ازدواج موقت: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز ویرایش به‌وسیلهٔ ابرابزار:
برچسب: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر
خط ۱: خط ۱:
{{روابط عاطفی-جنسی}}
{{روابط عاطفی-جنسی}}
'''مُتعِه''' یا '''نکاح مُنقَطِع''' یا '''ازدواج موقت''' که به '''صیغه'''<ref>{{یادکرد وب | عنوان=ثبت ازدواج‌های یک ساعته با 50 هزار تومان | وب‌گاه=پایگاه خبری تحلیلی خرداد | تاریخ=2015-06-08 | سال=2015 | پیوند=http://khordadnews.ir/news/77845 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2015-06-08}}</ref> نیز معروف است، نوعی از [[ازدواج]] در مذهب [[شیعه]] است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با [[مهریه]] ای معلوم، بین [[زن]] و [[مرد]] بسته می‌شود و با پایان آن رابطهٔ زوجیت خودبه‌خود منقضی می‌شود. در میان مسلمانان در مورد جواز این ازدواج اختلاف نظر است. [[اهل سنت]]، [[اباضیه]] و [[زیدیه|زیدیان]] آن را حرام و شیعیان امامی آن را مشروع و صحیح می‌دانند. برخی در تعریف متعه را ازدواج نمی‌دانند و معتقدند در شریعت اسلام [[ازدواج]] دو نوع تعریف نشده‌است. متعه یعنی [[تمتع]]، درحالی‌که هدف از [[ازدواج]]، تشکیل [[خانواده]] است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.campaignforequality.info/spip.php?article1192| عنوان = لایحهٔ حمایت از مردان خانواده!، زینب پیغمبرزاده | تاریخ بازدید =۸ آوریل ۲۰۰۸| تاریخ =۲۸ مهر ۱۳۸۶| ناشر = [[ماهنامه زنان]] (بازنشر در وبگاه تغییر برای برابری)|نشانی بایگانی=http://web.archive.org/web/20140326135110/http://www.campaignforequality.info/spip.php?article1192 |تاریخ بایگانی=2014-03-26 |زبان =fa}}</ref>
'''مُتعِه''' یا '''نکاح مُنقَطِع''' یا '''ازدواج موقت''' که به '''صیغه'''<ref>{{یادکرد وب | عنوان=ثبت ازدواج‌های یک ساعته با 50 هزار تومان | وبگاه=پایگاه خبری تحلیلی خرداد | تاریخ=2015-06-08 | سال=2015 | پیوند=http://khordadnews.ir/news/77845 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2015-06-08}}</ref> نیز معروف است، نوعی از [[ازدواج]] در مذهب [[شیعه]] است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با [[مهریه]] ای معلوم، بین [[زن]] و [[مرد]] بسته می‌شود و با پایان آن رابطهٔ زوجیت خودبه‌خود منقضی می‌شود. در میان مسلمانان در مورد جواز این ازدواج اختلاف نظر است. [[اهل سنت]]، [[اباضیه]] و [[زیدیه|زیدیان]] آن را حرام و شیعیان امامی آن را مشروع و صحیح می‌دانند. برخی در تعریف متعه را ازدواج نمی‌دانند و معتقدند در شریعت اسلام [[ازدواج]] دو نوع تعریف نشده‌است. متعه یعنی [[تمتع]]، درحالی‌که هدف از [[ازدواج]]، تشکیل [[خانواده]] است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.campaignforequality.info/spip.php?article1192| عنوان = لایحهٔ حمایت از مردان خانواده!، زینب پیغمبرزاده | تاریخ بازدید =۸ آوریل ۲۰۰۸| تاریخ =۲۸ مهر ۱۳۸۶| ناشر = [[ماهنامه زنان]] (بازنشر در وبگاه تغییر برای برابری)|نشانی بایگانی=http://web.archive.org/web/20140326135110/http://www.campaignforequality.info/spip.php?article1192 |تاریخ بایگانی=2014-03-26 |زبان =fa}}</ref>


همچنین ادعا شده در برخی احکام و روایات شیعه این امر دارای اجر و ثواب می‌باشد.<ref name="dw.com">{{یادکرد خبر | نشانی=آیا طلبه‌ها بیش از دیگران صیغه می‌کنند؟ | عنوان=http://www.dw.com/fa-ir/آیا-طلبهها-بیش-از-دیگران-صیغه-میکنند/a-17582848}}</ref>
همچنین ادعا شده در برخی احکام و روایات شیعه این امر دارای اجر و ثواب می‌باشد.<ref name="dw.com">{{یادکرد خبر | نشانی=آیا طلبه‌ها بیش از دیگران صیغه می‌کنند؟ | عنوان=http://www.dw.com/fa-ir/آیا-طلبهها-بیش-از-دیگران-صیغه-میکنند/a-17582848}}</ref>
خط ۷: خط ۷:


== متعه در قرآن ==
== متعه در قرآن ==
این نوع از ازدواج خاص مذهب شیعه است و فقهای امامیه آن را بر اساس آیه ۲۴ سوره نساء صحیح می‌دانند که در آن آمده‌است: «مهر و کابین آن زنان را که از آنان بهره‌مند شده‌اید به عنوان واجب بپردازید»<ref>... فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَریضَةً … (نساء (۴) ۲۴)</ref> اما فقهای عامه آن را نمی‌پذیرند و معتقدند این آیه در مورد استمتاع در ازدواج دائم است.<ref name="صفایی، ص ۲۴"/>
این نوع از ازدواج خاص مذهب شیعه است و فقهای امامیه آن را بر اساس آیه ۲۴ سوره نساء صحیح می‌دانند که در آن آمده‌است: «مهر و کابین آن زنان را که از آنان بهره‌مند شده‌اید به عنوان واجب بپردازید»<ref>... فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَریضَةً … (نساء (۴) ۲۴)</ref> اما فقهای عامه آن را نمی‌پذیرند و معتقدند این آیه در مورد استمتاع در ازدواج دائم است.<ref name="صفایی، ص ۲۴" />


