قزل‌آلا

قزل‌آلا
قزل‌آلا، Salmo trutta
وضعیت حفاظت
کمترین نگرانی  (IUCN 3.1)
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پرتوبالگان
راسته:	آزادماهی‌سانان
تیره:	آزادماهیان
گونه:	Salmo trutta
نام دوبخشی
Salmo trutta

قزل‌آلای رنگین‌کمان، Oncorhynchus mykiss

ماهی قِزِل‌آلا یا گُل‌ماهی از نوع ماهی‌های سردآبی است و در زیرگروه ماهی‌های آزاد جای می‌گیرد دارای بدنی فشرده و داری باله دمی بزرگ‌تر از ماهی آزاد است. ساقه دمی آن مرتفع، سر کند و قسمت خارجی باله دمی تقریباً صاف است. تعداد فلس بین باله چربی و خط جانبی ۱۹–۱۴ عدد و بطور متوسط حدود ۱۶ عدد می‌باشد. تعداد خارهای اولین کمان آبشش بین ۵–۲ عدد است که به شکل شمشیر بوده و در پایین به شکل دکمه درآمده‌اند. حداکثر طول بدن ماهی قزل آلا ۱۴۰ سانتیمتر و وزن آن تقریباً به ۵ کیلوگرم می‌رسد.

نحوه زندگی

تخم‌ریزی آنها بین ماه‌های بهمن و اسفند است. تعداد تخمها حدود ۱۰ هزار عدد است که تقریباً برای هر کیلوگرم و وزن بدن ماهی ماده ۱۵۰۰ عدد تخم برآورد می‌شود. بیشتر ماهیان بالغ نر و ماده بعد از تخم ریزی زنده مانده و در سال بعد برای تخم ریزی مجدداً وارد آب رودخانه می‌شوند.

لارو این ماهی به‌وسیله نوارهای تیره رنگ با نقطه‌های قرمز زیاد مشخص می‌شوند. بچه ماهیان ۵–۱ سال در آب شیرین زندگی می‌کنند که در شمال اروپا این مدت به ۵ سال می‌رسد. هنگامی که طول آنها به ۲۵–۱۵ سانتیمتر رسید وارد آب شده و بیشتر در ساحل دریا بسر می‌برند.

قزل‌آلای رنگین‌کمان

این ماهی دارای یک نوار پهن به صورت رنگین کمان در هر طرف بدن است. دوره تخم ریزی از ماه‌های آخر زمستان تا اواخر بهار و تعداد تخمها بین ۵–۱ هزار عدد است. امروزه ماهی قزل آلای رنگین کمان به صورت ماهی شماره یک اکثر کارگاه‌های تکثیر و پرورش ماهیان سرد آبی در بیشتر نقاط جهان درآمده‌است.

از خصوصیاتی که این ماهی را مورد توجه قرار داده، سازش آن با شرایط پرورش متراکم است. از طرف دیگر این ماهی در انتخاب غذا زیاد سختگیر نیست و از سرعت رشد خوبی نیز برخوردار است.

روشهای رشد و پرورش ماهی قزل آلا

استخر های استخر های دراز برای پرورش ماهی قزل آلا(Race way)

این استخر ها که سابقه دیرین دارند و از گذشته برای پرورش ماهی قزل آلا استفاده می شدند، جربان آب به صورت خطی در آنها جریان دارد این استخر های پرورش ماهی قزل آلا در ایران بیشترین استفاده را دارند این نوع استخر های پرورش ماهی قزل آلا در مکان هایی که محدودیت آبی ندارند توصیه می گردد. در این سیستم استخر ها آب از طرفی وارد و از سوی دیگر خارج می گردد.

خصوصیات استخر های دراز

الف) غلظت گرادیان به سمت پایین دست افزایش می یابد.

ب) آب ورودی استخر دارای کیفیت بالا و آب پایین دست استخر (روبه خروجی) دارای کیفیت پایین می باشد.

ج) تعویض آب به صورت مداوم انجام می گیرد(هر ۱۰ الی ۱۵ دقیقه یک بار).

مزایای استخر های دراز(Race way):

الف) دارای امتیاز کیفی بالای بهداشت

این نوع استخر ها به دلیل دسترسی آسان تر و یکنواختی بیشتر در عمق و عرض استخر دارای امتیاز کیفی بالای بهداشت می باشد.

