ذوالنون مصری

با ذوالنون اشتباه نشود.

مقبره ذوالنون مصری در شهر مردگان قاهره.

ذوالنون مصری (شیخ ابوالفیض ثوبان ابن ابراهیم ) (زاده: ۱۸۰ قمری - درگذشت:۲۴۶ قمری) از بزرگان صوفیان در مصر بود. وی در شهر اخمیم مصر در کنار رود نیل به دنیا آمده و در شهر مردگان(العرفه) در جنوب شرقی قاهره دفن شده‌است.

اصل او نوبی بود و مدتی را در دمشق و انطاکیه گذراند و در مکه نزد زهاد و محدثان اقامت گزید. پاره‌ای از منابع از سفر او به بغداد نیز گزارش داده‌اند.علت این سفر را این‌گونه نوشته اند که وی در برخی از علوم تصنیفاتی کرد که سبب شد مردم مصر به انکار او برخیزند و به او تهمت بزنند که علومی را مستحدث کرده که صحابه درباره آن‌ها سخن نگفته‌اند. از این رو ، وی را به زندقه منسوب ساختند و از او در نزد متوکل خلیفه عباسی سخن چینی بسیاری کردند و متوکل او را به بغداد احضار کرد و ۴۰ روز در زندان نگاهداشت ولی در چند جلسه مباحثه‌ای که باوی داشت متوکل توبه کرده بسیار گریست و او را گرامی داشت. و سرانجام خلیفه او را با اکرام به مصر بازگردانید.

ذوالنون مذهب مالکی داشت و فقه خوانده بود و از آثاری که به او نسبت داده شده مشخص می‌شود که وی علاوه بر فقه در علومی مانند طب و کیمیا نیز دست داشته‌است و همچنین وی پیرو طریقه ملامت بود و در توکل بی‌نظیر بیشتر اهل مصر اورا کافر و زندیق میدانستند و تا زنده بود منکر او بودند ولی پس از مرگ درستی احوال او مشخص گردید.

آثاری که به وی نسبت داده‌اند

• الرکن الاکبر
• کتاب الثقه فی الصنعه
• مجربات
• قصیده عن حجر الحکما
• کتاب العجائب
• رساله فی العناصر الثلاثه
• رساله فی خواص الاکسیر
• رساله فی تدبیر الحجر الکریم
• رساله فی الحجر
• رساله فی الصفه
• صفه المومن و المومنه

آثاری که درباره وی منتشر گردیده است

علاوه بر مطالب و اشعاری که در آثاری چون تذکرة الاولیای عطار، شرح شطحیات روزبهان، نفحات الانس جامی، کشف المحجوب هجویری، طبقات الکبرای شعرانی، مثنوی مولوی، هفت اورنگ جامی و مصیبت نامه عطار نیشابوری آمده، کتاب زیر نیز منتشر گردیده است: ««ذوالنون مصری از مشاهی دانشمندان و صوفیه مصر»» تألیف جواد نوربخش توسط انتشارات خانقاه نعمت اللهی لندن در شهریور سال ۱۳۷۸ منتشر گردید که شامل یازده بخش می‌باشد.

جستارهای وابسته

• سهل تستری

منابع

• عبد الکریم بن هوازن قشیری. رساله قشیریه تصحیح بدیع الزمان فروزانفر.انتشارات علمی فرهنگی تهران ۱۳۶۱ صفحه ۲۶.
• عطار نیشابوری. فریدالدین محمد،گزیده تذکرِةالاولیاء به کوشش محمد استعلامی. انتشارات امیر کبیر چاپ سوم ۱۳۷۰ صفحه ۱۰۲

در ویکی‌نبشته موجود است: بوستان سعدی