== قواعد ==
== قواعد ==
=== تعیین مدت ===
=== تعیین مدت ===
متعه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با ازدواج دارد. مهم‌ترین ویژگی آن تعیین مدتی است که با اتمام آن ازدواج بدون نیاز به [[طلاق]] به پایان می‌رسد. این مدت حداقل و حداکثری ندارد اما برخی معتقدند در صورتی که مدت ازدواج موقت از طول عمر معمول انسان فراتر باشد ازدواج به دائم تبدیل می‌شود. صیغهٔ ازدواج موقت گفتن عبارتی به مضمون «خود را [با مهریه معین برای مدت معینی] به زوجیت تو درمی‌آورم» از سوی زن و اعلام عبارتی به مضمون «قبول می‌کنم» از سوی مرد است. بر اساس نظر مشهور این ایجاب و قبول در صورت توانایی تلفظ واژه‌های عربی حتماً باید به [[زبان عربی]] گفته شود.<ref name="شرح لمعه، ص ۳۲۲">شرح لمعه، ص ۳۲۲</ref> اما قانون مدنی ایران اشاره‌ای به عربی بودن ندارد.<ref>مادهٔ ۱۰۶۲ قانون مدنی: «نکاح واقع می‌شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید».</ref> در عربی معمولاً از سه واژهٔ «زوجتک» یا «متعتک» یا «انکحتک» برای زن و «قبلت التزویج» یا «قبلت النکاح» برای قبول مرد استفاده می‌شود.<ref>المختصر النافع، ص ۲۸۸</ref> ایجاب و قبول هم ممکن است جابجا شود یعنی مرد درخواست ازدواج را اعلام و زن موافقت را اعلام کند.<ref name="شرح لمعه، ص ۳۲۲"/> برخی فقها مانند [[محقق حلی]] معتقدند اگر مدت در زمان عقد تعیین نشود قرارداد خودبخود به ازدواج دائم تبدیل شده‌است.<ref>المختصر النافع، ص ۲۸۹</ref> اما بر اساس نظری دیگر در این صورت با توجه به قاعدهٔ «ما وقع لم یقصد و ما قصد لم یقع»<ref>آنچه اتفاق افتاده خواسته نشده و آنچه خواسته شده، اتفاق نیفتاده</ref> عقد موقت بدون ذکر مدت باطل است و زوجیتی برقرار نشده‌است. این نظر در بین حقوق‌دانان مقبول‌تر است. فقهایی چون [[شهید ثانی]] و [[علامه حلی]] هم این نظر را داشته‌اند.<ref>صفایی، ص ۲۵</ref>
متعه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با ازدواج دارد. مهم‌ترین ویژگی آن تعیین مدتی است که با اتمام آن ازدواج بدون نیاز به [[طلاق]] به پایان می‌رسد. این مدت حداقل و حداکثری ندارد اما برخی معتقدند در صورتی که مدت ازدواج موقت از طول عمر معمول انسان فراتر باشد ازدواج به دائم تبدیل می‌شود. صیغهٔ ازدواج موقت گفتن عبارتی به مضمون «خود را [با مهریه معین برای مدت معینی] به زوجیت تو درمی‌آورم» از سوی زن و اعلام عبارتی به مضمون «قبول می‌کنم» از سوی مرد است. بر اساس نظر مشهور این ایجاب و قبول در صورت توانایی تلفظ واژه‌های عربی حتماً باید به [[زبان عربی]] گفته شود.<ref name="شرح لمعه، ص ۳۲۲">شرح لمعه، ص ۳۲۲</ref> اما قانون مدنی ایران اشاره‌ای به عربی بودن ندارد.<ref>مادهٔ ۱۰۶۲ قانون مدنی: «نکاح واقع می‌شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید».</ref> در عربی معمولاً از سه واژهٔ «زوجتک» یا «متعتک» یا «انکحتک» برای زن و «قبلت التزویج» یا «قبلت النکاح» برای قبول مرد استفاده می‌شود.<ref>المختصر النافع، ص ۲۸۸</ref> ایجاب و قبول هم ممکن است جابجا شود یعنی مرد درخواست ازدواج را اعلام و زن موافقت را اعلام کند.<ref name="شرح لمعه، ص ۳۲۲" /> برخی فقها مانند [[محقق حلی]] معتقدند اگر مدت در زمان عقد تعیین نشود قرارداد خودبخود به ازدواج دائم تبدیل شده‌است.<ref>المختصر النافع، ص ۲۸۹</ref> اما بر اساس نظری دیگر در این صورت با توجه به قاعدهٔ «ما وقع لم یقصد و ما قصد لم یقع»<ref>آنچه اتفاق افتاده خواسته نشده و آنچه خواسته شده، اتفاق نیفتاده</ref> عقد موقت بدون ذکر مدت باطل است و زوجیتی برقرار نشده‌است. این نظر در بین حقوق‌دانان مقبول‌تر است. فقهایی چون [[شهید ثانی]] و [[علامه حلی]] هم این نظر را داشته‌اند.<ref>صفایی، ص ۲۵</ref>


