برهان‌الدین ربانی

برهان‌الدین ربانی
Rabbani in December 2010.
دهمین رئیس‌جمهور افغانستان (دولت اسلامی)
دوره مسئولیت ۱۳ نوامبر ۲۰۰۱ – ۲۲ دسامبر ۲۰۰۱
نخست‌وزیر	عبدالغفور روان فرهادی
پس از	محمد عمر (Emir and Head of the Supreme Council)
پیش از	حامد کرزی
دوره مسئولیت ۲۸ ژوئن ۱۹۹۲ – ۲۷ سپتامبر ۱۹۹۶
نخست‌وزیر	Abdul Sabur Farid Kohistani گلبدین حکمتیار Arsala Rahmani (کفیل) احمدشاه احمدزی (کفیل)
پس از	صبغت‌الله مجددی
پیش از	محمد عمر (Emir and Head of the Supreme Council)
ائتلاف شمال
دوره مسئولیت ۲۷ سپتامبر ۱۹۹۶ – ۱۳ نوامبر ۲۰۰۱
نخست‌وزیر	گلبدین حکمتیار عبدالرحیم غفورزی عبدالغفور روان فرهادی
پس از	تشکیل پست
پیش از	انحلال پست
اطلاعات شخصی
زاده	۲۰ سپتامبر ۱۹۴۰ ۲۹ سنبله (شهریور) ۱۳۱۹ ولایت بدخشان، پادشاهی افغانستان
درگذشته	۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱ (۷۱ سال) ۲۹ سنبله (شهریور) ۱۳۹۰ کابل، افغانستان
حزب سیاسی	رهبر جمعیت اسلامی افغانستان
فرزندان	صلاح‌الدین ربانی
محل تحصیل	دانشگاه کابل دانشگاه الازهر
قومیت	تاجیک

برهان‌الدین ربانیمتولد(۲۹ شهریور/سنبله ۱۳۱۹ در فیض‌آباد مرکز ولایت بدخشان درگذشت ۲۹ شهریور/سنبله ۱۳۹۰ در کابل) رهبر حزب جمعیت اسلامی افغانستان، رئیس جمهور سابق این کشور از ولایت بدخشان بود. وی در یک حمله انتحاری در خانه‌اش در محله وزیر اکبرخان کابل کشته شد. ربانی در زمان مرگ رئیس شورای عالی صلح در افغانستان و مذاکره‌کننده ارشد دولت با گروه طالبان بود.

تولد

ربانی زادهٔ ۲۹ شهریور ۱۳۱۹ (۲۰ سپتامبر ۱۹۴۰) در شهر فیض‌آباد مرکز ولایت بدخشان افغانستان است. وی در افغانستان، به استاد ربانی و پروفسور ربانی نیز مشهور است.

تحصیلات

او در سال ۱۳۴۲ از دانشکده شرعیات (الهیات) کابل فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۳۴۷ به خاطر ادامه تحصیلات عالی به مصر رفت و در دانشگاه الازهر به تحصیل پرداخت. وی در مصر تحت تأثیر اندیشه‌های اخوان‌المسلمین قرار گرفت.

جمعیت اسلامی افغانستان

مقالهٔ اصلی: جمعیت اسلامی افغانستان

در سال ۱۳۳۶ در دانشکده شرعیات دانشگاه کابل همراه دیگر استادان آن دانشگاه نظیر استاد غلام محمد نیازی، سید محمد موسی توانا، وفی‌الله سمیعی (آخرین وزیر عدلیهٔ حکومت ظاهرشاه)، استاد محمد فاضل، عبدالعزیز فروغ، سید احمد ترجمان و هدایت نهضت جوانان مسلمان را تأسیس کردند که با استعفای غلام محمد نیازی از رهبری آن در سال ۱۳۵۱، ربانی رهبری آن را با نام جمعیت اسلامی افغانستان به دوش گرفت.

