کارنامه اردشیر بابکان: تفاوت میان نسخه‌ها
DarafshBot (بحث | مشارکت‌ها) جز ←پیوند به بیرون: تبدیل noormags.com به noormags.ir با استفاده از AWB |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{عنوان مورب}} |
{{عنوان مورب}} |
||
'''''کارنامه اردشیر بابکان'''''<ref>آوانویسی عنوان اصلی به لاتین: {{lang|pal-Latn|Kār-Nāmag ī Ardašīr ī Pābagān}}</ref> کتابی |
'''''کارنامه اردشیر بابکان'''''<ref>آوانویسی عنوان اصلی به لاتین: {{lang|pal-Latn|Kār-Nāmag ī Ardašīr ī Pābagān}}</ref> کتابی به‌زبان [[پارسی میانه]] است که داستان زندگی [[اردشیر بابکان]]، شامل به‌قدرت رسیدن وی، جنگ با [[اردوان چهارم|اردوان]]، شاه اشکانی، و نیز بخشی پیرامون جانشینش [[شاپور یکم|شاپور]] و پسر وی [[هرمز یکم|هرمزد]] را روایت می‌کند.<ref name=":0">{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Cereti|نام=Carlo|پیوند نویسنده=کارلو چرتی|مقاله=MKĀR-NĀMAG Ī ARDAŠĪR Ī PĀBAGĀN|دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]|سال=2011|جلد=XV, Fasc. 6|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/karnamag-i-ardasir|تاریخ بازبینی=12 May 2018|صفحه=585-588|زبان=en}}</ref> |
||
این اثر نثری کوتاه با سبکی ساده است که احتمالاً در اواخر روزگار ساسانی در [[پارس]] نوشته |
این اثر نثری کوتاه با سبکی ساده است که احتمالاً در اواخر روزگار ساسانی در [[پارس]] نوشته شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ادبیات فارسی میانه|نام خانوادگی=میرفخرایی|نام=مهشید|ناشر=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۹۳|شابک=|جلد=۵|مکان=تهران|صفحات=۳۵۱|فصل=ادبیات فارسی میانه|پیوند نویسنده=مهشید میرفخرایی|کتاب=[[تاریخ جامع ایران]]}}</ref> از بافت این اثر چنین پیداست که [[موبد|موبدان]] در تدوین آن نقش زیادی داشته‌اند و سنجش آن با بخش مرتبط در [[شاهنامه]] فردوسی نشان می‌دهد که ویراستاری [[رونویسی|رونویسان]] مسلمان تا چه اندازه در حذف عناصر زرتشتی از این داستان مؤثر بوده‌اند.<ref name=":1">{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=Boyce|نام=Mary|پیوند نویسنده=مری بویس|عنوان=Middle Persian Literature|ژورنال=Handbuch der Orientalistik|سری=1.4.2.1|ناشر=|تاریخ=1968|صفحه=31-66|زبان=en|شاپا=|doi=|پیوند=https://archive.org/details/MiddlePersianLiterature1968|تاریخ دسترسی=}}</ref> |
||
کارنامه اردشیر بابکان حاوی برخی جزئیات تاریخی نیز هست هرچند محیط کلی آن داستانی و رمانتیک است. این محیط رمانتیک را تحت تأثیر افسانه‌های مربوط به [[کوروش بزرگ]] که در آن زمان در پارس رواج داشته دانسته‌اند. |
کارنامه اردشیر بابکان حاوی برخی جزئیات تاریخی نیز هست هرچند محیط کلی آن داستانی و رمانتیک است. این محیط رمانتیک را تحت تأثیر افسانه‌های مربوط به [[کوروش بزرگ]] که در آن زمان در پارس رواج داشته دانسته‌اند.<ref name=":1" /> |
||