مدت عقد را می‌توان تمدید کرد، هم‌چنین مرد می‌تواند از ادامهٔ آن صرف‌نظر کرده و به اصطلاح مدت باقی‌مانده را ''بذل'' کند و زوجیت را به پایان برساند یا طرفین می‌توانند پس از پایان مدت آن را به ازدواج دائم تبدیل کنند.
مدت عقد را می‌توان تمدید کرد، هم‌چنین مرد می‌تواند از ادامهٔ آن صرف‌نظر کرده و به اصطلاح مدت باقی‌مانده را ''بذل'' کند و زوجیت را به پایان برساند یا طرفین می‌توانند پس از پایان مدت آن را به ازدواج دائم تبدیل کنند.
خط ۵۴: خط ۵۴:
انتقادات بر صیغه بر پایه مواردی چون ایجاد تبعیض‌های اجتماعی و [[حقوق]]ی علیه زنان، مغایرت با [[اسلام]]، «[[کلاه شرعی]]» بودن برای [[روسپی‌گری]]، رواج [[بیماری‌های‌آمیزشی]] مانند [[ایدز]]، نقض حقوق کودک حاصل از صیغه، ازهم‌پاشیدن [[خانواده]]ها است.
انتقادات بر صیغه بر پایه مواردی چون ایجاد تبعیض‌های اجتماعی و [[حقوق]]ی علیه زنان، مغایرت با [[اسلام]]، «[[کلاه شرعی]]» بودن برای [[روسپی‌گری]]، رواج [[بیماری‌های‌آمیزشی]] مانند [[ایدز]]، نقض حقوق کودک حاصل از صیغه، ازهم‌پاشیدن [[خانواده]]ها است.
* از نظر فرهنگی، در جامعه ایران بسیاری «صیغه» را نوعی «[[کلاه شرعی]]» برای [[روسپی‌گری]] می‌دانند.<ref name=radiofarda>[http://www.radiofarda.com/content/f4_fresh_glance_marriage/459188.html نگاه تازه؛ «صیغه با شرایط معین!»] رادیوفردا</ref> روسپی‌گری در ایران [[جرم (حقوق)|جُرم]] بوده و مجازات شلاق دارد اما خواندن یک متن صیغه از جانب عاقد، آن را شرعی می‌کند.<ref name=zamaneh>[http://radiozamaaneh.com/morenews/2007/08/post_756.html ثوابِ بوسه در ازدواج موقت]، رادیوزمانه</ref>
* از نظر فرهنگی، در جامعه ایران بسیاری «صیغه» را نوعی «[[کلاه شرعی]]» برای [[روسپی‌گری]] می‌دانند.<ref name=radiofarda>[http://www.radiofarda.com/content/f4_fresh_glance_marriage/459188.html نگاه تازه؛ «صیغه با شرایط معین!»] رادیوفردا</ref> روسپی‌گری در ایران [[جرم (حقوق)|جُرم]] بوده و مجازات شلاق دارد اما خواندن یک متن صیغه از جانب عاقد، آن را شرعی می‌کند.<ref name=zamaneh>[http://radiozamaaneh.com/morenews/2007/08/post_756.html ثوابِ بوسه در ازدواج موقت]، رادیوزمانه</ref>
* منتقدان معتقدند که صیغه موجب ایجاد تبعیض‌های اجتماعی و حقوقی علیه زنان می‌شود. زیرا در قوانین «صیغه» منافع مرد بر منافع زن برتری دارد و می‌افزاید: «در این‌جا فقط لذت جنسی مرد در نظر گرفته شده‌است نه زن.<ref name="radiofarda"/> همچنین ازدواج موقت موجب نقض حقوق زنان می‌شود زیرا در ازدواج موقت، زنان از مردان ارث نمی‌برند و مرد ملزم به پرداخت نفقه نیست.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2007/06/070605_ka-short-marriage.shtml «ترویج ازدواج موقت» و موانع شرعی و عرفی]، بی‌بی‌سی فارسی</ref> [[فاطمه صادقی]] معتقد است صیغه می‌تواند موجب انقیاد برخی زنان شود زیرا [[تعدد زوجات]] به دنبال خواهد داشت اما در عین حال ممکن است مشکلات دسته‌ای دیگر از زنان را حل کند. نکته مورد تأکید باید این باشد که ازدواج موقت چه نفعی برای زنان دارد و شان اجتماعی زنان در این پدیده چقدر مورد توجه جامعه قرار می‌گیرد. او همچنین درمورد تفاوت فلسفه رایج دربارهٔ صیغه در گذشته و موافقان فعلی ترویج آن هشدار می‌دهد و بررسی کارشناسی را ضروری می‌داند.<ref name=ebtekar>[http://www.ebtekarnews.com/ebtekar/News.aspx?NID=16201 مخالفان ازدواج موقت چه می‌گویند]، روزنامه ابتکار، ۱۳۸۶/۰۴/۱۲</ref>
* منتقدان معتقدند که صیغه موجب ایجاد تبعیض‌های اجتماعی و حقوقی علیه زنان می‌شود. زیرا در قوانین «صیغه» منافع مرد بر منافع زن برتری دارد و می‌افزاید: «در این‌جا فقط لذت جنسی مرد در نظر گرفته شده‌است نه زن.<ref name="radiofarda" /> همچنین ازدواج موقت موجب نقض حقوق زنان می‌شود زیرا در ازدواج موقت، زنان از مردان ارث نمی‌برند و مرد ملزم به پرداخت نفقه نیست.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2007/06/070605_ka-short-marriage.shtml «ترویج ازدواج موقت» و موانع شرعی و عرفی]، بی‌بی‌سی فارسی</ref> [[فاطمه صادقی]] معتقد است صیغه می‌تواند موجب انقیاد برخی زنان شود زیرا [[تعدد زوجات]] به دنبال خواهد داشت اما در عین حال ممکن است مشکلات دسته‌ای دیگر از زنان را حل کند. نکته مورد تأکید باید این باشد که ازدواج موقت چه نفعی برای زنان دارد و شان اجتماعی زنان در این پدیده چقدر مورد توجه جامعه قرار می‌گیرد. او همچنین درمورد تفاوت فلسفه رایج دربارهٔ صیغه در گذشته و موافقان فعلی ترویج آن هشدار می‌دهد و بررسی کارشناسی را ضروری می‌داند.<ref name=ebtekar>[http://www.ebtekarnews.com/ebtekar/News.aspx?NID=16201 مخالفان ازدواج موقت چه می‌گویند]، روزنامه ابتکار، ۱۳۸۶/۰۴/۱۲</ref>
* مخالفان معتقدند اغلب مردان [[متأهل]] برای صیغه اقدام می‌کنند که این امر موجب فروپاشی [[خانواده]]ها می‌شود.<ref name=hamshahrionline>[http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=25369 پرونده کوچک خوشبختی!]، همشهری آنلاین</ref>
* مخالفان معتقدند اغلب مردان [[متأهل]] برای صیغه اقدام می‌کنند که این امر موجب فروپاشی [[خانواده]]ها می‌شود.<ref name=hamshahrionline>[http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=25369 پرونده کوچک خوشبختی!]، همشهری آنلاین</ref>
* یکی دیگر از مشکلات مربوط به کودک این است که از آنجا که ثبت صیغه الزامی نیست، زنانی که باردار می‌شوند، نمی‌توانند ثابت کنند بچه از شوهر موقت است. چنان‌که طبق اعلام نماینده [[قوه قضائیه]]، تعداد زیادی پرونده در دادگاه‌ها وجود دارد که بعد از بارداری زن، مرد خود را پنهان کرده‌است یا بچه را انکار می‌کند.<ref name="hamshahrionline"/>
* یکی دیگر از مشکلات مربوط به کودک این است که از آنجا که ثبت صیغه الزامی نیست، زنانی که باردار می‌شوند، نمی‌توانند ثابت کنند بچه از شوهر موقت است. چنان‌که طبق اعلام نماینده [[قوه قضائیه]]، تعداد زیادی پرونده در دادگاه‌ها وجود دارد که بعد از بارداری زن، مرد خود را پنهان کرده‌است یا بچه را انکار می‌کند.<ref name="hamshahrionline" />
* [[مینو محرز]]، پزشک متخصص بیماری‌های عفونی و [[ایدز]] معتقد است «از آنجایی که در ازدواج موقت، فرد محدود به یک شریک جنسی نشده و می‌تواند از این طریق، چند شریک جنسی داشته باشد، احتمال شیوع [[بیماری‌های مقاربتی]] افزایش می‌یابد. در شرایط فعلی و با دانش ناکافی مردم جامعه در خصوص بیماری‌های مقاربتی، ترویج ازدواج موقت کار غلطی به نظر می‌رسد.»<ref name="hamshahrionline"/>
* [[مینو محرز]]، پزشک متخصص بیماری‌های عفونی و [[ایدز]] معتقد است «از آنجایی که در ازدواج موقت، فرد محدود به یک شریک جنسی نشده و می‌تواند از این طریق، چند شریک جنسی داشته باشد، احتمال شیوع [[بیماری‌های مقاربتی]] افزایش می‌یابد. در شرایط فعلی و با دانش ناکافی مردم جامعه در خصوص بیماری‌های مقاربتی، ترویج ازدواج موقت کار غلطی به نظر می‌رسد.»<ref name="hamshahrionline" />
* برخی مخالفان معتقدند «فرهنگ جامعه ما فرهنگ ازدواج دایم است». به جای ترویج ازدواج موقت برای جوانان باید مشکلات ازدواج دایم آنان را حل کرد. رواج صیغه موجب خلل وارد شدن به ازدواج دائم و شرعی کردن مشکل «روابط دختر و پسر در جامعه اسلامی» می‌شود.<ref name="ebtekar"/>
* برخی مخالفان معتقدند «فرهنگ جامعه ما فرهنگ ازدواج دایم است». به جای ترویج ازدواج موقت برای جوانان باید مشکلات ازدواج دایم آنان را حل کرد. رواج صیغه موجب خلل وارد شدن به ازدواج دائم و شرعی کردن مشکل «روابط دختر و پسر در جامعه اسلامی» می‌شود.<ref name="ebtekar" />


==== مخالفان در اسلام ====
==== مخالفان در اسلام ====
خط ۷۰: خط ۷۰:
* زنانی که شوهران خود را از دست داده‌اند و به علت شرم و حیا از خانواده همسر خود یا داشتن فرزندان بزرگ نمی‌توانند ازدواج دائم داشته باشند پس از گذراندن عده می‌توانند با ازدواج موقت نیازهای جنسی خود را رفع کنند.
* زنانی که شوهران خود را از دست داده‌اند و به علت شرم و حیا از خانواده همسر خود یا داشتن فرزندان بزرگ نمی‌توانند ازدواج دائم داشته باشند پس از گذراندن عده می‌توانند با ازدواج موقت نیازهای جنسی خود را رفع کنند.
* ازدواج موقت در دورهٔ [[نامزدی]] برای افراد و خانوادهایی که به مسائل شرعی پایبندند راه حلیست که امکان معاشرت و مراودات میان دو طرف را برقرار می‌کند.
* ازدواج موقت در دورهٔ [[نامزدی]] برای افراد و خانوادهایی که به مسائل شرعی پایبندند راه حلیست که امکان معاشرت و مراودات میان دو طرف را برقرار می‌کند.
* بدلیل آنکه این عقد دارای قواعد و چهار چوب و زمان مشخصی است مانع از فحشاء و روسپیگری در جامعه می‌شود و بدلیل وجود همین قواعد می‌تواند تاحدودی احتمال انتقال بیماری‌های مقاربتی را که در نتیجه ارتباطات بی قاعده می‌باشد را کاهش دهد.
* به دلیل آنکه این عقد دارای قواعد و چهار چوب و زمان مشخصی است مانع از فحشاء و روسپیگری در جامعه می‌شود و به دلیل وجود همین قواعد می‌تواند تاحدودی احتمال انتقال بیماری‌های مقاربتی را که در نتیجه ارتباطات بی‌قاعده می‌باشد را کاهش دهد.


