قتل فرخنده ملک‌زاده

فرخنده ملکزاده
زادهٔ	کابل، افغانستان
درگذشت	۲۸ حوت ۱۳۹۳ ۱۹ مارس ۲۰۱۵ مسجد شاه دوشمشیره، ده افغانان، کابل
مدفن	گورستان ۵۰۰ فامیلی کابل

فرخنده ملکزاده دختر ۲۷ سالهٔ افغان، از اهالی کابل که به اتهام سوزاندن قرآن در مسجد شاه دوشمشیره در تاریخ ۲۸ حوت (اسفند) ۱۳۹۳ در پی حمله صدها تن از مردان خشمگین کشته و سپس جسدش در بستر خشک دریای کابل سوزانده شد. انتشار فیلم‌های کوتاهی از لحظات حمله به وی که بیشتر با تلفن همراه گرفته شده‌است، بازتاب‌های فراوانی در رسانه‌های جهان به‌دنبال داشت.

در پی قتل این دختر اعتراضات زیادی در فضای مجازی افغانستان شکل گرفت. فرخنده سه روز بعد در حالی که تعدادی از زنان تابوت او را بر دوش داشتند به خاک سپرده شد.

در کابل، هرات، بلخ و چند شهر بزرگ افغانستان معترضین با برپایی تجمعات اعتراضی و راه‌پیمایی خواستار مجازات عاملان قتل او شدند…

«فرخنده» در داخل و خارج از افغانستان، به‌عنوان نماد مظلومیت زنان افغانستانی شناخته شد و هشتگ «من فرخنده هستم» در فیس‌بوک و سایر شبکه‌های اجتماعی به عنوان شعار اعتراضی مردم صدها بار منتشر شد.

شرح ماجرا

پرونده:Farkhondeh.jpg

ضرب و شتم فرخنده ملکزاده

ساعت ۳ بعد از ظهر روز پنج شنبه ۲۸ حوت، ملای مسجد موسوم به شاه دو شمشیره، در مرکز کابل، فریاد زد که یک زن قرآن را آتش زده‌است. پس از آن مردان خشمگین از چهار گوشه مسجد به داخل مسجد شتافته و او را مورد ضرب و شتم قرار دادند.

فیلم‌های منتشر شده از لحظات حمله به فرخنده ملکزاده نشان می‌دهد که فرخنده بارها به کسانی که او را کتک می‌زنند گوشزد کرده‌است که وی قرآن را نسوزانده، اما مردان خشمگین بدون توجه به ادعای او به ضرب و شتم فرخنده می‌پردازند.

تصاویر نشان می‌دهد که لحظه به لحظه به‌شمار جمعیت خشمگین افزوده می‌شود و مردان زیادی با سنگ، چوب و اشیای پیرامونشان به فرخنده حمله می‌کنند.

یکی از فیلم‌های گرفته شد نشان می‌دهد که پلیس برای پراکنده‌ساختن مردم اقدام به شلیک هوایی کرده‌است، مردم از صحنه پراکنده می‌شوند اما در فیلم‌ها مشخص نیست که مردم چگونه دوباره به سمت او یورش آورده و چرا پلیس اینبار مداخله نکرده‌است.

عکس‌ها و فیلم‌ها منتشر شده نشان می‌دهند که فرخنده درحالیکه سرش شکسته و صورتش خون‌آلود است، از مردم کمک می‌خواهد اما او دقایقی بعد به علت شدت جراحات جانش را از دست می‌دهد.

مردان خشمگین به رهبری یک پسر جوان به نام اجمل لطف «عرب» پس از کشته شدن فرخنده ملکزاده، با خودرو از روی جسد او رد می‌شوند و پس از دقایقی جسد او را در بستر خشک رودخانه کابل به آتش می‌کشند. تصاویر همچنان نشان می‌دهد که مردان خشمگین لباس‌های خود را برای شعله‌ور شدن هر چه بیشتر آتش روی جسد فرخنده می‌اندازند. پلیس و آتش‌نشانی سپس جسد فرخنده را از محل حادثه انتقال می‌دهند. پلیس تا حال چندین تن را به این اتهام دستگیر نموده و هنوز هم در صدد دستگیری رهبری‌کننده این قضیه، اجمل لطیف عرب هستند. او بعد از قتل از صحنه فرار کرده‌است.