''کارنامهٔ اردشیر بابکان'' که در وهلهٔ نخست رُمانی تاریخی محسوب می‌شود، دربردارندهٔ مطالب جغرافیایی (نام شهرهایی که اردشیر ساخته‌است، مانند رامش‌اردشیر، بوخت‌اردشیر، و اردشیرخوره)، نجوم و ستاره‌شناسی، تعبیر خواب (خواب بابک و تولد اردشیر)، پیشگویی (تولد هرمزد)، اسطوره و افسانه (همراه‌شدن فرهٔ ایزدی به‌شکل قوچ با اردشیر) نیز هست.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ادبیات فارسی میانه|نام خانوادگی=میرفخرایی|نام=مهشید|ناشر=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۹۳|شابک=|جلد=۵|مکان=تهران|صفحات=۳۵۳|فصل=ادبیات فارسی میانه|پیوند نویسنده=مهشید میرفخرایی|کتاب=[[تاریخ جامع ایران]]}}</ref> |
|||
== نسخه‌ها == |
|||
تنها نسخهٔ دست‌نویس از این متن که تاکنون شناسایی شده، نسخهٔ MK است که توسط مهربان کی‌خسرو در سال ۱۳۲۲ در [[گجرات]] استنساخ شده‌است. این نسخه شامل تعدادی متن غیر مذهبی مهم شامل ''[[یادگار زریران|ایادگار زریران]]''، ''[[شهرستان‌های ایرانشهر (کتاب)|شهرستان‌های ایرانشهر]]''، و تعداد زیادی متون ''اندرزنامه''، است و همچنین تعدادی آثار کوتاه که برای فهم رسوم درباری و سیستم اداری پایان دورهٔ ساسانی مهم هستند از جمله [[گزارش شطرنج|''گزارش شطرنج'']] و ''دربارهٔ آیین‌نامه‌نویسی.<ref name=":0" />'' |
|||
نسخهٔ دست‌نویس دیگری به‌نام JJ نیز در دست است که از روی نسخهٔ MK استنساخ شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ادبیات فارسی میانه|نام خانوادگی=میرفخرایی|نام=مهشید|ناشر=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۹۳|شابک=|جلد=۵|مکان=تهران|صفحات=۳۵۴|فصل=ادبیات فارسی میانه|پیوند نویسنده=مهشید میرفخرایی|کتاب=[[تاریخ جامع ایران]]}}</ref> |
|||
== مقایسهٔ متن فارسی میانه یا فارسی نو == |
== مقایسهٔ متن فارسی میانه یا فارسی نو == |
||
نسخهٔ ۱۲ مهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۲۴
کارنامه اردشیر بابکان[۱] کتابی به‌زبان پارسی میانه است که داستان زندگی اردشیر بابکان، شامل به‌قدرت رسیدن وی، جنگ با اردوان، شاه اشکانی، و نیز بخشی پیرامون جانشینش شاپور و پسر وی هرمزد را روایت می‌کند.[۲]
این اثر نثری کوتاه با سبکی ساده است که احتمالاً در اواخر روزگار ساسانی در پارس نوشته شده‌است.[۳] از بافت این اثر چنین پیداست که موبدان در تدوین آن نقش زیادی داشته‌اند و سنجش آن با بخش مرتبط در شاهنامه فردوسی نشان می‌دهد که ویراستاری رونویسان مسلمان تا چه اندازه در حذف عناصر زرتشتی از این داستان مؤثر بوده‌اند.[۴]
کارنامه اردشیر بابکان حاوی برخی جزئیات تاریخی نیز هست هرچند محیط کلی آن داستانی و رمانتیک است. این محیط رمانتیک را تحت تأثیر افسانه‌های مربوط به کوروش بزرگ که در آن زمان در پارس رواج داشته دانسته‌اند.[۴]
کارنامهٔ اردشیر بابکان که در وهلهٔ نخست رُمانی تاریخی محسوب می‌شود، دربردارندهٔ مطالب جغرافیایی (نام شهرهایی که اردشیر ساخته‌است، مانند رامش‌اردشیر، بوخت‌اردشیر، و اردشیرخوره)، نجوم و ستاره‌شناسی، تعبیر خواب (خواب بابک و تولد اردشیر)، پیشگویی (تولد هرمزد)، اسطوره و افسانه (همراه‌شدن فرهٔ ایزدی به‌شکل قوچ با اردشیر) نیز هست.[۵]
نسخه‌ها
تنها نسخهٔ دست‌نویس از این متن که تاکنون شناسایی شده، نسخهٔ MK است که توسط مهربان کی‌خسرو در سال ۱۳۲۲ در گجرات استنساخ شده‌است. این نسخه شامل تعدادی متن غیر مذهبی مهم شامل ایادگار زریران، شهرستان‌های ایرانشهر، و تعداد زیادی متون اندرزنامه، است و همچنین تعدادی آثار کوتاه که برای فهم رسوم درباری و سیستم اداری پایان دورهٔ ساسانی مهم هستند از جمله گزارش شطرنج و دربارهٔ آیین‌نامه‌نویسی.[۲]