== تاریخچه تحریم متعه ==
== تاریخچه تحریم متعه ==
خط ۷۸: خط ۷۸:


== متعه در جمهوری اسلامی ایران ==
== متعه در جمهوری اسلامی ایران ==
بحث صیغه در حدود سال ۱۳۷۰ با سخنان [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، رئیس‌جمهوری وقت که صیغه را به عنوان راهکاری برای مقابله با معضلات جنسی جوانان مطرح کرده بود، دامن زده شد ولی این بحث به علت مخالفت‌های سنگینی که پیش‌آمد برای بیش از یک دهه به حاشیه رفت.<ref name="ebtekar"/> در سال ۱۳۸۱ نیز با طرح راه‌اندازی [[خانه عفاف]] بالا گرفت که بعد اعلام شد طراح آن دستگیرشده و خود سابقه منکراتی داشته‌است.<ref>{{یادکرد وب |عنوان =طرح‌های جایگزین خانه‌های عفاف؟! |نشانی =http://www.womeniniran.com/news/02-07-81/1-02-07-81.htm |تاریخ =۲ مهر ۱۳۸۱ |ناشر =زنان ایران}}</ref> در این بین گزارش‌های متعددی از فروش خدمات جنسی با انجام متعه ثبت شد، مثلاً در [[قم]] که روزانه هزاران زایر و مسافر به آن رفت‌وآمد دارند.<ref name="radiofarda"/><ref name="zamaneh"/>
بحث صیغه در حدود سال ۱۳۷۰ با سخنان [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، رئیس‌جمهوری وقت که صیغه را به عنوان راهکاری برای مقابله با معضلات جنسی جوانان مطرح کرده بود، دامن زده شد ولی این بحث به علت مخالفت‌های سنگینی که پیش‌آمد برای بیش از یک دهه به حاشیه رفت.<ref name="ebtekar" /> در سال ۱۳۸۱ نیز با طرح راه‌اندازی [[خانه عفاف]] بالا گرفت که بعد اعلام شد طراح آن دستگیرشده و خود سابقه منکراتی داشته‌است.<ref>{{یادکرد وب |عنوان =طرح‌های جایگزین خانه‌های عفاف؟! |نشانی =http://www.womeniniran.com/news/02-07-81/1-02-07-81.htm |تاریخ =۲ مهر ۱۳۸۱ |ناشر =زنان ایران}}</ref> در این بین گزارش‌های متعددی از فروش خدمات جنسی با انجام متعه ثبت شد، مثلاً در [[قم]] که روزانه هزاران زایر و مسافر به آن رفت‌وآمد دارند.<ref name="radiofarda" /><ref name="zamaneh" />


بار دیگر در سال ۱۳۸۶ [[مصطفی پورمحمدی]]، وزیر کشور خواستار رواج «صیغه» (با عنوان ازدواج موقت) با هدف «جلوگیری از شیوع فساد در جامعه» شد.<ref name="radiofarda"/><ref name="ebtekar"/> هرچند که بعداً [[غلامحسین الهام]] سخنگوی دولت اعلام کرد «سخنان اخیر وزیر کشور دربارهٔ ازدواج موقت، از جایگاه یک روحانی بوده‌است و نظر دولت نیست. این امر مربوط به دولت به عنوان [[قوه مجریه]] کشور نیست.»<ref name="hamshahrionline"/> در [[قانون حمایت از خانواده ۱۳۹۱]] در ماده ۲۱ ضمن تأکید بر آنکه نظام حقوقی [[جمهوری اسلامی ایران]] با رویکرد به محوریت و استواری روابط خانوادگی، ازدواج دائم را مبنای تشکیل خانواده می‌داند، نکاح موقت را بر اساس احکام [[شریعت]] و [[قانون مدنی]] ایران جایز دانسته و در سه حالت ثبت آن را الزامی می‌داند که عبارت از باردار شدن زوجه، توافق طرفین یا شرط ضمن عقد می‌باشد. در ماده ۵۱ عدم ثبت در این شرایط را مشابه عدم ثبت ازدواج دائم مشمول احکام کیفری برمی‌شمارد.<ref>[http://www.shora-gc.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=NEWS&ID=06dde171-9c28-48e5-ac98-0ec89d183f3b&WebPartID=6d09f0b5-ba72-4511-9dc4-b46930f2a2c3&CategoryID=8fac823a-5745-41b6-a9e2-b879c74deb7b شورای نگهبان لایحه حمایت خانواده را تأیید کرد]</ref>
بار دیگر در سال ۱۳۸۶ [[مصطفی پورمحمدی]]، وزیر کشور خواستار رواج «صیغه» (با عنوان ازدواج موقت) با هدف «جلوگیری از شیوع فساد در جامعه» شد.<ref name="radiofarda" /><ref name="ebtekar" /> هرچند که بعداً [[غلامحسین الهام]] سخنگوی دولت اعلام کرد «سخنان اخیر وزیر کشور دربارهٔ ازدواج موقت، از جایگاه یک روحانی بوده‌است و نظر دولت نیست. این امر مربوط به دولت به عنوان [[قوه مجریه]] کشور نیست.»<ref name="hamshahrionline" /> در [[قانون حمایت از خانواده ۱۳۹۱]] در ماده ۲۱ ضمن تأکید بر آنکه نظام حقوقی [[جمهوری اسلامی ایران]] با رویکرد به محوریت و استواری روابط خانوادگی، ازدواج دائم را مبنای تشکیل خانواده می‌داند، نکاح موقت را بر اساس احکام [[شریعت]] و [[قانون مدنی]] ایران جایز دانسته و در سه حالت ثبت آن را الزامی می‌داند که عبارت از باردار شدن زوجه، توافق طرفین یا شرط ضمن عقد می‌باشد. در ماده ۵۱ عدم ثبت در این شرایط را مشابه عدم ثبت ازدواج دائم مشمول احکام کیفری برمی‌شمارد.<ref>[http://www.shora-gc.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=NEWS&ID=06dde171-9c28-48e5-ac98-0ec89d183f3b&WebPartID=6d09f0b5-ba72-4511-9dc4-b46930f2a2c3&CategoryID=8fac823a-5745-41b6-a9e2-b879c74deb7b شورای نگهبان لایحه حمایت خانواده را تأیید کرد]</ref>


علاوه بر این وب‌گاه‌هایی نیز در اینترنت برای ترویج صیغه و آشنا کردن داوطلبان با یکدیگر ایجاد شده‌است. از جمله وب‌گاه‌های «صیغه دات کام»، «وبلاگ موقت» و وبلاگ «حال و هول حلال» (ستاد برگزاری اولین کنگره لذت حلال در تهران یا قم).<ref>[http://www.zanan.co.ir/social/001053.html اگر صیغه می‌شوی آف بگذار!]، ماهنامه زنان، الهه حبیبی</ref>
علاوه بر این وبگاه‌هایی نیز در اینترنت برای ترویج صیغه و آشنا کردن داوطلبان با یکدیگر ایجاد شده‌است. از جمله وبگاه‌های «صیغه دات کام»، «وبلاگ موقت» و وبلاگ «حال و هول حلال» (ستاد برگزاری اولین کنگره لذت حلال در تهران یا قم).<ref>[http://www.zanan.co.ir/social/001053.html اگر صیغه می‌شوی آف بگذار!]، ماهنامه زنان، الهه حبیبی</ref>
برخی از منابع اسلامی مطالب این‌گونه وبلاگ‌ها را «بدعت در دین» می‌دانند.<ref>[http://www.iqna.ir/fa/news_detail.php?ProdID=58807 نقدی بر نحوهٔ بازنمایی ازدواج موقت در وبلاگ‌های دینی] خبرگزاری قرآن، ۲۶ تیر ۱۳۸۵</ref>
برخی از منابع اسلامی مطالب این‌گونه وبلاگ‌ها را «بدعت در دین» می‌دانند.<ref>[http://www.iqna.ir/fa/news_detail.php?ProdID=58807 نقدی بر نحوهٔ بازنمایی ازدواج موقت در وبلاگ‌های دینی] خبرگزاری قرآن، ۲۶ تیر ۱۳۸۵</ref>


