و فراغ
• رساله در قاعده لاضرر و لاضرار
• رساله در مبحث تقیه
• رساله در قاعده الزام
• رساله در قاعده قرعه
• رساله در اجتهاد و تقلید
• رساله در عدم تحریف قرآن (صیانة الکتاب العزیز من التحریف)
• رساله در (حجیة مراسیل إبن أبی عمیر)
• رساله در تاریخ حدیث نگاری اسلامی

(تاریخ تدوین الحدیث فی الإسلام)

• شرح مشیخه تهذیبین
• نقد رساله تصحیح اسانید محقق اردبیلی
• رساله‌ای در (مسالک القدماء فی حجیة الأخبار)
• الفوائد الغرویة
• الفوائد الفقهیة
• شرح مشیخه فقیه
• رساله در صحت انتسابِ کتابِ الملل به فضل بن شاذان
• رساله در اختلاف افق (اختلاف الآفاق فی رؤیة الهلال)
• رساله در حکم اختلاف دو مجتهد متساوی در فتوی

(تقریرات فقه و اصول)

• تعارض ادله

(تقریرات سید هاشم هاشمی)

• استصحاب

(تقریرات سید مرتضی مهری)

• کتاب الصلاة

(تقریرات سید مرتضی مهری)

• مباحث الفاظ

(تقریرات سید حسن مرعشی)

• کتاب الصوم

(تقریرات سید حسن مرعشی)

• اجتهاد و تقلید

(تقریرات سید محمد علی ربانی)

• قاعده الزام

(تقریرات سید محمد علی ربانی)

• الرافد فی علم الأصول

(تقریرات سید منیر خباز)

• قاعده لاضرر و لاضرار

(کتب فتوایی به زبان فارسی)

• رساله توضیح المسائل جامع در ۲جلد
• رساله توضیح المسائل
• مناسک حج
• ملحقات مناسک حج
• فقه برای غرب نشینان

(کتب فتوایی به زبان عربی)

• التعلیقةُ عَلَی العروة الوثقی (الجزء الأول و الثانی و الثالث)
• منهاج الصالحین (الجزء الأول و الثانی و الثالث)
• مناسک الحج
• مناسک الحج و مُلحقاتِها
• المسائل المنتخبة
• الفقه للمغتربین
• الفتاوی المیسرة
• الوجیز فی أحکام العبادات
• المیسر فی الحج و العمرة
• أسئلة حول رؤیة الهلال و أجوِبَتها

دوران جدید

پس از جنگ سال ۲۰۰۳ آمریکا - عراق و اشغال عراق توسط آمریکا، نقش سیستانی در اوضاع عراق و اتحاد و امنیت این کشور، از اهمیت به‌سزایی برخوردار شد و در صدر اخبار رسانه‌ای قرار گرفت. دو کتاب «دیدگاه‌های سیاسی اجتماعی آیت‌الله سیستانی در مسائل عراق» و «ناگفته‌هایی از سفر درمانی آیت‌الله سیستانی و بحران نجف» گوشه‌هایی از نقش آفرینی آیت‌الله در آن مرحله را بازگو می‌کند

نیوزویک در تحلیلی در سال ۱۳۸۸، از سید جواد شهرستانی داماد و نماینده وی در ایران و مدیر مؤسسه آل‌البیت به‌عنوان یکی از ۲۰ چهره با نفوذ در ایران نام برد.

انتخاب نخست‌وزیر

علی سیستانی در تغییر نخست‌وزیر عراق (نوری المالکی) و انتصاب نخست‌وزیر جدید نیز نقشی مهم ایفا کرد. او در یازدهم رمضان ۱۴۳۵ در نامه‌ای به اعضای رهبری حزب الدعوه عراق که نوری المالکی رهبری آن را بر عهده داشت نوشت: با توجه به شرایط بحرانی موجود در عراق عزیز و ضرورت تعامل با بحران‌های گریبانگیر آن با دیدگاه متفاوت‌تر از آنچه در کشور جاری است من ضروری می‌بینم که در جهت انتخاب نخست‌وزیر جدیدی که از موافقت و اجماع ملی برخوردار باشد و بتواند با رهبران سیاسی و دیگر گروها کشور را از تهدیدهای تروریستی و جنگ‌های طوائفی و تقسیم نجات دهد تسریع شود.

اعلان جهاد

در پی ظهور داعش، سقوط موصل و پیشروی نیروهای داعش به سمت بغداد و کربلا، این مرجع تقلید شیعه، به‌طور بی‌سابقه فتوای جهاد صادر کرد. برای دفاع از شیعیان خواسته تا «سلاح بردارند و با تروریست(داعش) مبارزه کنند». سخنگوی وی اعلام کرده‌است که «شهروندانی که قادر به حمل اسلحه هستند، وظیفه دارند که در دفاع از کشور و مردم خود و اماکن مقدس، به نیروهای امنیتی کشور بپیوندند». شیخ مهدی کربلایی نماینده آیت‌الله سیستانی و خطیب نماز جمعه کربلا گفت «هر که توانایی دارد باید به دفاع از عراق و ملت و مقدسات آن بپردازد و این امر بر دیگران ساقط است». در پی این فتوا و نام‌نویسی تعداد زیادی از مردم، نیروهای بسیج مردمی عراق (به عربی حشد شعبی) تشکیل شد. این نیروها نقش حیاتی در بازپس‌گیری شهرهای اشغال شده عراق مانند رمادی و تکریت از سلطه داعش داشته‌اند. آیت‌الله سیستانی در نامه‌ای ۲۰ ماده‌ای به رزمندگان عراقی توصیه‌های لازم برای تحقق جهاد واقعی را در قالب ۲۰ فرمان صادر کرد و از آنان خواست در نبرد با داعش از حدود دستورها دین تجاوز نکنند. او با استناد به متون اسلامی این نیروها را از هرگونه تعرض به غیر مسلمانان و اموال آنان، هتک حرمت اسیران و بدنهای کشته شدگان بر حذر داشت. و سرانجام با پیشروی‌های مردمی عراق شهرهای زیادی از جمله مقر خلافت و فرماندهی داعش، شهر موصل عراق پاکسازی و آزاد شد.

