دوبیتی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''دوبیتی''' (نام دیگر:'''[[فهلویات]]''') از [[قالب شعر|قالبهای]] ریشهدار شعر [[پارسی]] است. دوبیتی شعری یازده هجایی مرکب از چهار [[مصرع]] است که همه بر یک [[قافیه]] (جز مصرع سوم که آوردن قافیه در آن اختیاری است) میباشند. دوبیتی وزن تکامل یافته و عروضی شده نوعی از ترانههای دوازده هجایی قدیم [[ایران]] است. نامدارترین وزن دوبیتی ''بحر [[هزج مسدّس محذوف]]'' (مفاعیلن مفاعیلن |
'''دوبیتی''' (نام دیگر:'''[[فهلویات]]''') از [[قالب شعر|قالبهای]] ریشهدار شعر [[پارسی]] است. دوبیتی شعری یازده هجایی مرکب از چهار [[مصرع]] است که همه بر یک [[قافیه]] (جز مصرع سوم که آوردن قافیه در آن اختیاری است) میباشند. دوبیتی وزن تکامل یافته و عروضی شده نوعی از ترانههای دوازده هجایی قدیم [[ایران]] است. نامدارترین وزن دوبیتی ''بحر [[هزج مسدّس محذوف]]'' (مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل) و مشهورترین شاعر بر وزن نام برده، [[باباطاهر عریان]] است. |
||
باباطاهر و [[فایز دشتی]] بزرگترین دوبیتیسرایان ایرانیاند.<ref>آرایههای ادبی (قالبهای شعر، بیان و بدیع). (ISBN 964-05-0036-4)</ref> |
باباطاهر و [[فایز دشتی]] بزرگترین دوبیتیسرایان ایرانیاند.<ref>آرایههای ادبی (قالبهای شعر، بیان و بدیع). (ISBN 964-05-0036-4)</ref> |
||
خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
{{ب|جهان تا هست ذکر شعر فایز|میان دوستان این داستان است}} |
{{ب|جهان تا هست ذکر شعر فایز|میان دوستان این داستان است}} |
||
{{پایان شعر}}}} |
{{پایان شعر}}}} |
||
== تاریخچه == |
== تاریخچه == |
نسخهٔ ۱۱ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۱۸:۵۰
دوبیتی (نام دیگر:فهلویات) از قالبهای ریشهدار شعر پارسی است. دوبیتی شعری یازده هجایی مرکب از چهار مصرع است که همه بر یک قافیه (جز مصرع سوم که آوردن قافیه در آن اختیاری است) میباشند. دوبیتی وزن تکامل یافته و عروضی شده نوعی از ترانههای دوازده هجایی قدیم ایران است. نامدارترین وزن دوبیتی بحر هزج مسدّس محذوف (مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل) و مشهورترین شاعر بر وزن نام برده، باباطاهر عریان است. باباطاهر و فایز دشتی بزرگترین دوبیتیسرایان ایرانیاند.[۱]
دوبیتی هایی از بابا طاهر و فایز دشتی:[۲]
مکن کاری که بر پا سنگت آیو | جهان با این فراخی تنگت آیو | |
چو فردا نامهخوانان نامه خوانند | تو را از نامهٔ خود ننگت آیو |
دل عاشق به پیغامی بسازه | خمارآلوده با جامی بسازه | |
مرا کیفیت چشم تو کافی است | ریاضتکش به بادامی بسازه |
به گلشن تا ز گل نام و نشان است | حدیث بلبل و گل در میان است | |
جهان تا هست ذکر شعر فایز | میان دوستان این داستان است |
تاریخچه
دوبیتی در قدیم به فهلویات تعبیر میشدهاست؛ که از این میان میتوان به فهلوی نامدار شیخ صفی الدین اردبیلی که به اردبیلی در سده هفتم و سده هشتم سروده شده، اشاره نمود. این نوع شعر در دوره ساسانیان نیز معمول بوده و آن را ترانک مینامیدند.[۲] ابواسحاق انصاری تلمسانی (۱۲۱۲–۱۳۰۰م) فقیه و ادیب عربی اندلسی مقالة فی علم العروض الدوبیتی نگاشت و در آن فنِّ شعریِ دوبیتی در زبان فارسی و عربی را بررسی نمود.[۳]
وزن دوبیتی و رباعی
دوبیتی با رباعی در وزن تفاوت دارد. وزن دوبیتی بحر هزج مسدّس محذوف (مفاعیلن مفاعیلن فعولن) است درحالیکه رباعی در وزن «لاحول ولا قوة الا بالله» با افاعیل (مفعول مفاعیلُ مفاعیلُ فَعَل) و افاعیل دیگر از این وزن است. نویسنده قابوس نامه دوبیتی را مرکب از دو بیت میداند که به وزن رباعی نباشد.[۲]
دوبیتی تک مطلعی
گونه دیگر دوبیتی سبک دوبیتی تک مطلعی آیت که دوبیتی خُرادی نیز خوانده میشود که شمار چهارمصرعی آن نباید از بیست دوبیتی زنجیرهای کمتر باشد که مصرع اول آنها واحداست و جملگی از قافیه یکسان برخوردارند، و این از محدودترین قالبهای شعری درحوزه ادب فارسی است. مطلع نخستین نیمبند هرپاره یا مصرع شعراست همهٔ انواع شعر یک مطلع را یکبار در گونهٔ خود میآورند اما در دوبیتی تک مطلعی تا بیست مصرع نخستین متن و سروده یا قافیهٔ آن بعینه تکرار میشود. نکته اصلی این گونه دوبیتی زنجیرهای ودارای وحدت موضوع بودن آن بدون خروج از قالب وزن و قافیهٔ بیت اول و تکیه اصلی پیوسته بر مصرع معیار است.[۴]
دوبیتی سرایان
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ آرایههای ادبی (قالبهای شعر، بیان و بدیع). (ISBN 964-05-0036-4)
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ستایشگر، مهدی (۱۳۸۱)، واژه نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد اوّل، تهران: اطلاعات، ص. ص۴۶۴ شابک=۹۶۴-۴۲۳-۳۰۵-۰ پارامتر
|چاپ=
اضافه است (کمک) - ↑ زرکلی، خیرالدین (۲۰۰۲م). «التلمسانی». [[الأعلام]] (PDF). ج. ۱. بیروت: دارالعلم للملایین. ص. ۳۳. دریافتشده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۶. تاریخ وارد شده در
|سال=
را بررسی کنید (کمک); تداخل پیوند خارجی و ویکیپیوند (کمک) - ↑ مقدمه دیوان غمانه ص2
منابع
- مصاحب، غلامحسین (به سرپرستی) (۱۳۸۳)، دائرةالمعارف فارسی، تهران: امیرکبیر، شابک ۹۶۴-۳۰۳-۰۴۵-۸ (جلد اول) مقدار
|شابک=
را بررسی کنید: invalid character (کمک) پارامتر|چاپ=
اضافه است (کمک)