خط ۱۰۵: خط ۱۰۵:


== پیوند به بیرون ==
== پیوند به بیرون ==

[[رده:احکام اسلام]]
[[رده:احکام اسلام]]
[[رده:ازدواج]]
[[رده:ازدواج]]

نسخهٔ ‏۹ ژانویهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۲:۳۱

مُتعِه یا نکاح مُنقَطِع یا ازدواج موقت که به صیغه[۱] نیز معروف است، نوعی از ازدواج در مذهب شیعه است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با مهریه ای معلوم، بین زن و مرد بسته می‌شود و با پایان آن رابطهٔ زوجیت خودبه‌خود منقضی می‌شود. در میان مسلمانان در مورد جواز این ازدواج اختلاف نظر است. اهل سنت، اباضیه و زیدیان آن را حرام و شیعیان امامی آن را مشروع و صحیح می‌دانند. برخی در تعریف متعه را ازدواج نمی‌دانند و معتقدند در شریعت اسلام ازدواج دو نوع تعریف نشده‌است. متعه یعنی تمتع، درحالی‌که هدف از ازدواج، تشکیل خانواده است.[۲]

همچنین ادعا شده در برخی احکام و روایات شیعه این امر دارای اجر و ثواب می‌باشد.[۳]

متعه در قوانین ایران به پیروی از فقه امامیه به رسمیت شناخته شده‌است، اما در کشورهای اسلامیِ دیگر و کشورهای غربی چنین نهادی وجود ندارد.[۴]

متعه در قرآن

این نوع از ازدواج خاص مذهب شیعه است و فقهای امامیه آن را بر اساس آیه ۲۴ سوره نساء صحیح می‌دانند که در آن آمده‌است: «مهر و کابین آن زنان را که از آنان بهره‌مند شده‌اید به عنوان واجب بپردازید»[۵] اما فقهای عامه آن را نمی‌پذیرند و معتقدند این آیه در مورد استمتاع در ازدواج دائم است.[۴]

قواعد

تعیین مدت

متعه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با ازدواج دارد. مهم‌ترین ویژگی آن تعیین مدتی است که با اتمام آن ازدواج بدون نیاز به طلاق به پایان می‌رسد. این مدت حداقل و حداکثری ندارد اما برخی معتقدند در صورتی که مدت ازدواج موقت از طول عمر معمول انسان فراتر باشد ازدواج به دائم تبدیل می‌شود. صیغهٔ ازدواج موقت گفتن عبارتی به مضمون «خود را [با مهریه معین برای مدت معینی] به زوجیت تو درمی‌آورم» از سوی زن و اعلام عبارتی به مضمون «قبول می‌کنم» از سوی مرد است. بر اساس نظر مشهور این ایجاب و قبول در صورت توانایی تلفظ واژه‌های عربی حتماً باید به زبان عربی گفته شود.[۶] اما قانون مدنی ایران اشاره‌ای به عربی بودن ندارد.[۷] در عربی معمولاً از سه واژهٔ «زوجتک» یا «متعتک» یا «انکحتک» برای زن و «قبلت التزویج» یا «قبلت النکاح» برای قبول مرد استفاده می‌شود.[۸] ایجاب و قبول هم ممکن است جابجا شود یعنی مرد درخواست ازدواج را اعلام و زن موافقت را اعلام کند.[۶] برخی فقها مانند محقق حلی معتقدند اگر مدت در زمان عقد تعیین نشود قرارداد خودبخود به ازدواج دائم تبدیل شده‌است.[۹] اما بر اساس نظری دیگر در این صورت با توجه به قاعدهٔ «ما وقع لم یقصد و ما قصد لم یقع»[۱۰] عقد موقت بدون ذکر مدت باطل است و زوجیتی برقرار نشده‌است. این نظر در بین حقوق‌دانان مقبول‌تر است. فقهایی چون شهید ثانی و علامه حلی هم این نظر را داشته‌اند.[۱۱]

مدت عقد را می‌توان تمدید کرد، هم‌چنین مرد می‌تواند از ادامهٔ آن صرف‌نظر کرده و به اصطلاح مدت باقی‌مانده را بذل کند و زوجیت را به پایان برساند یا طرفین می‌توانند پس از پایان مدت آن را به ازدواج دائم تبدیل کنند.

تعیین مهریه

در ازدواج موقت نیز مثل ازدواج دائم بایستی مهریه ای تعیین گردد و مقدار آن بسته به توافق طرفین است، اما برخلاف ازدواج دائم که تعیین مهریه را می‌توان به بعد از ازدواج موکول کرد یا اصولاً توافقی بر آن نکرد، در ازدواج موقت عدم تعیین مهریه در زمان عقد موجب باطل شدن قرارداد می‌شود.[۱۲]

انقضای عقد

طلاق در متعه وجود ندارد و انقضای آن با پایان مدت یا بذل مدت است، به این معنی که مرد می‌تواند قبل از پایان مدت از بقیه زمان صرفنظر کرده و رابطهٔ زوجیت را به پایان برساند. ایلاء هم بنا به نظر مشهور در آن امکان ندارد و در مورد امکان لعان و ظهار اختلاف نظر است، بر اساس شرح لمعه لعان فقط در مورد قذف به زنا قابل اجراست.[۱۳]

ارث

در مورد وضعیت ارث در ازدواج موقت اختلاف نظر زیادی وجود دارد و چهار دیدگاه متفاوت مطرح است:[۱۴]

  • زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند مگر اینکه در هنگام عقد شرط توارث کنند. با توجه به اصل «المسلمون عند شروطهم» و برخی احادیث هم آن را تأیید کرده‌اند. این نظر را شیخ طوسی، محقق حلی، شهید اول و شهید ثانی داشته‌اند.[۱۵]
  • زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و شرط توارث هم باطل است. با توجه به اینکه ارث یک حکم شرعی است و اثبات آن به دلیل نیاز دارد. برخی احادیث هم از این دیدگاه پشتیبانی می‌کند. اکثر فقهای متأخر این نظر را داشته‌اند و برخی این را نظر مشهور دانسته‌اند.
  • زن و شوهر از یکدیگر ارث می‌برند مگر اینکه شرط عدم توارث کنند. شریف مرتضی این نظر را داشته‌است.[۱۶]
  • زن و شوهر از یکدیگر ارث می‌برند و شرط عدم توارث هم باطل است.