مکتب سیستانی

در مقاله‌ای که با عنوان «مکتب سیستانی» به قلم ابوالفضل فاتح و پس از سه ملاقات با او در طول یک دهه نوشته شده با یادآوری این که «چگونه شخصیتی گوشه عزلت اختیار می‌کند و سال‌ها از کنج بیت محقرش بیرون نمی‌آید، با رسانه‌ها گفتگو نمی‌کند، کمترین تصویر و فیلمی از او منتشر نمی‌شود اما در این حال موثرترین شخصیت امروز عراق و مرجع عالی شیعیان است»، توضیح داده شده «اقتدار علمی»، «قرار گرفتن در حد فاصل دولت ملت» و «اقدام مرجعیت در قالب یک نهاد مدنی»، «پرهیز از سیاست زدگی بیت»، «پرهیز از تملق»، «حساسیت به فساد»، «توجه به آزادی مذاهب»، «پرهیز از مداخله در آزادی‌های عمومی» و «سلوک شخصی و اخلاقی از جمله انسان دوستی، ساده زیستی و فروتنی» سید علی سیستانی وجوه تمایز او و از منابع اصلی اقتدار این رهبر مذهبی است. در این مقاله آمده‌است: «ریشه حقیقی تأثیرگذاری اقدامات ایشان در قدرت نهاد مرجعیت و استقلال آن است و گرنه آیت‌الله در قانون اساسی عراق جایگاهی ندارد و از نظر حقوقی دارای قدرتی نیست. اما قدرت فعلی مرجعیت در واقع ما حصل عنایت الهی و رویهٔ مردمی است که این نهاد برای خود قرار داده‌است. این نهاد مستقل از دولت اما در حد فاصل دولت و جامعه خود را تعریف کرده‌است. همین در حد فاصل بودن است که به آن قدرت می‌بخشد. نهاد مرجعیت در چنین فرایندی نه بخشی از قدرت رسمی سیاسی است که قربانی شکاف دولت – ملت شود و نه بخش بی‌تفاوت بدنه اجتماعی که تأثیری در سیاست‌ها و روندها نداشته باشد. او در مرز دولت و مردم است تا هم از مردم حفاظت کند و هم دولت را مهار سازد».

در تبیین دیدگاه و مکتب سیاسی سید علی سیستانی، ابوالفضل فاتح در مقاله‌ای تحقیقی دربارهٔ مکتب نجف می‌گوید: نجف طیف وسیعی از دیدگاه‌ها از اختیارات ولایت فقیه در حد امور حسبیه تا ولایت مطلقه فقیه را شامل می‌شود و سید علی سیستانی قائل به دولت مدنی با نظارت فقیه است. او سیاست به مفهوم رایج را شغل روزمره خود نمی‌داند و جز در موارد ضرورت و مصلحت در سیاست مداخله نمی‌کند. سه نمونه مهم مداخله او از این قرار است: شکل‌گیری قانون اساسی و پیشگیری از تجزیه عراق، ورود به بحران نجف، و فتوای جهاد علیه داعش.

نمونه‌ای از ساده زیستی علی سیستانی منزل شخصی اوست. این منزل ساده، ملک شخصی او نیست و منزلی استیجاری است و او از سال ۱۹۷۰ میلادی به مدت ۴۶ سال در این مکان زندگی می‌کند.

مدیر مسئول روزنامه جمهوری اسلامی، مسیح مهاجری نیز پس از ملاقات آیت‌الله سیستانی دربارهٔ او می‌گوید: «دوراندیشی و پرهیز از تصمیمات عجولانه و همچنین تسلط بر تاریخ و استفاده از ادبیات تاریخ را از جمله ویژگی‌های آیت‌الله سیستانی عنوان می‌کند و می‌گوید: آیت‌الله سیستانی با توجه به نیاز و شرایط روز وارد سیاست شدند ولی سیاست زده نشدند؛ سیاست ایشان را هدایت نکرد بلکه ایشان سیاست را هدایت کردند. آیت‌الله سیستانی با هنر و دوراندیشی خود عراق جدید را دیده بودند؛ عراقی که به دموکراسی خود ببالد و از دیکتاتوری در آن خبری نباشد لذا ایشان توانستند دموکراسی را در عراق در قالب قانون اساسی پیاده کنند و به اشغال آمریکا بدون هرگونه درگیری پایان دهند».

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی آیت‌الله سیستانی
• شفقنا (پایگاه بین‌المللی همکاری‌های خبری شیعه)
• شبکه اطلاع‌رسانی اجتهاد
• فهرست آثار چاپ شده آیت‌الله سیستانی
• پایگاه مجازی والعادیات