با کودتای محمد داوودخان در سال ۱۳۵۲، اعضا و هواداران نهضت اسلامی افغانستان (اخوانی‌ها) تحت فشار رژیم وقت، که تحت تأثیر شاخهٔ پرچم حزب دموکراتیک خلق افغانستان بود، قرار گرفتند. افسران و نظامیانی که محمد داوودخان را در کودتا یاری رسانیده بودند به احزاب کمونیستی افغانستان تعلق داشتند و در آن سال‌ها و در دههٔ دموکراسی، مبارزان رقیب هم محسوب می‌شدند؛ آن‌ها در مکاتب، دانشگاه‌ها و مراکز علمی و ادوار دولتی باهم درگیری‌هایی داشتند. با قدرت گرفتن آن‌ها، مخصوصاً وزیر داخلهٔ وقت که عضو حزب خلق بود، دستگیری وسیع و گستردهٔ اعضای اسلام‌گرای رقیب آن‌ها در شهرهای مختلف افغانستان آغاز شد.

در سال ۱۳۵۳ ربانی و عده‌ای دیگر از فعالان اسلام‌گرا که تحت تعقیب حکومت داوودخان بودند، از افغانستان خارج شده و به پاکستان فرار کردند. در آن‌جا احزاب اسلام‌گرا و حکومت ذوالفقار علی بوتو که روابط سردی با دولت افغانستان به خاطر مسئلهٔ پشتونستان داشت، از آن‌ها پذیرایی کرده و دست به مسلح کردن مهاجران نهضت اسلامی زد تا آن‌ها را برای براندازی حکومت داوود خان آماده کند. اما عده‌ای از رهبران نهضت اسلامی از جمله ربانی مخالف جنگ مسلحانه علیه حکومت داوودخان بوده‌اند؛ آن‌ها به خاطر نزدیکی روابط بعضی از حلقه‌های نهضت اسلامی به دولت وقت پاکستان، عناصر میانه‌روتر مهاجران که زیر فشار قرار گرفته بودند، پاکستان را ترک کردند؛ ربانی در آن میان به عربستان سعودی سفر کرد.

مشی حزبی

حزب او یکی از قویترین احزاب سیاسی در کنار دیگر احزاب مخالف دولت افغانستان بود. این حزب مشی معتدلی داشته و به باور کارشناسان مسائل سیاسی افغانستان، از آغاز تأسیس تحت تأثیر جنبش اخوان المسلمین بوده‌است.

ربانی تا پایان حکومت‌های تحت حمایت شوروی سابق همواره با آن‌ها درگیر و خواهان خروج نیروهای شوروی سابق از افغانستان و سپردن حکومت به مجاهدین افغان بود.

ریاست‌جمهوری

ربانی پس از پیروزی مجاهدین و شکست دولت نجیب الله احمد زی در ۱ تیر ۱۳۷۱ (۲۸ ژوئن ۱۹۹۲)، طبق توافق‌نامه گروه‌های مجاهد افغانستان در کنفرانس اسلام‌آباد، به عنوان دومین رئیس‌جمهور موقت افغانستان بعد از دوره دوماهه صبغت‌الله مجددی برگزیده شده بود تا در دورهٔ چهارماههٔ ریاست خود زمینهٔ انتخابات را فراهم کند. اما بر اثر جنگ‌های شدید، و نقض توافقات از طرف جناح‌های مختلف، زمینهٔ انتخابات فراهم نشد و ربانی برای تعیین رئیس‌جمهور بعد از خود شورای اهل حل و عقد را در شهر هرات افغانستان و با حضور شخصیت‌های مختلف از اقوام و نواحی مختلف افغانستان برگزار کرد.

شورای حل و عقد نیز در ۹ دی ۱۳۷۱ (۳۰ دسامبر سال ۱۹۹۲) برهان‌الدین ربانی را به عنوان نخستین رئیس‌جمهور رسمی حکومت مجاهدین در افغانستان برگزید.

عقب‌نشینی از کابل

برهان‌الدین ربانی - صدای آمریکا - ۳۰ نوامبر ۲۰۰۱

حکومت مجاهدین در ۵ مهر ۱۳۷۵ (۲۶ سپتامبر ۱۹۹۶) کابل را که زیر حملات شدید قرار داشت ترک کرد و این شهر به دست طالبان افتاد. اما ربانی که مقر حکومت را به شهر مزار شریف انتقال داده بود هنوز به عنوان رئیس‌جمهور رسمی افغانستان شناخته می‌شد؛ هرچند به مرور زمان قلمرواش کوچک‌تر می‌شد تا این‌که در اواخر حکومت طالبان، فقط بر سی درصد خاک کشور تسلط داشت و بقیهٔ نقاط به دست طالبان افتاده بود.

پایان ریاست‌جمهوری

با حمله آمریکا به افغانستان و شکست طالبان، حامد کرزی در اجلاس بن رئیس‌جمهور دولت موقت افغانستان شد. برهان‌الدین ربانی در ۱ دی ۱۳۸۰ (۲۲ دسامبر سال ۲۰۰۱) طی مراسمی رسمی حکومت را به ادارهٔ موقت افغانستان تحویل داد.

حمایت از کرزی

ربانی در انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان برای کسب مقام ریاست جمهوری افغانستان، از حامد کرزی حمایت کرد و در پایان نیز حامد کرزی در این انتخابات پیروز شد.

ربانی در پارلمان

او در انتخابات پارلمانی افغانستان خود را نامزد کرد و به عنوان اولین نمایندهٔ مردم ولایت بدخشان با بیشترین آراء عضویت پارلمان افغانستان را به دست آورد.

جبههٔ ملی

ربانی در سال ۱۳۸۶ با جمعی از سران جهادی و احزاب کمونیستی سابق جبهه‌ای را تشکیل داد که به باور کارشناسان بزرگ‌ترین جبههٔ سیاسی در افغانستان است. ربانی در زمان حیاتش عضو پارلمان افغانستان و همچنین مؤسس جبهه ملی افغانستان نیز بود.[۱]

احمد ضیاء مسعود، همسر دختر برهان‌الدین ربانی معاون اول رئیس‌جمهور افغانستان و برادر احمدشاه مسعود، قهرمان ملی آن کشور است.

ریاست شورای عالی صلح

وی از سال ۱۳۸۹ ه‍.ش تا پایان زندگی‌اش، ریاست شورای عالی صلح افغانستان که با حکم حامد کرزی تشکیل شده بود را بر عهده داشت.

پس از مرگ استاد ربانی مسئولیت شورای عالی صلح به بزرگترین فرزندش صلاح الدین ربانی سپرده شد و اکنون صلاح الدین ربانی ریاست این شورا را به عهده داد.

این شورا وظیفهٔ مذاکره با گروه طالبان با هدف دستیابی به صلح پایدار و یافتن راهی مسالمت‌آمیز برای پایان دادن به درگیری‌ها در افغانستان را بر عهده دارد.

مرگ

برهان‌الدین ربانی در بیست و نهم شهریور ۱۳۹۰ در اثر یک انفجار انتحاری در منزل خود کشته شد.

در زمان انفجار بمب، تعدادی از اعضای شورای عالی صلح افغانستان در منزل وی با دو نفر از اعضای طالبان در حال گفتگو بودند که یکی از نمایندگان طالبان، مواد منفجره‌ای که در دستارش (عمامه‌ای که بر روی سر می‌بندند) پنهان کرده بود را منفجر می‌کند.

این نمایندهٔ طالبان، به واسطهٔ معصوم ستانکزی رئیس دارالانشای شورای عالی صلح و رحمت‌الله واحدیار یک عضو این شورا، برای صبحت در مورد تلاش‌های صلح و مذاکره با گروه طالبان به خانه آقای ربانی راه یافته بود.

برهان‌الدین ربانی از مخالفان طالبان بود و مدتی قبل از مرگش در سخنانی از طالبان به دلیل استفاده از «کودکان» در حملات انتحاری و درگیری‌ها به شدت انتقاد کرده بود.

ربانی، یک هفته قبل از ترور شدنش، برای شرکت در اجلاسی تحت عنوان «بیداری اسلامی» به تهران سفر کرد. وی در سالروز تولد خود (۲۰ سپتامبر) و در آستانه ۷۱ سالگی بر اثر انفجاری در خانه‌اش در کابل کشته شد.

پانویس

پایگاه شرق

منابع

• تحولات سیاسی جهاد افغانستان، جلد اول، دکتر نصری حق‌شناس.

پیوند به بیرون

• افشای اطلاعات جدیدی از پرونده ترور برهان‌الدین ربانی
• گزارش دیده‌بان حقوق بشر در مورد افغانستان هنگام زمامداری برهان‌الدین ربانی
• آخرین تصاویر «برهان الدین ربانی» در تهران
• زندگینامه و فعالیت‌های برهان الدین ربانی