در قانون مدنی ایران با توجه به مادهٔ ۹۴۰ که گفته «زوجین که زوجیت آن‌ها دائم بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می‌برند.» مشخص می‌شود که در ازدواج موقت ارث وجود ندارد اما این‌که آیا می‌توان شرط ضمن عقد توارث را کرد مشخص نیست. برخی حقوق‌دانان چنین شرطی را با توجه به اصل صحت صحیح ولی برخی سکوت قانون را به معنی نبود این امکان می‌دانند و تغییر در مقررات ارث را با توجه به اینکه به منافع افراد دیگر و مصلحت اجتماعی مربوط است از طریق قرارداد ممکن نمی‌دانند.[۱۷]

مذهب

زن نمی‌تواند با غیر مسلمان و بنا به قولی غیر شیعیان دوازده‌امامی ازدواج کند و مرد هم با زن ناصبی و مشرک نمی‌تواند ازواج کند اما با اهل کتاب از جمله زرتشتیان می‌تواند ازدواج کند.[۱۸]

تعداد

ازدواج موقت زن با بیش از یک مرد در یک زمان جایز نیست اما بر اساس نظر مشهور مرد در ازدواج موقت محدودیت عددی ندارد و به هر میزان که بخواهد می‌تواند همسر موقت اختیار کند، برخلاف ازدواج دائم که به چهار همسر هم‌زمان محدود شده‌است.[۱۹]

عده

بر اساس نظر مشهور مدت عدهٔ ازدواج موقت، دو بار پاک شدن از قاعدگی پس از پایان متعه است. برای اشخاصی که با وجود یائسه نبودن قاعده نمی‌شوند، این مدت ۴۵ روز است. اما اگر شوهر در اثنای ازدواج موقت بمیرد، بر اساس نظر مشهور عده همانند ازدواج دائم سه ماه و ده روز است.[۲۰]

اجازهٔ پدر

پسر بالغ و رشید، و دختر بالغ و رشید و غیر باکره در امر ازدواج استقلال دارند و هیچ‌کس حتی پدر بر آن‌ها ولایتی ندارد. هم‌چنین پدر و جد پدری بر فرزند صغیر و فرزند بالغ دیوانه یا سفیه (کم‌عقل) خود ولایت در ازدواج دارند و می‌توانند در صورت نبود مفسده او را به ازدواج دیگری درآورند.[۲۱] و بنا به نظر مشهور آن پسر یا دختر پس از بلوغ نمی‌تواند ازدواج را برهم بزند.[۲۲]

اما در مورد ولایت پدر (و جد پدری) بر نکاح دختر بالغ (بنا به نظر مشهور نُه سالهٔ قمری) باکرهٔ رشیده (غیر سفیه) اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی ولایت پدر بر دختر رشید را نپذیرفته و ازدواج را بر عهدهٔ خود دختر می‌دانند، گروهی دیگر به ولایت مشترک پدر و دختر معتقدند یعنی برای ازدواج هم ارادهٔ دختر و هم اجازهٔ پدر را لازم می‌دانند و هیچ‌یک از آن‌ها به‌طور مستقل نمی‌تواند عقد ازدواج را جاری کند، برخی هم بین نکاح دائم و موقت تفاوت نهاده و در نکاح دائم دختر را مستقل و در نکاح منقطع، غیرمستقل می‌دانند، یا برعکس در نکاح دائم غیرمستقل و در نکاح منقطع مستقل می‌دانند و دسته‌ای دیگر هم ولایت را به‌طور کامل بر عهدهٔ پدر می‌دانند و حقی برای دختر در ازدواج قائل نیستند.

محقق حلی در کتاب شرائع‌الاسلام (قرن هفتم) نظر مشهور و دیدگاه خود را عدم ولایت پدر بر دختر رشیده باکره ذکر می‌کند و از سه نظر اقلیت دیگر یاد می‌کند: اول؛ به گفتهٔ شیخ مفید در مقنعه و ابوصلاح حلبی در الکافی هم اجازهٔ پدر و هم رضایت دختر هر دو باید احراز شود، دوم نظر شیخ طوسی در النهایه و ابن براج در المهذب که امر را مثل مورد ازدواج صغیر به‌طور کامل بر عهدهٔ پدر دانسته و حقی برای دختر قائل نیستند؛ و سوم گروهی که استقلال دختر در ازدواج موقت را به رسمیت شناخته ولی در ازدواج دائم او را محتاج اجازه از پدر می‌دانند و برعکس.[۲۳] شمس‌الدین عاملی (شهید اول) در لمعه (قرن هشتم) و زین‌الدین عاملی (شهید ثانی) در شرح لمعه (قرن دهم) هم نظر صحیح‌تر را عدم ولایت پدر بر دوشیزهٔ بالغ و رشیده و عدم لزوم حضور ولی در هنگام ازدواج نوشته‌اند.[۲۴] روح‌الله خمینی هم در تحریرالوسیله (قرن چهاردهم) این چهار نظر را شرح داده و احتیاط را در کسب اجازه هم از پدر و هم از جد پدری دانسته‌است.[۲۵]

اما حتی فقهایی که ولایت پدر بر دختر را می‌پذیرند اتفاق نظر دارند که اگر پدر با وجود تمایل دختر وی را از ازدواج با همتای[۲۶] خود منع کند ولایت او بدون تردید ساقط می‌شود که در اصطلاح آن را «عضل» می‌نامند.[۲۷]

در بین فقهای معاصر سید روح‌الله خمینی، شبیری زنجانی، جواد تبریزی، نوری همدانی و سید علی سیستانی[۲۸] فتوا داده‌اند که باید اجازهٔ پدر اخذ شود. مکارم شیرازی، اراکی، فاضل لنکرانی، صافی گلپایگانی، وحید خراسانی، ابوالقاسم خویی،[۲۹] سید صادق شیرازی[۳۰] و سید علی خامنه‌ای[۳۱] گرفتن اجازه از پدر را «احتیاط واجب» دانسته‌اند (نظر احتیاطی به این معناست که فقیه به قطعیت در موضوع نرسیده و حکم یا فتوا صادر نمی‌کند ولی بر اساس اصل «احتیاط» آن را توصیه می‌کند). اما سید محمدرضا گلپایگانی، محمدصادق روحانی،[۳۲] سید محمد حسینی شاهرودی،[۳۳] محمد صادقی تهرانی و عبدالکریم موسوی اردبیلی[۳۴] محمدعلی گرامی معتقدند که اجازهٔ پدر برای دختر بالغ (بر اساس نظر مشهور نه سالهٔ قمری) که خیر و صلاح خود را تشخیص می‌دهد، لازم نیست. به گفتهٔ محمدتقی مدرسی هم احتیاط در اجازه است اما بر اساس نظر قوی‌تر کسی که ادارهٔ زندگی خود را در دست دارد از ولایت خارج شده و نیازی به اجازه ندارد.[۳۵] محمدسعید حکیم در استفتائی در مورد اجازهٔ ازدواج دختر باکره به شرط عدم دخول بدون اذن پدر، آن را صحیح دانسته‌است.[۳۶][۳۷]

دلایل مخالفان و موافقان

مخالفان

انتقادات بر صیغه بر پایه مواردی چون ایجاد تبعیض‌های اجتماعی و حقوقی علیه زنان، مغایرت با اسلام، «کلاه شرعی» بودن برای روسپی‌گری، رواج بیماری‌های‌آمیزشی مانند ایدز، نقض حقوق کودک حاصل از صیغه، ازهم‌پاشیدن خانوادهها است.