نسخهٔ دست‌نویس دیگری به‌نام JJ نیز در دست است که از روی نسخهٔ MK استنساخ شده‌است.[۶]
مقایسهٔ متن فارسی میانه یا فارسی نو
pad kārnāmag ī ardaxšīr ī pābagān ēdōn nibišt ēstād kū pas az marg ī alaksandar ī hrōmāyīg ērānšahr 240 kadag-xwadāy būd. spahān ud pārs ud kustīhā ī awiš nazdīktar pad dast ī ardawān sālār būd. pābag marzobān ud šahryār ī pārs būd ud az gumārdagān ī ardawān būd. ud pad staxr nišast. ud pābag rāy ēč frazand ī nām-burdār nē būd. ud sāsān šubān ī pābag būd ud hamwār abāg gōspandān būd ud az tōhmag ī dārā ī dārāyān būd ud andar dušxwadāyīh ī alaksandar ō wirēg ud nihān-rawišnīh ēstād ud abāg kurdān šubānān raft.
در کارنامهٔ اردشیر بابکان ایدون نوشته‌شده‌است که پس از مرگ اسکندر رومی، ایرانشهر را ۲۴۰ کدخدای بود. اسپهان و پارس و سامان‌های نزدیک به آنها در دست سالارْ اردوان بود. بابک مرزبان و شهریار پارس و از گماردگان اردوان بود؛ و در [شهر] استخر نشیمن داشت. بابک را هیچ فرزند نام‌برداری نبود؛ و ساسان، [که] شبانِ بابک بود، همواره همراه با گوسفندان بود و از تخمهٔ دارای دارایان بود؛ و اندر دژخدایی [= حکومت بد] اسکندر به گریز و نهان‌رَوِش شده بود و با کردهای شبان می‌رفت.
پانویس
- ↑ آوانویسی عنوان اصلی به لاتین: Kār-Nāmag ī Ardašīr ī Pābagān
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Cereti, Carlo (2011). "MKĀR-NĀMAG Ī ARDAŠĪR Ī PĀBAGĀN". [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] (به انگلیسی). Vol. XV, Fasc. 6. p. 585-588. Retrieved 12 May 2018.
{{cite encyclopedia}}: URL–wikilink conflict (help) - ↑ میرفخرایی، مهشید (۱۳۹۳). «ادبیات فارسی میانه». ادبیات فارسی میانه. ج. ۵. تهران: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۳۵۱. بیش از یک پارامتر
|کتاب=و|عنوان=داده‌شده است (کمک) - ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Boyce, Mary (1968). "Middle Persian Literature". Handbuch der Orientalistik. 1.4.2.1 (به انگلیسی): 31-66.
- ↑ میرفخرایی، مهشید (۱۳۹۳). «ادبیات فارسی میانه». ادبیات فارسی میانه. ج. ۵. تهران: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۳۵۳. بیش از یک پارامتر
|کتاب=و|عنوان=داده‌شده است (کمک) - ↑ میرفخرایی، مهشید (۱۳۹۳). «ادبیات فارسی میانه». ادبیات فارسی میانه. ج. ۵. تهران: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۳۵۴. بیش از یک پارامتر
|کتاب=و|عنوان=داده‌شده است (کمک)
منابع
- تفضلی، احمد (۱۳۷۸). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: انتشارات سخن. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۷۲-۴۶۹-۶.
- Middle Persian Literature نوشته Mary Boyce، ص۶۰.
- Kār-Nāmag ī Ardašīr ī Pābagān در دانشنامهٔ ایرانیکا
پیوند به بیرون
- آوانویسی کامل متن کارنامه اردشیر بابکان با حروف لاتین
- بررسی جنبه‌های ادبی کارنامهٔ اردشیر بابکان در مقایسه با روایت نو یافتهٔ یونانی آن. محمدرضا امینی، تاریخ ادبیات، بهار ۱۳۸۹، شماره ۶۴.