ب) سهولت انجام کار

در این نوع استخر ها پرورش ماهی قزل آلا جدا سازی ماهی در حال رشد، تقسیم بندی و نگه داری گروه ماهیان به راحتی انجام می گیرد.

ج) صرفه جویی در هزینه های ساخت

در این نوع استخر ها به دلیل استفاده مشترک یک دیواره به عنوان دو دیواره سطح هزینه های ساخت کاهش می یابد.

د) قابلیت بازیابی اکسیژن

در این نوع استخر ها پرورش ماهی قزل آلا به صورت سری با حداقل اختلاف ۴۰ سانتی متر می باشد. این نوع استخر ها به دلیل اختلاف ارتفاع اندکی که دارند آب از استخری به استخر دیگر رفته و آدست از اکسیژن مصرف نشده دوباره بازیافت شده و به مصرف می رسد.

استخر های گرد:

این نوع استخر ها قابلیت پرورش آبزیان متعددی را داراست. فشار آب در این نوع استخر حول نیروی مرکزی است. بنابراین به صورت چرخشی می باشد. امکان پرورش گونه های متعدد در این استخر به خوبی فراهم می باشد.

مزایای استخر های پرورش ماهی گرد:

الف) فراهم آوردن سطحی یکنواخت در سراسر استخر

ب) تخلیه به موقع و مناسب فضولات ماهیان قزل آلا به سمت خروجی مرکزی.

معایب استخر های پرورش ماهی قزل آلا گرد:

الف) به دلیل نداشتن دیواره های مشترک احتیاج به فضای بیشتری می باشد.

ب) جمع شدن ماهیان قزل آلا در کنار صافی و تور ها

ج) اگر ماهیان قزل آلا دچار بیماری گردند به دلیل شرایط نامساعد سطح کیفی آب دیرتر بهبود می یابد.

رشد و پرورش ماهی قزل آلا در استخر خاکی:

مساحتی که برای استخر های خاکی در نظر گرفته شده از ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ متر مربع می باشد و هر چه متراژ استخر افزایش یابد نساز به نظارت قوی تر احساس می شود و کنترل، غذا دهی و صید ماهیان مشکل نر خواهد شد.

دمای مناسب در استخر های خاکی برای پرورش ماهیان قزل آلا ۸ تا ۱۸ درجه سانتی گراد است که در این روش می توان از آب چاه، قنات، چشمه و رودخانه استفاده کرد.

در استخر خاکی در ابتدا قبل از هر کار بایستی که پوشش گیاهی محیط را از بین برد.

در صورت وجود لجن در کف استخر های خاکی می بایست برای هر ۱۰۰۰ متر مربع از ۱۰۰ کیلو گرم آهک جهت نابود سازی استفاده کرد.

برای بالا بردن کیفیت سطح آب و کم تر شدن گل آلودگی سطح آب بهتر است ابتداکف استخر خاکی را با یک لایه سنگ ریزه بپوشانید.

وزن مناسب رها سازی بچه ماهی های قزل آلا در روش استخر های خاکی از ۵ تا ۱۰ گرم می باشد. برای جلوگیری از خسارت و هم جنس خوارگی ضروری است که وزن بچه ماهی ها در هر استخر یکسان باشد.

رهاسازی بچه ماهیان قزل آلا در هر متر مکعب آب، دو قطعه است که در صورت وجود شرایط ایده آل و سطح کیفی بالای استخر حداکثر تا ۴ قطعه در متر مکعب افزایش می یابد.

در مواردی دارا بودن استخر به طناب کشی دور تا دور ضروری است این کار برای وجود پرندگان ماهی خوار موجود در محیط ضروری می باشد.

میزان جیره غذایی و خوراکم بچه ماهیان قزل آلا باتوجه به دمای آب، وضعیت استخر و وزن متوسط ماهیان محاسبه می گردد.

برای جلوگیری از هدر رفتن غذا می توان ماهیان قزل آلا را به محیط های مشخص مثلا در ابتدای ورودی ها عادت داد.

این مورد مخصوصا برای استخر های بزرگتر از ۱۰۰۰ متر مربع حائز اهمیت بیشتری است.

شفافیت آب در استخر های خاکی همواره باید در نظر گرفته شود. لذا با مشاهده آلودگی و کدر شدن آب باید درصد تعویض آب را بالا برد.

