سوگیری تأییدی

سوگیری تأییدی (به انگلیسی: Confirmation bias) گرایش به جستجو در اطلاعات یا تعبیر کردن آن به نحوی است که باورها یا فرضیه‌های خود شخص را تأیید کند. سوگیری تاییدی، یکی از انواع سوگیری شناختی محسوب می‌شود و از جمله خطاهایی است که به شکل سیستماتیک، در استدلال‌ورزی استقرایی مشاهده می‌شود. زمان‌هایی که این سوگیری خود را بیشتر از همه نشان می‌دهد، یکی زمانی است که فرد هنگام جمع‌آوری یا یادآوری اطلاعات به شکل گزینشی عمل می‌کند و دیگری وقتی است که فرد شواهد مبهم را به عنوان تاییدی بر موضع فعلی‌اش تعبیر می‌کند. سوگیری تاییدی در خصوص موضوعات هیجان‌برانگیز‌ یا در مورد باورهایی که فرد نسبت به آن‌ها تعصب دارد، به شکل شدیدتری مشاهده می‌شود.

از این سوگیری برای توضیح پدیده‌های شناختی مختلفی استفاده می‌شود که این پدیده‌ها از آن جمله‌اند: قطبی شدن نگرش (که در آن اختلاف نظر اعضای گروه، با مراجعه به مجموعه‌ی یکسانی از شواهد بیشتر می‌شود)، ثبات باور (که در آن، باور فرد به یک گزاره، با ارائه شواهد نقض، مستحکم‌تر می‌شود)، اثر تقدم غیرمنطقی (که در آن فرد به اطلاعاتی که زودتر با آن‌ها مواجه شده بیشتر اتکا می‌کند) و همبستگی خیالی (که در آن فرد بین متغیرها یا رویدادهای غیرمرتبط، نوعی از همبستگی را پیدا می‌کند).

انواع

سوگیری تاییدی با آنچه که معمولاً پیش‌گویی خودمحقق‌کننده خوانده می‌شود، متفاوت است. در پیش‌گویی خودمحقق‌کننده، انتظارات فرد، روی نحوه رفتار او اثر می‌گذارد به طوری که این رفتار جدید، خود به محقق شدن نتیجه مورد انتظار پیش‌گویی ختم می‌شود. در طرف مقابل، سوگیری تاییدی ناشی از چگونگی پردازش اطلاعات است. به عبارتی سوگیری تاییدی، گرایشی در افراد است که هنگام جستجوی شواهد، تفسیر آن‌ها یا به یادآوردن‌شان از حافظه، به سمت حفظ باورهای فعلی متمایل می‌شوند.

سوگیری در جستجوی اطلاعات

پژوهش‌ها بارها نشان داده‌اند که افراد متمایل‌اند تا فرضیه‌ها را به شکلی یک‌جانبه به آزمایش بگذارند، به گونه‌ای که به دنبال شواهدی بگردند که با فرضیه فعلی‌شان سازگار است. افراد به جای آنکه در میان تمام شواهد مرتبط جستجو کنند، پرسش‌شان را به گونه‌ای صورت‌بندی می‌کنند که پاسخی مثبت در تایید نظریه‌شان دریافت کنند. به عنوان مثال، اگر فردی که حدس می‌زند عدد مورد نظرش ۳ است، قرار باشد با یک سؤال آری یا خیر به جواب دست پیدا کند،‌ می‌تواند بپرسد: "آیا عدد فرد است؟" افراد این نوع پرسش را که «آزمون مثبت» نامیده می‌شود به آزمون منفی همچون "آیا عدد زوج است؟" ترجیح می‌دهند، با وجود اینکه هر دو آزمون، می‌توان اطلاعات مشابهی را به دست دهد.

ترجیح آزمون مثبت، به خودی خود یک سوگیری محسوب نمی‌شود چرا که آزمون مثبت هم می‌تواند بسیار اطلاعات‌بخش باشد. اگرچه در ترکیب با برخی اثرهای دیگر، این استراتژی می‌تواند به تایید شدن باورها و فرضیه‌های فعلی منجر شود، صرف نظر از اینکه آن باورها درست باشند یا نه. در جهان واقع، معمولاً شواهد پیچیده و درهم‌تنیده‌اند. به عنوان مثال، چندین تصور متناقض و ناسازگار درباره یک فرد، همگی می‌توانند با تمرکز کردن بر بخشی محدود از جنبه‌های رفتاری او تایید شوند؛ بنابراین هر نوع جستجویی برای پیدا کردن شواهدی در حمایت یک فرضیه خاص، محتمل است که موفقیت‌آمیز باشد. مثالی از این ماجرا، زمانی است که صورت‌بندی یک پرسش، می‌تواند به شکل قابل توجهی پاسخ افراد را تغییر دهد. به عنوان مثال، اگر از افراد پرسیده شود: "آیا از زندگی اجتماعی خود راضی هستید؟" افراد سطح بالاتری از رضایت را گزارش می‌دهند تا زمانی که از آن‌ها پرسیده شود: "آیا از زندگی اجتماعی خود ناراضی هستید؟"

حتی یک تغییر کوچک در جمله‌بندی پرسش،بر شیوه جستجوی افراد در بین داده‌های موجود و در نتیجه بر نتیجه‌ای که به آن دست می‌یابند اثر می‌گذارد. این موضوع به خوبی با استفاده از یک پرونده حضانت خیالی نشان داده شده است. شرکت‌کنندگان در پژوهش، می‌خوانند که والد ۱، به شکلی معتدل واجد شرایط برای سرپرستی کودک است. والد ۲، ترکیبی از ویژگی‌های برجسته‌ی مثبت و منفی را داراست: رابطه بسیار صمیمانه‌ای با کودک دارد، اما شغل‌ش ایجاب می‌کند که کودک را مرتباً جابه‌جا کند. شرکت‌کنندگانی که از آن‌ها پرسیده شده بود "کدام والد باید حضانت کودک را به دست بیاورد؟" اکثراً در جستجوی ویژگی‌های مثبت برآمده و والد ۲ را انتخاب کردند. در طرف مقابل شرکت‌کنندگانی که از آن‌ها پرسیده شده بود "حضانت کودک باید از کدام والد سلب شود؟" اکثر آن‌ها در جستجوی ویژگی‌های منفی برآمده و در نتیجه حضانت را از والد ۲ سلب کردند.

جستارهای وابسته

• نقل قول ناقص
• انکارگرایی
• تفسیر به رأی
• واکنش سمل‌ویس