  • از نظر فرهنگی، در جامعه ایران بسیاری «صیغه» را نوعی «کلاه شرعی» برای روسپی‌گری می‌دانند.[۳۸] روسپی‌گری در ایران جُرم بوده و مجازات شلاق دارد اما خواندن یک متن صیغه از جانب عاقد، آن را شرعی می‌کند.[۳۹]
  • منتقدان معتقدند که صیغه موجب ایجاد تبعیض‌های اجتماعی و حقوقی علیه زنان می‌شود. زیرا در قوانین «صیغه» منافع مرد بر منافع زن برتری دارد و می‌افزاید: «در این‌جا فقط لذت جنسی مرد در نظر گرفته شده‌است نه زن.[۳۸] همچنین ازدواج موقت موجب نقض حقوق زنان می‌شود زیرا در ازدواج موقت، زنان از مردان ارث نمی‌برند و مرد ملزم به پرداخت نفقه نیست.[۴۰] فاطمه صادقی معتقد است صیغه می‌تواند موجب انقیاد برخی زنان شود زیرا تعدد زوجات به دنبال خواهد داشت اما در عین حال ممکن است مشکلات دسته‌ای دیگر از زنان را حل کند. نکته مورد تأکید باید این باشد که ازدواج موقت چه نفعی برای زنان دارد و شان اجتماعی زنان در این پدیده چقدر مورد توجه جامعه قرار می‌گیرد. او همچنین درمورد تفاوت فلسفه رایج دربارهٔ صیغه در گذشته و موافقان فعلی ترویج آن هشدار می‌دهد و بررسی کارشناسی را ضروری می‌داند.[۴۱]
  • مخالفان معتقدند اغلب مردان متأهل برای صیغه اقدام می‌کنند که این امر موجب فروپاشی خانوادهها می‌شود.[۴۲]
  • یکی دیگر از مشکلات مربوط به کودک این است که از آنجا که ثبت صیغه الزامی نیست، زنانی که باردار می‌شوند، نمی‌توانند ثابت کنند بچه از شوهر موقت است. چنان‌که طبق اعلام نماینده قوه قضائیه، تعداد زیادی پرونده در دادگاه‌ها وجود دارد که بعد از بارداری زن، مرد خود را پنهان کرده‌است یا بچه را انکار می‌کند.[۴۲]
  • مینو محرز، پزشک متخصص بیماری‌های عفونی و ایدز معتقد است «از آنجایی که در ازدواج موقت، فرد محدود به یک شریک جنسی نشده و می‌تواند از این طریق، چند شریک جنسی داشته باشد، احتمال شیوع بیماری‌های مقاربتی افزایش می‌یابد. در شرایط فعلی و با دانش ناکافی مردم جامعه در خصوص بیماری‌های مقاربتی، ترویج ازدواج موقت کار غلطی به نظر می‌رسد.»[۴۲]
  • برخی مخالفان معتقدند «فرهنگ جامعه ما فرهنگ ازدواج دایم است». به جای ترویج ازدواج موقت برای جوانان باید مشکلات ازدواج دایم آنان را حل کرد. رواج صیغه موجب خلل وارد شدن به ازدواج دائم و شرعی کردن مشکل «روابط دختر و پسر در جامعه اسلامی» می‌شود.[۴۱]

مخالفان در اسلام

مخالفان در بحث‌های درون‌دینی، با استناد به دستورها و سنت پیامبر، متعه را حرام می‌دانند. عمده‌ترین استناد اهل سنت در مورد حرمت ازدواج موقت بر تحریم آن به واسطه سنت و احادیث پیامبر است. آنان دلیل مخالفت خود نسبت به ازدواج موقت را، «نَسخ» ذکر می‌کنند و معتقدند که ازدواج موقت به استناد تعدادی از آیات قرآن و همچنین حدیثی صریح از پیامبر منسوخ است. از جمله اینکه زن در ازدواج موقت زوجه نیست برای آنکه از شرایط زوجیت این است که ارث ببرد و بتوان او را طلاق داد و در آن لعان و ظهار جاری شود و دارای عدّه باشد و حق نفقه داشته باشد و حال آنکه هیچ‌یک از این شرایط در ازدواج‌موقت نیست و از تمام شوؤن زوجیت محروم است. همچنین ازدواج موقت ارث ندارد و زوجه دائم ارث دارد و با توجه به ارث زوجین، چون در ازدواج موقت زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند، پس قرآن ناسخ ازدواج موقت است. علاوه بر آن چون ازدواج موقت طلاق ندارد و طلاق هم از لوازم زوجیت است پس متعه زوجه نیست و چون زوجه نشد، آیه طلاق ناسخ آیه متعه می‌باشد در صورتی‌که اگر متعه زوجه بود، باید بتوان آن را طلاق داد و حال آن که در ازدواج موقت طلاق ندارد.[نیازمند منبع]

موافقان

موافقان ازدواج موقت نیز استدلال‌هایی را در دفاع از آن مطرح کرده‌اند:[۴۳]

  • متعه از گسترش روابط آزاد جلوگیری می‌کند. روابط آزاد مغایر برخی مذاهب است و تعهدات قانونی برای طرفین ایجاد نمی‌کند. این مزیت به ویژه در مورد فرزندان حاصل از ازدواج موقت مطرح است که تمام حقوق فرزندان ازدواج عادی را دارند در حالی‌که فرزندان روابط آزاد حرام‌زاده محسوب شده و از حمایت‌های قانونی و اجتماعی بی‌بهره‌اند.
  • از ازدواج موقت می‌توان به عنوان یک دورهٔ آزمایشی برای تصمیم‌گیری در مورد امکان زندگی مشترک استفاده کرد.
  • ازدواج موقت برای کسانی که امکان تشکیل خانواده یا قصد فرزند آوری، به هر دلیل به ویژه دلایل مالی، ندارند راهی برای ارضای نیازهای عاطفی یا جنسی فراهم می‌کند. در این زمینه مدافعان به پیشنهادها برتراند راسل فیلسوف انگلیسی و قاضی آمریکایی دادگاه نوجوانان قاضی لیندسی یاد می‌کنند که پیشنهاد تعریف انواع مشابهی از ازدواج به نام ازدواج موقتی یا زناشویی رفاقتی را برای جوانان و دانشجویان کرده بودند.
  • زنانی که شوهران خود را از دست داده‌اند و به علت شرم و حیا از خانواده همسر خود یا داشتن فرزندان بزرگ نمی‌توانند ازدواج دائم داشته باشند پس از گذراندن عده می‌توانند با ازدواج موقت نیازهای جنسی خود را رفع کنند.
  • ازدواج موقت در دورهٔ نامزدی برای افراد و خانوادهایی که به مسائل شرعی پایبندند راه حلیست که امکان معاشرت و مراودات میان دو طرف را برقرار می‌کند.
  • به دلیل آنکه این عقد دارای قواعد و چهار چوب و زمان مشخصی است مانع از فحشاء و روسپیگری در جامعه می‌شود و به دلیل وجود همین قواعد می‌تواند تاحدودی احتمال انتقال بیماری‌های مقاربتی را که در نتیجه ارتباطات بی‌قاعده می‌باشد را کاهش دهد.

تاریخچه تحریم متعه

در زیر نمونه‌ای از یک رویداد تاریخی از کتاب اخبارالطوال دینوری در مورد تحریم متعه (صیغه) آورده شده‌است.

. . . و در این نبرد (جلولا) بسیاری مردان کشتند و زنان و کودکان بسیاری نیز به اسارت گرفتند پس از چندی ماه که اسرا به مدینه رسیدند خلیفه زمان (عمر) دید زنان همه آبستن شده، علت را پرسید گفتند متعه (صیغه) سربازان بودند، سپس (عمر) مکرر گفت که از فرزندان این زنان به خداوند پناه می‌برم و (گفت) زین پس دیگر این فعل (متعه) در ممالک اسلامی جایز نمی‌باشد (اخبار الطوال، ص 123).[۴۴][۴۵]

متعه در جمهوری اسلامی ایران

بحث صیغه در حدود سال ۱۳۷۰ با سخنان علی اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهوری وقت که صیغه را به عنوان راهکاری برای مقابله با معضلات جنسی جوانان مطرح کرده بود، دامن زده شد ولی این بحث به علت مخالفت‌های سنگینی که پیش‌آمد برای بیش از یک دهه به حاشیه رفت.[۴۱] در سال ۱۳۸۱ نیز با طرح راه‌اندازی خانه عفاف بالا گرفت که بعد اعلام شد طراح آن دستگیرشده و خود سابقه منکراتی داشته‌است.[۴۶] در این بین گزارش‌های متعددی از فروش خدمات جنسی با انجام متعه ثبت شد، مثلاً در قم که روزانه هزاران زایر و مسافر به آن رفت‌وآمد دارند.[۳۸][۳۹]