در استخر های خاکی در شبانه روز حداقل تعوض آب بین ۵ تا ۱۰ درصد حجم آب می باشد.

رشد و پرورش ماهی قزل آلا در استخر کشاورزی

در مزارع کشاورزی به منظور استفاده بهینه از آب و ذخیره کردن آب، استخر های پرورش ماهی کشاورزی احداث گردید.

رشد و پرورش ماهی قزل آلا در استخر کشاورزی

فواید پرورش ماهی قزل آلا در استخر های کشاورزی

• استفاه بهینه و دومنظوره از تجهیزات و تاسیسات موجود در مزرعه
• استفاده بهینه از آب کشاورزی
• آب دفعی استخر ماهی قزل آلا که دارای فضولات ماهی است کود ملایمی برای مزارع محسوب می شود.
• افزایش و سود درآمد مشاغل کشاورزی
• پرورش و تولید یکی از بهترین منبعه های مفید پروتئین(گوشت ماهی قزل آلا)
• تامی کننده گوشت مصرفی از آبزیان در منطقه های روستایی
• اشتغال زایی مستقیم و غیر مستقیم در مناطق روستایی

شرایط ماهی قزل آلا در استخر کشاورزی

• کمیت آب: آب یکی از عوامل مهم در پرورش ماهی قزل آلا بوده زیرا محیط پرورش ماهی قزل آلا می باشد. برای پرورش هر یک تن ماهی قزل آلا به ۵ الی ۷ لیتر آب در ثاینه نیاز است.
• کیفیت آب : در پرورش ماهی قزل آلا در استخر های کشاورزی، آب های مورد استفاده برای زراعت برای پرورش ماهی قزل نیز کارآماد نیز می باشد. هرچه آب استخر پرورش ماهی باکیفیت تر باشد تولید کمی و کیفی ماهی قزل نیز افزایش می یابد.
• شوری آب : شوری یکی از نکات مهم و قابل توجه در پرورش ماهی قزل آلا می باشد. بطوریکه ماهی قزل آلا در شوری آب کمتر از ۵ گرم در لیتر بازده خوبی به همراه دارد. ماهی قزل در شوری آب ۱۴-۵ در لیتر نیز قابل پرورش می باشد و لی بازده ۵ گرم در لیتر را ندارد.
• درجه حرارت آب: ماهی قزل آلا می تواند در دمای ۲۰-۶ درجه سانتی گراد زیست یابد. اما بهترین دما برای پرورش ماهی قزل آلا ۱۸-۱۲ درجه سانتی گراد می باشد این نوع ماهی بهترین میزان بازدهی خود را در دمای ۱۷/۱۵ درجه سانتی گراد داراست. اگر دمای استخر پرورش ماهی به کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد برسد رشد ماهی قزل آلا با ممانعت روبرو شده و روند رشد و دوره پرورش ماهی به طول می انجامد ماهی قزل آلا حداکثر تا دمای ۲۳ درجه سانتی گراد می تواند رشد و تکثیر یابد.
• اکسیژن محلول : برای پرورش ماهی قزل آلا، میزان اکسیژن مناسب محلول در آب باید ۸-۱۲ میلی گرم در لیتر باشد و این مقدار نباید به کمتر از ۵ میلی گرم در لیتر برسد.
• غلظت یون هیدروژن(PH): بهترین شرایط PH یا اسیدیته برای پرورش ماهی قزل آلا خنثی یا ۷ می باشد. PH بین ۸-۵/۶ نیز برای پرورش ماهی مناسب است. ولی در شرایطی که PH آب کمتر از ۶  و بالاتر از ۹  باشد شرایطی بحرانی برای پرورش ماهی قزل قلمداد می شود.
• اکثر نور: اگر تابش نور خورشید به استخر به صورت مستقیم باشد، پوست ظریف ماهیان قزل آلا به خصوص بچه ماهیان دچار آفتاب سوختگی می شود و آلودگی قارچی را در پی دارداز این رو بهتر است استخر ها بخصوص استخر بچه ماهی های قزل آلای زیر ۵ گرم دارای سایبان باشد.

جستارهای وابسته

• فهرست ماهی‌ها

پیوند به بیرون

• پرورش قزل آلا و بهداشت محیط آنان با کمک تکنولوژی EM
• راهنمای پرورش ماهی قزل الا
• آراد قزل http://www.ghezelsara.ir