ادعای روانی بودن فرخنده ملکزاده

ساعاتی اندکی پس از این روی‌داد، تلویزیون خصوصی طلوع اعلام کرد که به گفته خانواده فرخنده دخترشان از ۱۶ سالگی بدین‌سو بیمار روانی بوده‌است. اما با گذشت ۲۴ ساعت از این حادثه و روشن شدن زوایای مختلف آن، خانواده فرخنده اعلام کردند که به دلیل ترس از جان و توصیه پلیس، گفته‌اند که دخترشان روانی است. خانواده فرخنده به رسانه‌ها گفتند که دخترشان روانی نیست و قرآن را نیز آتش نزده‌است.

کشف ابعاد واقعی ماجرا

پلیس کابل با گذشت سه روز از حادثه‌ای که منجر به قتل فرخنده شد، نتایج تحقیقات و بررسی‌های ابتدایی‌اش را منتشر کرد. وزیر داخله افغانستان نورالحق علومی اعلام کرد که هیچ اثری از آتش زدن قرآن در محل حادثه پیدا نشده، بلکه ادعای دروغین یک ملای «تعویذنویس»، منجر به احساساتی شدن مردمی شده‌است که در پیرامون مسجد شاه دو شمشیره حضور داشتند.

وزیر داخله افغانستان اعلان کرد که فرخنده کاملاً بی‌گناه بوده، اما در صورت ارتکاب جرم نیز باید توسط پلیس دستگیر و به وسیله مراجع قانونی مجازات می‌شد نه توسط مردم. وزارت حج و افغانستان نیز تأکید کرد که فرخنده مرتکب هیچ جرمی نشده‌است.

رسانه‌ها به نقل از منابع رسمی مختلف اعلام کردند که فرخنده در آن روز به یک ملای تعویذ نویس گوشزد کرده بود که عمل تعویذنویسی مغایر آموزه‌های دینی در اسلام است، پس از آن این تعویذ نویس برآشفته شده و پس از یک درگیری لفظی کوتاه با فرخنده به او اتهام می‌زند که وی قرآن را آتش زده و مردم خشمگین نیز او را به قتل می‌رسانند. اگر تحقیقات پلیس در این زمینه به تأیید نهایی برسد فرخنده شهید مظلوم امر به معروف و نهی از منکر یا همان آزادی بیان و نقد به یک «دعانویس» گردیده‌است.

اعتراضات مردمی

پس از وقوع این حادثه اعتراضات بسیاری توسط مردم در شبکه‌های اجتماعی انجام شد. صفحه فیسبوک محمد ایاز نیازی روحانی‌ای که در خطبه‌های نماز جمعه کابل به باور برخی موضع سهل انگارانه‌ای دربارهٔ کشته شدن فرخنده داشت مورد هجوم و سیل کامنت‌های مخالفان قرار گرفت و حتی پس از اینکه او در ویدئویی جداگانه موضع خود را خواست توجیه کند سطح اعتراضات کم نشد تا اینکه مجبور به بستن صفحه خود شد. مرد جوان افغانی نیز به نام رضا محبی به حمایت از خون بی‌گناه این دختر قرآن را به آتش کشید. در روز خاک‌سپاری فرخنده مراسم خاک‌سپاری نمادینی در شهر هرات انجام گرفت. فردای روز خاک‌سپاری اهالی کابل با فراخوان «حزب همبستگی افغانستان» در کنار مسجد شاه دو شمشیره راهپیمایی کردند و این جاده با تلاش آن‌ها جاده شهید فرخنده نام گرفت. اشتراک کنندگان در جایی که فرخنده به آتش کشیده شده بود نهالی را کاشتند و آن را «نهال فرخنده» نامیدند. این حزب در شهر جلال‌آباد نیز برای دادخواهی فرخنده گردهمایی‌ای داشتند. فعالان جامعه مدنی و شهروندان اکثر شهرهای افغانستان نیز تجمعات اعتراضی برگزار کردند. دامنه اعتراضات گسترده بود و اکثر شهرهای جهان شاهد گردهمایی‌های اعتراضی بودند.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Murder of Farkhunda». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در مارس ۲۰۱۵.
• مرگ ″فرخنده″ و مقابله افغانستان با دعانویسان و جادوگران
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Lynching in Afghanistan». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در مارس ۲۰۱۵.