بار دیگر در سال ۱۳۸۶ مصطفی پورمحمدی، وزیر کشور خواستار رواج «صیغه» (با عنوان ازدواج موقت) با هدف «جلوگیری از شیوع فساد در جامعه» شد.[۳۸][۴۱] هرچند که بعداً غلامحسین الهام سخنگوی دولت اعلام کرد «سخنان اخیر وزیر کشور دربارهٔ ازدواج موقت، از جایگاه یک روحانی بوده‌است و نظر دولت نیست. این امر مربوط به دولت به عنوان قوه مجریه کشور نیست.»[۴۲] در قانون حمایت از خانواده ۱۳۹۱ در ماده ۲۱ ضمن تأکید بر آنکه نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با رویکرد به محوریت و استواری روابط خانوادگی، ازدواج دائم را مبنای تشکیل خانواده می‌داند، نکاح موقت را بر اساس احکام شریعت و قانون مدنی ایران جایز دانسته و در سه حالت ثبت آن را الزامی می‌داند که عبارت از باردار شدن زوجه، توافق طرفین یا شرط ضمن عقد می‌باشد. در ماده ۵۱ عدم ثبت در این شرایط را مشابه عدم ثبت ازدواج دائم مشمول احکام کیفری برمی‌شمارد.[۴۷]

علاوه بر این وبگاه‌هایی نیز در اینترنت برای ترویج صیغه و آشنا کردن داوطلبان با یکدیگر ایجاد شده‌است. از جمله وبگاه‌های «صیغه دات کام»، «وبلاگ موقت» و وبلاگ «حال و هول حلال» (ستاد برگزاری اولین کنگره لذت حلال در تهران یا قم).[۴۸] برخی از منابع اسلامی مطالب این‌گونه وبلاگ‌ها را «بدعت در دین» می‌دانند.[۴۹]

پانویس

  1. «ثبت ازدواج‌های یک ساعته با 50 هزار تومان». پایگاه خبری تحلیلی خرداد. ۲۰۱۵-۰۶-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۶-۰۸.
  2. «لایحهٔ حمایت از مردان خانواده!، زینب پیغمبرزاده». ماهنامه زنان (بازنشر در وبگاه تغییر برای برابری). ۲۸ مهر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۴-۰۳-۲۶. دریافت‌شده در ۸ آوریل ۲۰۰۸.
  3. [آیا طلبه‌ها بیش از دیگران صیغه می‌کنند؟ «http://www.dw.com/fa-ir/آیا-طلبهها-بیش-از-دیگران-صیغه-میکنند/a-17582848»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ صفایی، ص ۲۴
  5. ... فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَریضَةً … (نساء (۴) ۲۴)
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ شرح لمعه، ص ۳۲۲
  7. مادهٔ ۱۰۶۲ قانون مدنی: «نکاح واقع می‌شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید».
  8. المختصر النافع، ص ۲۸۸
  9. المختصر النافع، ص ۲۸۹
  10. آنچه اتفاق افتاده خواسته نشده و آنچه خواسته شده، اتفاق نیفتاده
  11. صفایی، ص ۲۵
  12. شرح لمعه ص ۳۳۵؛ المختصر النافع ص ۲۸۹؛ مادهٔ ۱۰۹۵قانون مدنی
  13. شرح لمعه، صص ۷–۳۳۶، المختصر النافع، ص ۲۸۹
  14. صفایی، ص ۲۶–۲۷
  15. شرح لمعه، ص ۳۳۷؛ المختصر النافع، ص ۲۸۹
  16. مختصرالنافع، ص ۲۸۹
  17. صفایی، ص ۲۷
  18. شرح لمعه، ص ۳۳۳؛ شرائع‌الاسلام ص ۵۲۵
    مادهٔ ۱۰۵۹ قانون مدنی ایران: «نکاح مسلمه با غیر مسلم جایز نیست.»
  19. شرح لمعه، ص ۳۳۱
  20. شرح لمعه ص ۳۳۷؛ المختصر النافع، ص ۲۹۰؛ قانون مدنی مواد ۱۱۵۴ و ۱۱۵۲
  21. شرح لمعه ص ۳۲۳
  22. شرائع‌الاسلام ص ۵۰۲؛ تحریرالوسیله، اولیای عقد مسئلهٔ ۵
  23. شرائع‌الاسلام ص ۵۰۲؛ المختصر النافع، ص ۲۷۶–۲۷۷
  24. شرح لمعه ص ۳۲۲–۳۲۳
  25. تحریرالوسیله، اولیای عقد مسئلهٔ ۲
  26. همتا یا کفو بنا به نظر مشهور فقهای شیعه به معنی مسلمان بودن و شیعهٔ دوازده‌امامی بودن برای مرد است. گروهی گفته‌اند که فقط اسلام کافی‌ست و گروهی توانایی پرداخت نفقه (در مورد ازدواج دائم) را هم به آن اضافه کرده‌اند.
  27. شرح لمعه ص ۳۲۳؛ شرائع‌الاسلام ص ۵۰۲؛ تحریرالوسیله، اولیای عقد مسئلهٔ ۲
  28. http://www.sistani.org/local.php?modules=nav&nid=3&bid=23&pid=1738
  29. حاج سید ابوالقاسم موسوی خوئی، رسالهٔ توضیح‌المسائل، کتابفروشی لطفی، چاپ یازدهم، ۱۳۹۵ ه‍. ق، ص ۴۴۷، مسئلهٔ ۲۳۸۵
  30. مؤسسه فرهنگی رسول اکرم صلی الله علیه وآله
  31. http://www.leader.ir/langs/FA/tree/5/index.php
  32. پاسخ به استفتاءات
  33. http://www.shahroudi.net/5etegad/setef08.htm#«%20احکام%20نکاح%20
  34. احکام و مسائل - رساله توضیح المسائل
  35. اولیاء العقد سماحة آیت‌الله العظمی السید محمد تقی المدرسی
  36. زواج المتعه استفتاء
  37. «ازدواج موقت (اذن پدر)». پایگاه مرکز ملی پاسخگویی به مسائل دینی. دریافت‌شده در اردیبهشت ۹۳. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  38. ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ ۳۸٫۲ ۳۸٫۳ نگاه تازه؛ «صیغه با شرایط معین!» رادیوفردا
  39. ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ ثوابِ بوسه در ازدواج موقت، رادیوزمانه
  40. «ترویج ازدواج موقت» و موانع شرعی و عرفی، بی‌بی‌سی فارسی
  41. ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ ۴۱٫۲ ۴۱٫۳ مخالفان ازدواج موقت چه می‌گویند، روزنامه ابتکار، ۱۳۸۶/۰۴/۱۲
  42. ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ ۴۲٫۲ ۴۲٫۳ پرونده کوچک خوشبختی!، همشهری آنلاین
  43. صفایی، ص ۲۹–۲۷
  44. دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود. اَخبارُالطّوال. ترجمهٔ محمود مهدوی دامغانی. چاپ اوّل. تهران: نشر نی، ۱۳۶۴. ص 123
  45. الاخبار الطوال، ابی حنیفه احمد بن داود الدینوری، چاپ مصر، بنفقه المکتبه العربیه بغداد، ص 123. تاریخ طبع ندارد. طبع لیدن کتاب با مقدمه و فهارس و اختلاف قرائات آن در 1888 و 1912 منتشر شده‌است.
  46. «طرح‌های جایگزین خانه‌های عفاف؟!». زنان ایران. ۲ مهر ۱۳۸۱.
  47. شورای نگهبان لایحه حمایت خانواده را تأیید کرد
  48. اگر صیغه می‌شوی آف بگذار!، ماهنامه زنان، الهه حبیبی
  49. نقدی بر نحوهٔ بازنمایی ازدواج موقت در وبلاگ‌های دینی خبرگزاری قرآن، ۲۶ تیر ۱۳۸۵

منابع

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون